?АЗА?СТАН ЖА?А ЖА?АНДЫ? НА?ТЫ АХУАЛДА: ?СІМ, РЕФОРМАЛАР, ДАМУ

?АЗА?СТАН ЖА?А ЖА?АНДЫ? НА?ТЫ АХУАЛДА:

?СІМ, РЕФОРМАЛАР, ДАМУ

?аза?стан Республикасыны? Президенті – Елбасы Н.?. Назарбаевты? ?аза?стан хал?ына Жолдауы

State of the Nation Address

State of the Nation Address by President of Kazakhstan Nursultan Nazarbayev

November 30, 2015

KAZAKHSTAN IN A NEW GLOBAL REALITY:

GROWTH. REFORMS. DEVELOPMENT

Сынып та?ырыбы: ?аза?стан жа?а жа?анды? на?ты ахуалда: ?сім, реформалар, даму

Ма?саты: Ел т?уелсіздігі, ?лт м?раты, ?рпа? болаша?ы сия?ты ?лы ??ндылы?тарды д?ріптеу, тірегіміз – т?уелсіздікті, тілегіміз – т?ра?тылы?ты, білегіміз – бірлікті ны?айту?а ?лес ?осу?а жастарды ба?ыттау

К?рнекі-??ралдар: Слайдтар, суреттер, бейнероликтер, ?абыр?а газеттері

?ткізу формасы: д??гелек ?стел

І. Кіріспе

Санаулы к?ндерден кейін біз азатты? туын желбіретіп, Т?уелсіз мемлекет атан?анымызды? 25 жылды?ына ая? басамыз. Б?л – т?уелсіздікті ны?айту жолында?ы ?лшеусіз е?бегімізді? ширек ?асырлы? белесін ?орытындылайтын мерейлі с?т. Т?уелсіздікті баянды ету о?ан ?ол жеткізуден де ?иын. Мемлекеттігімізді? т??ырын мыз?ымастай ны?айта т?су ?шін бізге ?лі талай ?ткелі к?рделі, ?кпегі к?п б?рала? жолдардан ?туге тура келеді.

Біріміз – б?ріміз ?шін, б?ріміз – біріміз ?шін деген ?а?иданы ?станып, е?бек етуге тиіспіз.

Бізді? ма?сатымыз – елі ба?ытты, жері г?лденген ?асиетті Отанымыз ?аза?станды «М??гілік Ел» ету! ?лемдегі е? дамы?ан 30 мемлекетті? ?атарына ?осылып, бай да ?уатты елдермен иы? т?йістіру.

In a few days’ time we will enter the 25th year of our independence. In just a quarter of a century, Kazakhstan has become not only a sovereign nation with an economy that’s part of the global network, but also an equal member of the worldwide community of nations.

Now the world is changing rapidly. A different era is about to start. Right in front of our eyes, a new global reality with different opportunities and risks is taking shape. Today, Kazakhstan’s economy is adversely affected by a number of external factors caused by the collapse of world markets.

We cannot influence the origins of global crises. No one is safe from their effects.

І. Жа?а жа?анды? на?ты ахуалды? сын-?атерлері

Іс ж?зінде барлы? ?лемдік рыноктар – ?аржы, к?мірсутегі, металдар, азы?-т?лік ж?не бас?а да рыноктар т?ра?сыз. Бізді? экспортты? ?німдерімізге с?ранысты? т?мендеуіні? негізгі себебі де осында.

2011 жылды? к?зінен бастап Халы?аралы? валюта ?оры оларды 5-тен 3 пайыз?а дейін т?мендете отырып, болжамды? к?рсеткіштерді 6 рет ?айта ?арады.

Б?гінде м?найдан т?сетін супертабыстар жо?.

I. The challenges of the new global reality

The current global crisis is all-encompassing. Instability has taken over almost every commodity market - financial, hydrocarbon, metals, food and others. This is the main reason for the decline in demand for our exports.

Since the autumn 2011, the International Monetary Fund has revised its forecast growth figures six times, reducing them from 5 to 3 percent.

There is no oil windfall today.

ІІ. ?аза?станны? да?дарыс?а ?арсы м?мкіндіктері

Жа?анды? да?дарыс – ол тек ?ауіп ?ана емес, сонымен бірге жа?а м?мкіндіктер. Бізді? ?аза?станны? ?зі де да?дарыс д?уірінде ?мірге келді.

Да?дарыс?а ?арсы шараларды? ма?ызды аспектісі ?лтты? валютамыз те?гені? еркін ба?ам?а к?шуіне байланысты болды.

