?аза?станны? ХIV – XV ?асырларда?ы с?улет ?нері

Саба?ты? та?ырыбы: ?аза?станны? ХIV – XV ?асырларда?ы с?улет ?нері.

І. Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: ?аза?станны? ХIV – XV ?асырларда?ы с?улет ?нерін, ?олданбалы ?нер, архитектуралы? ??рылыс ж?йелері туралы білімдерін арттыру.

Дамытушылы?: О?ушыларды? п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру, ?з бетімен ж?мыс жасау?а да?дыландыру, ойлау, іскерлік ?абілеттерін дамыту.

Т?рбиелік: О?ушы санасына ту?ан хал?ына деген ??рмет пен ма?таныш сезімін ?ялату, ?лтты? рух енгізу, тіл мен дін м?дениет м?расын, тарихын ??меттеуге т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?

Саба?ты? ?дісі: С?ра? – жауап, баяндау, т?сінік беру.

Саба?ты? к?рнекілігі: Кеспе ?а?аздар, карта, ?осымша тарихи ?дебиееттер, интерактивті та?та.

П?н аралы? байланыс: ?аза? тілі мен ?дебиеті, география, бейнелеу.

Саба?ты? барысы:

1. ?йымдастыру

2. ?ткен саба?ты пысы?тау

3. Жа?а саба?ты т?сіндіру

4. Бекіту, ?орытындылау, ба?алау

5. ?йге тапсырма беру

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау:

Балалар біз ?ткен саба?та Отанды? трарихты? е? негізгі тарауларыны? бірі ?аза?станны? ХIV-ХV ?асырларда?ы м?дениеті та?ырыбын ?ткенбіз, сол та?ырыпты ?арай ме?гергендерінді білу ?шін мына с?ра?тар?а жауап беріп к?рей

ІІІ. Жа?а саба?:

Жоспары:

1. С?улет ?нері.
2. ?.А.Иасауиді? кешенді кесенесі.
3. Алашахан кесенесі. К?ккесене.
4. Раби?а С?лтан Бегім кесенесі.
5. Отырар.
6. ?олданбалы ?нер.
7. Пысы?тау с?ра?тары.

1. С?улет ?нері – Х – ХІІ ?асырларда ?арахан мемлекетіні? кезінде ?ркендеген, д?лел Тараз ?аласыны? ма?ынан 18 ш жерде салын?ан Айша Бибі, Бабаджахатын сия?ты с?улет ?неріні? е? тамаша туындысы, ?рі ?арай ?ркендеуіне Мон?ол шап?ыншылы?ы ?лкен зиян тигізді. Д?лел ХІІІ-ХIV ?асырлар?а дейін ??рылыс нысандары салынба?ан. Ал ірі архитектуралы? ??рылыс ж?йелері салына баста?ан. мысалы бізге жеткен тамаша с?улет ?нері Арыстан баб ?.А.Иасауи, К?ккесене, Алаша хан т.б. кесенелер жатады. Арыстан баб кесенесі Отырарды? Батыс жа?ында 3 км жерде сырдария ?зеніне жа?ын жерде орналас?ан.
2. XIV-XV ? аралы?ында ?мір Темірді? б?йры?ымен салын?ан с?улет ?нері- ?ожа Ахмет Иасауиді? кешенді кесенесі. ?ожа Ахмет исі м?сылман дініні? к?рнекті ?кілі, ?рі уа?ыздаушысы, а?ын. Кесене О?О Т?кістан ?аласыны? орталы?ында орналас?ан. Тарихи деректерге ж?гінсек 1397 жылы ?мір Темір салдыр?ан, негізгі ма?саты ?ожа Ахметті? м?сылмандар арасында?ы беделін к?теру, пір т?тушыларды? сеніміне ие болу. Аума?ы 46,5х65,5м биіктігі 37,5 м, алдын?ы беті шы?ыс?а ?ара?ан, екі беті к?мбезді 35 б?лмеден т?рады. Е? ?лкен орталы? б?лмесі 18,5 х 18,5 м, ортасында 1399 жылы жасалын?ан ?лкен Тай?азан т?р. Е? негізгі б?лмелерді? бірі кітапхана мен О?т?стік ?лкен А?сарай, Кіші А?сарай. Оларда ата?ты адламдар жерленген.Е? басты б?лмесі К?рхан деп аталады, онда Ахмет иасауиді? м?рдесі ?ойыл?ан. Кесенені? сырты ?йнек, сырлы ??йма кірпіштермен ?аптал?ан., ?абыр?алары т?рлі ?рнектермен ?шекейленген. К?рханны? ?стіне ?атпарлы к?мбез т?р?ызыл?ан.

