?АЗА?СТАН ТАРИХЫ САБА?ЫНДА ПЕДАГОГИКАЛЫ? ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫ? ТИІМДІЛІГІ

?аза?стан Республикасыны? Білім туралы За?ында: «Білім беру ж?йесіні? басты міндеті – ?лтты? ж?не жалпы адамзатты? ??ндылы?тар, ?ылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды ?алыптастыру?а ж?не к?сіби шы?дау?а ба?ыттал?ан білім алу ?шін ?ажетті жа?дайлар жасау; о?ытуды? жа?а технологияларын енгізу, білім беруді а?параттандыру, халы?аралы? ?аламды? коммуникациялы? желілерге шы?у» - деп білім беру ж?йесін одан ?рі дамыту міндеттері к?зделеді. Б?л міндеттерді шешу ?шін ?рбір о?у орындарыны? ?жымы, ?рбір м??алімні? к?нделікті ізденісі ар?ылы, барлы? жа?алы?тар мен ?айта ??ру, ?згерістерге батыл жол ашарлы? жа?а практика?а, жа?а ?арым-?атынас?а ?ту ?ажеттігі туындайды.

Б?гінгі педагогика ?ылымыны? лексиконында педагогикалы? технология ??ымы тере? тамыр жайды. Дегенмен, осы ??ымды т?сіну мен пайдалануда ?рт?рлілік басым. Технология – о?ушы мен ?стаз?а бірдей ?олайлы жа?дай тудырушы о?у процесін ?йымдастыру ж?не ж?ргізу, бірлескен педагогикалы? ?рекетті жобалауды? жан-жа?ты ойластыр?ан ?лгісі.

М??алім ?ызметі – педагогикалы? технология негізінде ай?ын ма?сат пен н?тижеге ??рылады ж?не ?ажетті н?тиже жетістіктерін болжап отырады. М?ндай болжаулар?а м??алім ?ркез ?ызы?ушылы?пен ?арайды.

Технология - іс-?рекетті? за?дылы? бейнесі. Педагогикалы? за?дылы?тарды к?бірек ?олданатын м??алімні? ?ызмет ??рылымы да тиімдірек болады, себебі ол на?ты технологиялы? міндеттерді орындайды.

«Педагогикалы? технология - о?у, т?рбие ?рдісіні? алдын ала ж?йелі т?рде жоспарлануы ж?не оны? т?жірибеде ж?зеге асу жобасы», - дейді В.П.Беспалько. ?рбір технология ?зіндік жа?а ?діс-т?сілдермен ерекшеленеді. ?діс-т?сілдерді м??алім ізденісі ар?ылы о?ушы ?абілетіне, ?абылдау де?гейіне ?арай іріктеп ?олданады. Адам ой-?рекетін таби?аттан даяр к?йінде алмайды, ол ойлауды ?йренеді. М??алімні? міндеті осы ?рдісті шебер бас?ара білу, тек ойлау іс-?рекетіні? н?тижелерін ?ана емес, оны? ?алыптасу барысын да ба?ылап отыру.

Жа?а технологияларды? басты міндеті о?ушыны? о?у-танымды? ?рекетін жандандыра отырып, ал?а ?ой?ан ма?сат?а толы?тай жету болып табылса, педагогикалы? технология к?сіптік ?ызметті? ерекше т?рі болып есептеледі. О?ытуды? жа?а технологияларын ме?геру м??алімнен орасан зор іскерлік пен шы?армашылы??а негізделген ізденістерді ?ажет етеді. Осындай ма?сат к?здеген ж?йелі ізденістер м??алімні? жа?а технологияны ме?геріп, инновациялы? жетілуіне ?келеді.

Педагогикалы? технологиямен ж?мыс істеу ?шін т?мендегідей ал?ышарттар ?ажет:

• О?у ?рдісін интенсивтендіруді жаппай ?ол?а алу;
• О?ушыларды? саба?тастылы?ын болдырмау шараларын кешенді т?рде ?арастыру;
• Оны? ?ылыми-?дістемелік, ?йымдастырушылы? себептеріне ?немі талдау жасап, назарда ?стау;
• П?ндік білім стандартымен жете танысу;
• Білімді де?гейлеп беру технологиясын игеру ар?ылы о?ушылар?а білімді мемлекеттік стандарт де?гейінде игертуге ?ол жеткізу;
• О?у ?рдісін ізгілендіру мен демократияландыруды ?немі басшылы??а алу.