Ша?ын ж?не орта к?сіпкерлік ?шін ?кімшілік кедергілер жойылуда, мемлекеттік бас?ару, білім беру мен денсаулы? са?тау жетілдірілуде.

Біз ?ажетті мемлекеттік ?ор мен алтын-валюта резервін жина?тады?.

Бес жылда ??деу ?нерк?сібі 1,3 есе, химия ?нерк?сібі мен ??рылыс материалдары ?ндірісі 1,7 есе ?сті. Машина жасау ?німдерін шы?ару 2,2 есе, экспорт 3 есе артты. 800-ден астам индустриялы? жобалар ж?зеге асырылды. Биыл?ы жылы металлургия ?нерк?сібі бірден 15 пайыз?а, химия ?нерк?сібі 3,2 пайыз?а ?л?айды. Минералды ?німдер ?ндірісі 3,2 пайыз?а, киім-кешек 4 пайыз?а ?сті.

Бізді? хал?ымыз еш?ашан б?гінгідей ба?уатты т?рмыс кешіп к?рген жо?. Т?уелсіздік ал?аннан бері 1300-ден астам денсаулы? са?тау нысаны мен 1700-ден астам білім беру оша?ын салынды. Жалпы халы?ты? т?рмысыны?, денсаулы?ыны? т?зелуі, саныны? ?суіні? н?тижесінде ?аза?станды?тарды? орташа ?мір ?за?ты?ы 72 жас?а жуы?тады.

II. Anti-crisis opportunities for Kazakhstan

Global crises create not only risks but also new opportunities. Most global companies earned their initial successes when economies around them were hit by crises.

Kazakhstan also was born in a period of crisis. The first decade of our independence was its most difficult one.

An important aspect of crisis management measures means the transition of the national currency to a floating rate.

Administrative barriers for small and medium-sized businesses are being removed, governance is being improved, as well as education and health.

We have accumulated the necessary state funds and foreign exchange reserves.

In five years, the manufacturing industry grew by 1.3 times, chemical industry and construction materials production by 1.7 times. Production of engineering industry goods more than doubled whereas its export tripled. More than 800 industrial projects were implemented. This year, the steel industry grew by 15 percent, the chemical industry by 3.2 percent. Manufacture of mineral products grew by 3.2 percent, production of clothing by 4 percent.

Our people have never been wealthier than today. Since gaining independence, we constructed more than 1,300 health care facilities and more than 1,700 education centres. All of these facilities were provided with modern equipment. Now our doctors can perform all the most sophisticated operations in our country. As a result, the average life expectancy in Kazakhstan has increased to 72 years.

ІІІ. Бізді? да?дарыс?а ?арсы басты стратагемамыз

?азір ж?не кез келген бас?а уа?ытта бізді? да?дарыс?а ?арсы басты стратагемамыз ?ш ?арапайым, біра? ма?ызды – ?сім, реформалар, даму ??ымдарымен ?ндес.

Біріншісі – ?сім. ?аза?станны? ?лемні? не??рлым дамы?ан отызды?ына енуін ?амтамасыз ететін экономикалы? ?сім ?ар?ынын ?алпына келтіру ?ажет. ?сімні? жа?а ішкі к?здерін ашу.

Екінші – реформалар. ?азір біз «100 на?ты ?адам» ?лт жоспарын ж?зеге асырып жатырмыз. Бізге мемлекеттік ж?не корпоративтік менеджментті, ?аржы ж?не фискалды? секторларды не??рлым тере?ірек реформалау мейлінше ?ажет.

?шінші – даму. ХХІ ?асырда ?о?амны? барлы? салаларын ?здіксіз жа??ырту дамуды? басты факторына айналып отыр.

III. Our main anti-crisis stratagem

Our main anti-crisis strategy includes three simple but important concepts: growth, reforms and development.

The first one is growth. Primarily, it means economic growth. We need to restore such tempos of economic growth that will provide Kazakhstan’s entry into the top 30 of developed nations of the world. We need to find new domestic sources of growth through the encouragement of private initiative.

The second one is reform. Our reforms provide a stable economy, society and the state. At the moment, we are implementing the Plan of the Nation “100 Specific Steps.” We crucially need deep reformation of the state and corporate management, financial and fiscal sectors.

The third one is development. In the 21st century, the main factor of development is continuous modernization of all spheres of national life.

