Открытый урок по физике

8 сынып

Саба?ты? та?ырыбы: Ток к?ші Амперметр. Электр кернеуі. Вольтметр.

Саба?ты? ма?саты:

1/ О?ушылар ток к?ші, электр кернеуі туралы толы? ма?л?мат алады.

2/ Электр тізбегін ??растыра біледі ж?не ток к?шін, кернеуді ?лшейтін ??ралдармен танысады.

3/Ойды жина?тап айту мен уа?ытты ?немдеуге ?йрету.

Саба?ты? формасы: топты?, жекелей

Саба?ты? ?діс-т?сілдері: Ойын элемінті бар практикум ?дісіжатты?улар орындау

Саба?ты? к?рнекіліктері:физикалы? ??ралдар/Амперметр, Вольтметр/ ?лестірме ?а?аздар. Интерактивті та?та

Саба?ты? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і:

1/ С?лемдесу, отыр?ызу, т?гендеу.

2/ ?тілу жоспарымен таныстыру

?тілу жоспары:

1/ «Білгенге маржан» /?й тапсырмасын с?рау/

2/ «Білімді мы?ды жы?ар» /Жа?а саба?ты т?сіндіру/

3/ «Ойнайы? та, ойлайы?». а/ Семантикалы? картамен ж?мыс

б/ «Кім жылдам?» /Схема ??ру/

в/ «Тап?ыр болса?, шешіп к?р». /Есептер шы?ару/

ІІ. «Білгенге маржан» /?й тапсырмасын с?рау/

1. Электр тогы дегеніміз не?
2. Электр тогы пайда болу ж?не ?за? са?талу ?шін ?ажетті ж?не жеткілікті шарттар?а не жатады?
3. ?андай ??рыл?ыларды ток к?здері деп атайды?
4. Э?К деп нені айтады? Формуласы

ІІІ. Жа?а материалды ?абылдау?а ?зірлік, ма?сат ?ою.

Б?гінгі саба?ымызда ток к?ші мен электр кернеуімен танысамыз.

ІV. «Білімді мы?ды жы?ар» /Жа?а саба?ты т?сіндіру/

Ток к?ші

?алымдар ток ?серін ?з денесінен ?ткізіп бай?айтын кездерден бері к?п уа?ыт ?тті. ?азір ол ?шін амперметр деп аталатын ??ралдар ?олданылады.

Амперметр – ток к?шін ?лшеуге арнал?ан ??рал. Ток к?ші дегеніміз не?

Ол І ?рпімен белгіленеді: I — ток к?ші.

Сонымен І – ток к?шін табу ?шін µткізгіштіњ к?лдене? ?имасынан t уа?ыт ішінде ?ткен q – электр зарядын осы уа?ытќа б?лу керек :

Ток к?шіні? бірлігі француз ?алымы А. М. Амперді? (1775–1836) ??рметіне ампер [A] деп атал?ан. Б?л бірлікті? аны?талу негізіне токты? магниттік ?сері жатады. Біз оны ?арастырмаймыз.

Егер ток к?ші І белгілі болса, онда t-уа?ыт ішінде ?ткізгішті? к?лдене? ?имасынан ?ткен q-зарядты табу?а болады. Ол ?шін ток к?шін уа?ыт?а к?бейту керек: q = It.

Алын?ан ?рнектен электр зарядыны? бірлігі – кулон [Кл] аны?талады: 1 Кл = 1 А · 1 с = 1 А · с.

Ток к?ші 1А бол?анда ?ткізгішті? к?лдене? ?имасынан 1с ішінде ?ткен заряд – 1 Кл.

Іс ж?зінде ток к?шіні? амперден бас?ада туынды бірліктері ?олданылады. Мысалы: миллиампер (мА) ж?не микроампер (мкА): 1 мА = 0,001 A, 1 мкА = 0,000001 А. Айтып кеткеніміздей ток к?шін амперметрмен (сондай-а?, милли- ж?не микроамперметрлермен) ?лшейді. Жо?арыда, айтыл?ан демонстрациялы? гальвонометр ?арапайым микроамперметр болып табылады. Амперметрді? ??рылысы ?р т?рлі болады. Мектепте демонстрациялыќ т?жірибеге арнал?ан амперметр 28-суретте берілген. Осы суретте оны? шартты белгісі де (ішінде “A” – латын ?рпі бар д??гелек) к?рсетілген.

Электр кернеуі

Біз электр тогы зарядтал?ан б?лшектерді? ба?ыттал?ан ?оз?алысы екенін білеміз. Б?л ?оз?алысты осы кезде ж?мыс жасайтын электр ?рісі тудырады. Токты тудыратын электр ?рісіні? ж?мысын ток ж?мысы деп атайды:

А — ток ж?мысы. Б?л ж?мыс тізбекті? ?р б?лігінде ?р т?рлі, біра? ол сол б?ліктерден ?тетін заряд?а пропорционал. Тізбек б?лігінде заряд тасымалдау?а ж?мсалатын ток ж?мысыны? м?лшерін к?рсететін физикалы? шаманы осы б?лікті? электрлік кернеуі (немесе жай кернеу) деп атайды. Тізбек б?лігінде q = 2 Кл зарядты тасымалдау ?шін А = 10 Дж ж?мыс жасалсын. 1 Кл зарядты тасымалдау ?шін ж?мсалатын ж?мыс 2 есе аз болар еді. 10 Дж — ды 2 Кл-?а б?ліп 5 Дж/Кл аламыз. Осы тізбек б?лігіні? кернеуі болып табылады. Кернеуді U ?рпімен белгілейді. U — кернеу. Сонымен, тізбек б?лігіні? U кернеуін табу ?шін А — ток ж?мысын осы б?ліктен ?тетін q — заряд?а б?лу у керек:

Е? ал?аш ток к?зін жаса?ан А. Вольтаны? ??рметіне кернеу бірлігі ретінде вольт [В] алын?ан. 1 В — б?л электр ?рісі тізбек б?лігінде 1 Кл зарядты тасымалдау?а 1 Дж ж?мыс жасайтын кернеу. Егер тізбек б?лігіні? кернеуі 10 В болса, онда тізбек бойымен 1 Кл зарядты тасымалдау ?шін 10 Дж ж?мыс жасалады. Іс ж?зінде вольттан бас?а (еселік ж?не б?ліктік) кернеу бірліктері де ?олданылады. Мысалы, киловольт жєне милливольт: 1 кВ = 1000 В, 1 мВ = 0,001 В.

Кернеуді ?лшейтін ??рал вольтметр деп аталады.

V. Ойнайы? та, ойлайы?.

а/Семантикалы? картамен ж?мыс

б/ Кім жылдам? /Схема ??ру/

в/ Тап?ыр болса? шешіп к?р. /Есептер шы?ару/

1-есеп:

1 са?атта 25 Кл заряд ?ту ?шін ?ткізгіштегі ток к?ші ?андай болу керек?

Бер: t=1 са? формуласы: шешуі: t=1са?=

q=25 Кл I=25Кл/25Кл

т/к: I =?

Жауабы: I =?

2-есеп:

Аккумуляторда- ?ы 0,25Кл заряд орын ауыстыр?анда 0,7Дж ж?мыс жасалса, онда аккумулятор полюстеріндегі кернеу ?андай?

3-есеп:

Ток к?ші 0,5 А бол?анда, 7,7 Кл зарядты тасымалдау ?анша уа?ыт?а созылады?

VII. Ба?алау. ?й тапсырмасын беру: §36. 37. 5-есеп