Педагогикалы? технологияны ке?інен ?олдану 60-жылдары ?уелі американды?, содан со? европалы? мектептерде басталды. О?ыту технологиясы – о?у процесін ??ру технологиясы. ?азіргі уа?ытта білім беруді? ?р т?рлі технологиясын кездестіруге болады. Оларды? барлы?ы да ал?а ?ойыл?ан ма?сат?а жетуді к?здейді. «Педагогикалы? технологияны? ерекшелігі, - деп жазады М.В.Кларин, - онда?ы о?у процесі ал?а ?ойыл?ан ма?сат?а жетуге кепіл береді», - дейді.

?аза?станны? білім беру ж?йесінде П.Эрдниевті? дидактикалы? бірліктерді ірілендіру технологиясы, Д.Эльконин мен В.Давыдовты? дамыта о?ыту технологиясы, Ш.Амонашвилиді? ізгілікті-т?л?алы? технологиясы, В.Шаталовты? о?у материалдарыны? белгі ж?не сызба ?лгілері негізінде ?ар?ынды о?ыту технологиясы, М.Чошановты? проблемалы? о?ыту технологиясы, П.Третьяковты?, М.Жанпейісованы? модульдік о?ыту технологиясы, В.Монаховты?, В.Беспальконы? ж?не бас?а да к?птеген ?алымдарды? технологиялары ?олданылуда. ?аза?станда Ж.?араевты?, ?.Ж?нісбековты? ж?не т.б. ?алымдарды? о?ыту технологиялары ке?інен танымал.

ХХІ ?асыр жа?а технологиялар мен жа?а білім беру ?асыры бол?анды?тан, ?ылыми-техникалы? прогресті? шапша? дамып, ?о?ам дамуы салаларыны? мазм?ны жа?арып, ?згеше сипат алуда. Осы?ан орай, педагогикалы? технологияларды ?зімні? ?аза?стан тарихы саба?ымда ?олданамын.

?азіргі а?параттануды? ?зіне т?н ерекшелігі: білім беру ?рісіне белсенді т?рде кіру, арнайы о?ытатын ортаны ??ру?а ба?ыттал?ан о?ытуды? жа?а технологияларын пайдалану ж?не дамыту, а?паратты? ?німні? жа?а т?сілдері мен ??ралдарын о?у ?рдісіні? за?дылы?тарына с?йкес ?олдану. О?ушы ?шін компьютерді? ма?ызы ?орша?ан ?лемді тануды? таби?и ??ралы болып табылады. ?аза?стан тарихы п?нін о?ыту ??ралы ретінде компьютерді ?олдану – о?у ?рдісін белсендіруге, о?ытуды жекешелендіруге, о?ушыны? ?зін-?зі ба?ылауына м?мкіндік ту?ызады. Мысалы: ?аза?стан тарихы саба?ында «?аза?стан ?лы Отан со?ысы жылдарында» деген та?ырыпты ?ткенде саба?ты? басында компьютерден та?ырып?а с?йкес фильмнен ?зінді к?рсетуге болады. К?рген бейне материалдар ар?ылы ?р о?ушы жеке-жеке компьютерде берілген тапсырмаларды орындайды.

О?ушылар интернет ж?йесі ж?не электронды пошта ар?ылы ?лемдегі ?оры бай кітапханалардан ?ажетті м?ліметтерді алады. ?азіргі кезде, ?сіресе ?аза?стан тарихы саба?ында, теледидар – негізгі бір білім беру ж?йесіні? а?паратты? ??ралы.