IV. Да?дарыс?а ?арсы ж?не ??рылымды? жа?аруларды? бес ба?ыты

БІРІНШІ. ?аржы секторын т?ра?тандыру

Бізді? ма?ызды міндетіміз – ?аржы ж?йесін жылдам т?ра?тандыру, оны жа?а жа?анды? на?ты ахуал?а с?йкестендіру.

Біріншіден, ?аржы секторыны? те?гені? еркін ба?амы жа?дайында тиімді ж?мыс істеуін ?амтамасыз ету. «Долларсыздандыру» ??ралдарын ке?ейту ар?ылы ?лтты? валюта?а деген сенімді ны?айту?а ?ол жеткізуді? ма?ызы зор.

Екіншіден, инфляциялы? таргеттеу ше?берінде ?лтты? банк орта мерзімді болаша?та инфляция де?гейін 4 пайыз?а дейін т?мендетуі керек.

?шіншіден, ?лтты? банктегі институтты? кемшіліктерді жою ?ажет. Бірт?тас Зейнета?ы ?орын, Проблемалы несиелер ?орын ж?не бас?а да ?аржы институттарын оны? ба?ылауынан шы?ару керек.

Т?ртіншіден, зейнета?ы ?орына к?з?арас пен бас?ару да ?лтты? ?ор?а к?з?арас пен бас?ару сия?ты болуы керек.

Бізді? б?рімізді? де ?лтты? валютамыз – те?геге сенуіміз ?ажет. Те?ге салымдары – б?гінде азаматтарды? жиналымдарын са?тауды? е? ?здік ??ралы.

IV. Five areas of crisis and structural changes

In the near future, we need to implement comprehensive anti-crisis and structural changes in the following five areas.

First. Stabilisation of the financial sector

Our most important task is to quickly stabilise the financial system and bring it in line with new global realities.

First, we need to ensure efficient functioning of the financial sector under a floating exchange rate of the tenge. It is important to enhance confidence in the national currency through expanding the tools of “de-dollarization.”

Second, in the framework of inflation targeting, the National Bank should reduce the level of inflation to 4 percent in the medium term.

Third, it is necessary to eliminate the existing institutional deficiencies of the National Bank. Thus, management of the Unified Pension Fund, Problem Loans Fund and other similar financial institutions should be removed from the National Bank’s responsibilities.

Fourth, we need to treat and manage the Unified Pension Fund the same way as the National Fund.

We all need to trust the national currency – the tenge. Deposits in tenge are the best tool for keeping savings of our citizens.

ЕКІНШІ. Бюджет саясатын о?тайландыру

«К?рпеге ?арап к?сілу» – б?л, ?сіресе, жа?анды? да?дарысты? ы?палы жа?дайында біз ?шін тексерілген ?а?идат ж?не бюджет саясатыны? д?рыс моделі.

?лтты? ?ор ?аржыларын а?ымда?ы шы?ындар?а пайдалану то?татылуы тиіс. Салы?ты? режімдерді о?тайландыру ?ажет – тек ?ш де?гей ?ана ?алуы керек. Олар – жалпы, жеке к?сіпкерлер ?шін патент ж?не ша?ын ж?не орта бизнес, сондай-а?, аграрлы? сектор ?шін арнайы салы? режімі.

Салы? саласыны? м?лдірлігін арттыру ?кіметті? басты міндеті болуы тиіс. Тек осылай еткенде ?ана экономиканы? ?рбір субъектісі салы?тарды толы? к?лемде т?леуге м?дделі болма?.

Б?гінде м?лікті жария ету мерзімдері 2016 жылды? 31 желто?санына дейін ?зартылды. М?лік пен а?шаны за?ды айналым?а ?айтару ?шін ?осымша ынталандырулар ?абылданды. ??пиялылы? пен сот ?удалауынан ?ор?ау?а кепілдік беріледі.

2017 жылды? 1 ?а?тарынан кірістер мен шы?ыстарды жаппай декларациялау к?шіне енеді.

Second. Optimization of fiscal policy

“Living within one’s means” - this is our principle and a proven model of fiscal policy, particularly under the impact of the global crisis. A practice of using National Fund resources for covering current expenses should be discontinued.

We need to optimize tax regimes, to leave only three levels. Those are the common one, the patent for individual entrepreneurs, and the special tax regime for small and medium-sized businesses, as well as the agricultural sector. This mechanism is designed to bring the “shadow economy” to light.

The government’s main task should be to increase fiscal transparency. This is the only way to make everyone eager to pay taxes in full.

