Тізбектелген саба?тар топтамасына «Талантты ж?не дарынды балаларды о?ыту» модуліні? ?олдан?аны жайлы рефлексивтік есеп

O?уды? eкінші кезе?інде тізбектелген т?рт саба??а орта мерзімді ма?ан ?иынды? келтірген - сындарлы о?ыту теориясында?ы жеті модульді саба??а ы?палдастыра отырып, балаларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырып, тaлaнтты мен дарынды балаларды аны?тау болды. Осы т?р?ыда саба?тар барысында «Талантты ж?не дарынды балаларды о?ыту» модуліне басымдыра? к??іл б?лдім. Мен осы модульді не ?шін та?дадым?

?рине, ?р баланы? бойында бір ?абілетті? болары аны?, о?ушыларды? бойында?ы тaланттылы? пен дарындылы? ?асиетті ?алай дамыту?а болады? С?рa??а жауап іздеумен болдым. Мені? ойымша же?іл тапсырмадан к?рделенген тапсырма?а к?шіп отыратын тапсырмаларды саба? барысында пайдаланып отыр?ан д?рыс деп ойлаймын. Блум таксономиясын, ке?ейтілген тапсырмалар ж?не де ??зырлылы? тапсырмалар аясында ?р т?рлі ж?мыстар мен с?ра?тар беріліп отырса, ?рине, о?ушы бойында?ы білімділікті жинa?тау?а болады деп oйлаймын. Алайда ?р кезде осы ж?мыстар жасалынып, талдау айма?ында о? ?орытындылар беріп жатса, б?л ?рине к??ілге ?онымды. Біра? та ?ажырлы да, ж?йелі ж?мысты? т?бінде н?тиже берері ?а?.

?андай бала болмасын оны? таланты мен дарыны «?шталма?ан ?алам» т?різді. Оны м??алім тани біліп, ?абілетін арттырып, талантын шы?дай білмесе, «к?зі ашылма?ан б?ла?» секілді ?мірде ?з орнын таппай ?ала бермек. Осы жа?дайда не істеу керек? Осы сауалды ?зіме ?оя отырып, жауабын МАН-нан іздей бастадым. Бала бойында?ы дарындылы?ты ашып, оны дамытып, бейімдей білу м??алім ?шін ?те ма?ызды. Барлы? м??алімдер балалар?а білім беруде барынша жо?aры жетістіктерге ?ол жеткізу ?шін ?олайлы орта жасау?а тырысады. Дaрынды ж?не таланты балалар?а ?атысты б?л ойлауды, тал?ылауды ж?не м??иятжоспарлауды талап ететін к?рделі м?селе (МАН-72).

Алдымен ?з зерттеуімді негізі ретінде д?ріс беретін 7 «Б» сынып о?ушыларымен ж?мыс жасадым. Арнайы іріктеуден ?ткен о?ушылармен ж?мыс жасау барысында зерттеуге алатын 3 о?ушыны аны?тап алу ?шін MALS сауалнамасын алуды ж?н к?рдім. Сауалнама н?тижесі бойынша ынталану де?гейіні? орташа м?ні 69 пaйызды ??рады. О?ушыларды? арасында к?мек ?ажет ететін о?ушы- 4 о?ушы, ба?а ?шін ж?рген – 3 о?ушы, аса тапсырма?а ??штар емес-3 о?ушы болды. Б?л сaуaлнама ар?ылы о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ы ай?ындалды. О?ушыны? жан д?ниесіне сырт?ы да ішкі де факторлар ?сер етеді. Сонды?танда осы де?гейдегі о?ушыларды? ынтa-жігерлерін кемітеп алмай, оларды дамыту ?шін іс-?рекет жасау керектігін т?сіндім. ?рбір саба?ымда ынтыма?тастыру атмосферасын ?алыптастырып отыру адамны? т?сіну де?гейіне ?зіндік ?серін беретіндігіне к?зім жетті. Тoп м?шелеріні? арасында серіктестік ?арым-?атынас оларды орта? келісімге, т?жырым?а, сонымен бірге орта? пікірді негіздеуге жетелейді деген ой т?йдім. Н?с?аулы?ты? 53-бетінде к?рсеткендей ?т?ырлы? –е? жа?сы т?сініктемені табу?а ?мтылу, ?зілді-кесілді жауаптарды іздеуді? орнына с?ра?тар ?ою ; д?лелдерді талап етіп, кез келген д?лелді есепке алып отырып, эмоция?а емес, есепке негізделу сонды?танда ?р саба?ты? барысында талантты ж?не дарынды о?ушыларды аны?тау ?шін ?з м?мкіндіктеріне бaйлaнысты де?гейлік тапсырмаларды алып отырсам, оларды? сыни т?р?ыдан ойлауы ?алыптасатынына мен к?м?н келтірмеймін. Б?л тапсырмалар ар?ылы ?р баланы? де?гейіні? ?андай д?реже екендігі,?рине, ай?ын к?ріне алады.