?аза?стан тарихы саба?ында жан-жа?ты тере? білім беруде «СТО» технологиясын ?олдану ?тымды. Б?л жа?ашыл технология м??алім мен о?ушыларды? ?зіндік дамуы, ?ызметіні? еріктілігі мен белсенділігіні? артуына негізделген. «СТО» технологиясын ?олдану барысында «о?ушы ?ызметі ба?ыланады ж?не оны? ?ызметінде кездесетін кедергілер ай?ындалып, одан шы?у жолдары зерттеледі» деп есептеймін. Мысалы: о?ушыны? «Ма?ынаны тану» кезе?індегі ?ызметі – м?тіндегі негізгі м?ліметті аны?тау, талдау, та?ырыпты зерттеу, ?орытындылау, проблеманы аны?тау, тарихи деректерді салыстыру, жоба ??ру ар?ылы ж?зеге аспа?. Сонымен ?атар жа?а материалда?ы м?ліметті «?ш т?рлі т?сіндірмелі к?нделік» стратегиясы ар?ылы талдап, «Дискуссиялы? картаны» пайдаланып, ?з беттерінше т?жырым жасайды.

Модульдік о?ыту д?ст?рлі саба?ты? ??рылымын ?згерту м?мкіндігін беріп, т?ра?ты т?жірибелік да?дыларын ?алыптастыру ?шін уа?ыт ?немдеуге, о?ушыларды? теориялы? білімді аз уа?ытта ме?геріп, шы?армашылы? ж?мыстар?а баулу?а м?мкіндік береді.

Сын т?р?ысынан ойлау, я?ни о?у мен жазуды дамыту ба?дарламасы – о?ушыны? м??аліммен, достарымен еркін с?йлесуге, пікір таластыру?а, бір-біріні? ойын ты?дау?а, ??рметтеуге, ?зекті м?селені шешу жолдарын іздей отырып ?иынды?ты же?уге к?мектесетін технология. Саба?тарымда венн диаграммасын жиі ?олдамын. Б?л ар?ылы о?ушылар берілген жа?а та?ырыпты ?тілген материалдармен салыстыра отырып, айырмашылы?ын ж?не ??састы?ын ажыратып, ?з ойларын еркін жеткізе алады. Мысалы: Керей мен Ж?нібек негізін ?ала?ан ?аза? ханды?ы мен ?азіргі ?аза?стан Республикасына т?н орта? ?асиеттер мен айырмашылы?тарын к?рсетеді.

Де?гейлеп-саралап о?ыту о?ытуды? ?діс-т?сілдері ар?ылы о?ушылар т?менгі де?гейлік тапсырмалар бойынша ?з бетімен ж?мыс істеуге бейімделіп, берілген материалды д?рыс т?сініп, ойын ?орытындылайды. Орта??ы де?гейлік тапсырма бойынша о?ушы теориялы? негізде ал?ан білімін т?жірибе ж?зінде іске асырады, та?ырып бойынша ?з ойын ?орытып, ?ткен та?ырып материалдарымен салыстырады, ?з бетімен ж?мыс істеуге талпынады. Жо?ары де?гейлік тапсырма о?ушыны? іс-?рекеті ар?ылы ж?зеге асады, ойлау, іздену, шы?армашылы?пен ж?мыс істеу ?абілеті дами т?седі, с?здік ?оры молайып, сауаттылы?ы артады, ойын ж?йелі, д?рыс жеткізуге тырысып, ??былыстарды ?з ойынша жеткізуге ?абілеттері ашылып, ?зіндік ой-пікір ?алыптасады, жа?а білім игеріледі, ты? м?селелер шешіледі.

Жас ?рпа?ты? білімі мен біліктілігін заман ?рдісіне ?арай ба?ыттау – о?у орны мен м??алімні? абыройлы міндеті. Сонды?тан да м??алімні? ж?йелі педагогикалы? технологияларды саба?тарында пайдалануы тиімді саба? ?рдісін ?ткізуге, м??алім мен о?ушыны? ты?ыз байланысына, о?ушыны? шы?армашылы?пен ж?мыс жасауына, ?з ойын еркін жеткізе алуына, с?йлеу м?дениетіні? ?алыптасуына ж?не білім сапасыны? артуына ы?палын тигізеді.

Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:

1. ?аза?стан Республикасыны? «Білім туралы» За?ы. Астана, 2004.
2. ?бді??лова Б.К. ?аза?стан тарихын о?ытуда о?ушыларды? ?зіндік ж?мыстарын ?йымдастыру жолдары. Алматы, 2000.
3. Б?заубаева К.Ж. Жа?а педагогикалы? технология. Алматы, 2004.