The government should ensure the effectiveness of tax administration. The terms of legalization of property were extended until 31 December 2016. Additional incentives for the return of property and money in legal circulation were adopted. Confidentiality and protection from prosecution are guaranteed.

From January 1, 2017, universal declaration of income and expenses will come into force.

?ШІНШІ. Жекешелендіру ж?не экономикалы? б?секелестікті ынталандыру

Б?гінде ?сім мен б?секелестікті не ?стап т?р?

Е? алдымен, ?лкен мемлекеттік сектор – 7 мы?нан астам к?сіпорындар. «Сам?ры?-?азына» ж?не «?азАгро» холдингтері ?нерк?сіп пен ауыл шаруашылы?ыны? орасан зор активтеріне тиімді ба?ылау жасай алмайды. «Сам?ры?-?азына» ?орыны? активтері ІЖ?-ні? 40 пайыздан астамын ??райды, 500-ден астам «немерелер» мен «ш?берелерден» т?рады. «?азАгро» ж?не «Б?йтерек» холдингтері бюджет пен банктер арасында?ы тиімсіз делдалдар?а айналды. Нары?ты? экономика – к?штілерді? б?секесі.

Third. Privatization and the promotion of economic competition

What is currently holding back growth and competitiveness?

First of all, it is a large public sector, which contains more than 7,000 enterprises. Samruk-Kazyna and KazAgro do not exercise efficient control over their huge assets in industry and agriculture. Samruk-Kazyna’s assets account for more than 40 percent of the country’s GDP, and the company consists of more than five hundred subsidiaries. Holdings such as KazAgro and Baiterek have turned into inefficient intermediaries between the budget and banks.

A market economy means competition of the strong.

К?сіпкерлер, іскер азаматтар!

Мемлекет сіздерді? бизнестері?ізді дамытып, ая??а ны? т?рулары?ыз?а барлы? жа?дайды жасады. Жекешелендіруді? жа?а легіне белсенді ?атысы?ыздар, ?аржыны за?дастырып, ашы? ж?мыс істе?іздер. ?уатты ел болу – б?секеге ?абілетті болу деген с?з. «?аза?станда жасал?ан» ?рбір б?йымда т?рт ?асиет – сапалы, ы??айлы, ?демі ж?не арзан болуы керек.

К?сіпкерлер табына, барлы? ау?атты ?аза?станды?тар?а, барлы? бизнесмендер мен іскер адамдар?а капиталдарды за?дастыру?а, жекешелендіру тендерлеріне белсенді ?атысу?а ша?ырады.

Entrepreneurs and business people!

The Government has created all the conditions to help develop your businesses and stand confidently on your feet. Engage in privatization, legalize your money and work openly. Being a powerful nation means being a competitive one. Every good that bears the label “Made in Kazakhstan” should hold four characteristics - good quality, convenience, attractiveness, and a cheap price.

All the business people, to all well-off compatriots are urged to actively participate in the legalization of capital and privatization tenders. You will help yourselves, Kazakhstan, and all our people.

Т?РТІНШІ. Жа?а инвестициялы? саясатты? негіздері

660 мы?нан астам жа?а ж?мыс орындарын ??ру, е?бек ?німділігін 2 еседен астам?а арттыру.

Біз жа?ын жат?ан елдерді? экономикалы? ?леуеттерін тиімді пайдалану?а тиіспіз. Бірінші кезекте, б?лар – ?ытай, Ресей, Иран, Мо??олия, ?ндістан, П?кістан, Орталы? Азия ж?не Кавказ елдері. Атал?ан елдер жыл сайын 3,5 триллионнан астам долларды? тауарлары мен ?ызметтерін импорттайды. Еуразиялы? экономикалы? ода??а шешуші ??ірлік рыноктармен еркін сауда туралы келісім жасасу ?ажет.

Бізге техникалы? кадрлар дайындау ж?йесін барынша дамыту ?ажет. Техникалы? ж?не к?сіби білім беру инвестициялы? саясатты? негізгі ба?ыттарыны? бірі болуы тиіс. Б?л ?шін Германиямен, Канадамен, Австралиямен ж?не Сингапурмен кадрлар дайындау орталы?ын бірлесіп ??ру керек. Олар б?кіл еліміз ?шін техникалы? ж?не к?сіби білім беру ж?йесіні? моделі болады.

Fourth. A New Investment Policy Framework

Create more than 660,000 new jobs and double labour productivity.

We should efficiently use the economic potential of neighbouring countries. These are, first of all, China, Russia, Iran, Mongolia, India, Pakistan, nations of Central Asia and the Caucasus. These countries import goods and services amounting to more than $3.5 trillion per year.