Диуани хикмет222222

1. Алашахан кесенесі – ХIV – XV ?асырлар арасында?ы с?улет ?неріні? басты бір ескерткіші. Б.з.д ІІ-І ?асырда ?мір с?рген. Алаша хан к?не ?ытай, араб деректерінде де есімі аталатын т?л?а.?лытау жерінде ?араке?гір ?зеніні? о? жа?асында орналас?ан. Кесене Х –ХІ ?асырда?ы с?улет ?неріні? туындысы, ерекшклігі далалы? с?улет ?неріні? ?лгісінде жасалын?ан, іргесі текшеленіп ?аланып, т?бесі к?мбезделген. Онда?ы ?рнек Орта Азияны? с?улет ?нерінде кездеспейді. Сырты ?аза?ты? д?ст?рлі ою – ?рнегі, та?дай, ж?рекше оюларымен безендірілген.
2. К?ккесене – А? Орданы? астанасы бол?ан Сы?ана? ?аласыны? ма?ында Т?менары? деген жерді? Солт?стік Батысында 8ш жерде орналдас?ан бір к?мбезді кесене. Сырт беті кілем сия?ты ?рнек ?лгісімен жасал?ан. ?кінішке орай б?гінгі к?ні тек ж?рна?ы ?ана ?ал?ан.
3. Раби?а С?лтан Бегім кесенесі - XV ?асырды? екінші жартысында салын?ан. А.Иасауи кесенесіні? Шы?ыс жа?ынан 60м жерде орналас?ан, 5 б?лмеден т?рады. XIX ?асырды? со?ында ?ира?ан. Т?бесіндегі к?мбезі а.Иасауиды? кесенесіні? ішінен табыл?ан. ?алай келгені белгісіз. 1485 жылы ?айтыс бол?ан ол ?мір Темірді? ?лы ?лы?бекті? ?ызы екені жазыл?ан. 1895 ж ?араусызды?тан б?зылып кеткен, ?ал?ан б?лігі 1950- 1957 ж архиологиялы? ?азба ж?мыстарынан кейін кірпіштері Ахмет Иасауи кесенесіне ж?ндеуге ж?мсал?ан деген дерек бар. Зерттей келе кесенені? асты??ы са?анасында 5 адамны? м?рдесі табыг?ан. Ортасында?ы Рабияны? м?рдесі деген болжам бар.
4. ?олданбалы ?нер- ?нер атаулыны? ішіндегі е? к?рделісі,?лкен шы?армашылы?ты ?ажет етеді. Кез келген с?улеттік ??рылысты жаса?ан со? ?рленуіне к??іл б?лу керек, болмаса шы??ан шы?ын зая кетеді.сонды?тан ??рылысшылар ?демілеуде ?олдынбалы ?нерді пайдалан?ан.Жа?а ?лгілері ?алыптаса бастады, к?мбез шатыр пайда болды. К?йген кірпіштен бір жа?ын т?рлі- т?сті ?йнек сыр жа?ыл?ан кірпішті пайдаланды. Оны? сыры ?лі к?нге ашылма?ан. Орта ?асырда?ы ??рылыс материалдарыны? сапалы жасалуынан с?улет ?неріні? жо?ары де?гейде бол?анын к?реміз.
5. Жа?а саба?ты бекіту.

1. С?улет ?нері деген ?андай ?нер?
2. Алашахан кесенесі ?ай жерде, ?андай ерекшелігі бар?
3. ?.А.Иасауи кесенесін кім салдыр?ан, ??рылыс ж?йесі?
4. Археологиялы? зерттеуде ?андай с?»улет ?неріні? ескерткіштері белгілі болды?
5. Отрар ?аласынан табыл?ан ?о?амды? ??рылыс орындарын ата?
6. ?олданбалы ?нер ?андай ?нер?

IV. Топпен ж?мыс: Ескерткіштерге аны?тама беру.

V. Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:

1. ?аза?стан тарихы аны?тамасы 5-11 сынып, 2005 жыл

2. ?ожа Ахмет Иасауи. Байниетова С?уле 2007 жыл

3. Батырлар жыры. К?птомды? А. 1986-1990 жыл

4. ?аза?стан архитектурасы А. 1959 жыл

5. ?аза? хал?ыны? ?ол?нері А.1995 жыл

VІ. О?ушыларды ба?алау.

О?ушыны? ?абілетіне ?арай берген жауаптарын ба?алау.

VІІ. ?йге тапсырма.

§33 ?аза?станны? ХIV – XV ?асырларда?ы с?улет ?нері.

а) ?ожа Ахмет кесенесіне ??гіме жазу

?) Отрар ойраныны? зардаптары туралы реферат жазу