Technical and vocational education should be a major focus of investment policy. To do this, we need to create training centres in cooperation with Germany, Canada, Australia and Singapore. They will become models of technical and vocational education for the whole country.

БЕСІНШІ. Жа?а ?леуметтік саясат

Экономикалы? т?уекелдерге, жалпы, еште?еге де ?арамастан, біз халы?ты ?леуметтік ?олдау шараларын ж?зеге асыруды жал?астырамыз. Мен 2016 жылды? 1 ?а?тарынан бастап денсаулы? са?тау саласы ?ызметкерлеріні? е?бека?ысы орташа ал?анда – 28 пайыз?а дейін, білім беру саласы ?ызметкерлерінікі – 29 пайыз?а дейін, ?леуметтік ?ор?ауда?ы ?ызметкерлердікі 40 пайыз?а дейін артатынын болады.

Б??ан дейін ?абылдан?ан ба?дарламалар?а с?йкес, білім беру ж?не денсаулы? са?тау салаларын жа??ыртуды жал?астырады. 2017 жылдан бастап жа?а жоба – «Барша?а арнал?ан тегін к?сіби-техникалы? білім» ба?дарламасы басталады.

Fifth. New Social Policy

Despite the current economic risks, we will continue to provide assistance to our people and support them financially. From 1 January 2016, we will increase public healthcare workers’ salaries by 28 percent; public educators’ salaries by 29 percent; and the salaries of those working in social protection by 40 per cent.

We must continue to modernise our education and healthcare systems in line with earlier programmes. From 2017, the “Free Vocational Education for All” project will be implemented.

?аза?станны? жас азаматтары!

Білімді, е?бек?ор, бастамашыл, белсенді болу?а ?азірден бастап да?дыланы?дар. Ж?мыс пен с?раныс бар ??ірге батыл бары?дар. Шеберлікті? шы?ына жете білсе?дер маманды?ты? б?рі жа?сы. ?азір техникалы? маманды?тарды?, ?ылым мен инновацияны? к?ні ту?ан заман.

Жастарымызды ж?мысшы маманды?ын белсенді ме?геруге ша?ырады. Ж?мысшы маманды?тарын ме?геру керек. Кезінде Президентіміз ж?мысшы киімін киюден бастады, домна пеші от-жалыныны? жанында т?рды. ?лгі алы?дар! Жылдар ?теді, біра?, осы ?мірлік т?жірибелері?, сендер ?андай ?мір жолын та?дап алса?дар да, міндетті т?рде к?делері?е жарайды.

Young People of Kazakhstan!

As early as possible, accustom yourselves to be thoughtful, hardworking, self-motivated, and active. Go boldly to regions with better job opportunities and higher demand. If you master your subjects and work hard, then all professions are open to you.

Now is the time to pursue technical, scientific and innovation specialities.

Our president urges young people to embrace actively new skills, specialities and professions. He worked in a boiler suit, standing in front of a blast furnace. He asks young people to take him as their model! And years from now this life experience will certainly be useful whatever future you choose.

?ымбатты ?аза?станды?тар!

Да?дарыстарды? б?рі ?ткінші, ?теді де кетеді. Ел т?уелсіздігі, ?лт м?раты, ?рпа? болаша?ы сия?ты ?лы ??ндылы?тар ?ана м??гі. Біз к?лдене? шы??ан кедергілерге кідірмей, дамы?ан 30 елді? ?атарына ?осылу ма?сатына ?адам басамыз.

Рухы биік, е?бегі ерен, бірлігі мы?ым М??гілік Ел болу ?шін бізде б?рі бар. Т?уелсіздікті? туын желбіретіп, т??ырын ны?айт?ан бізді? тарих алдында ж?зіміз жар?ын! Бізді? тірегіміз – т?уелсіздік, тілегіміз – т?ра?тылы?, білегіміз – бірлік!

Dear Compatriots! Dear People of Kazakhstan!

We are all responsible for the future of our country.

We are facing a difficult time but we will overcome all these challenges. I am confident we will come through this new global crisis even stronger. Thanks to our common will and strong traditions of unity, Kazakhstan will achieve new levels of development!

All crises are temporary. They come and go. Only our fundamental values are eternal, our commitment to the independence of our country, the unity of our people, and the wellbeing of future generations. All the challenges we will overcome. We will meet our goal of joining the ranks of the 30 most developed countries in the world.

Our pillar is independence, our desire is stability, our strength is unity!