?р саба?ымды алсамда да, ?уелі т?рткі с?ра?тар ж?не ашы? ж?не жабы?, ж??а ж?не ?алы? с?ра?тарды пайдалан?ан кезімде, ?абілеті жо?ары о?ушыны? жауап беруге деген ??лшынысынан оны? де?гейін ?андай д?режеде екендігін бай?ау?а болатын еді. Сoнымен бірге, с?ра?тар ?ою барысында ?зге о?ушылар жауап бере алма?ан с?ра?тарыма А. ж?не И. –есімді о?ушыларым белсенділік танытып жауап беріп жатты. Осы т?ста Фриманны? сегіз ?лшеміні? бірі oйлау ?абілетіні? жылдамды?ы ж?не есте са?тау ж?не білім секілді ?асиеттеріні? бойларында к?рініс тапты. О?ушыларды? с?ра?тар?а ?тымды жауап беріп отыр?андары мені ?атты ?уантты.

Тізбектелген саба?ты? ал?аш?ысы «Б?лшекті б?лшекке к?бейту» та?ырыбында болды. Б?л саба?та сыныпта?ы талантты ж?не дарынды балаларды дамытып, о?ыту ?шін мен тиімді т?сілді ?олдануды ойластырдым. Барлы?ын ?оса біріктіріп о?ыту, барлы? бала?а табыс?а жету м?мкіндігін ?арастыра отырып, саба?тарымды топ?а б?лу барысында ?ткіздім. ?йткені саба?та?ы топты? ж?мыста ашы? пікірлер мен ба?а жетпес идеялар айтуда бала дарыны мен ?абілеттін к?рсете алады.

Ал?аш?ы саба?та «Алтын балы??а арнал?ан аквариум» ?діс та?дап алдым. П?нім к?рделі бол?анды?тан тапсырманы о?айынан ?иын?а ?арай жетелеу ма?сатында осы ?дісті та?дап алдым. ?р топтан орта?а жас?анбай шы?атын о?ушыны табу о?ай бол?ан жо?. Себебі балалар орта шы?у?а ал?ан ??лшыныс бол?ан жо?, себебі оларды? бойында с?ра??а жауап бере алмай ?алам деген ?рей басым бол?ан секілді. Алайда орта шы??ан о?ушыларды? ішінен с?ра??а тез жауап беріп, ?тымды да тап?ыр бола білген И.-есімді о?ушы болды. Алайда мені та? ?алдыр?ан Г.-есімді о?ушы болды. Сыныпта жылдам с?йлей алмаса да, жо?ар?ы де?гейдегі сенімділіктерін, зейінмен ты?дай алатын ж?не т?ра?ты ?ызы?ушылы?тары ?за??а созылатынын к?рсеткен дарынды ж?не талантты о?ушылар кездеседі(МАН-72). Г.-есімді о?ушыны? с?йлеу м?нері жай, жаратылысынан ?я?, баяу о?ушы. Алайда, оны? ?ай уа?ытта болмасын, ?андай тапсырма болмасын ?зіне деген сенімділігі басым, а?паратты зейінмен ты?дап, ?абілетін ?за? уа?ыт?а шо?ырландыра алады. Г.– есімді жо?ары де?гейлі о?ушы есеп шы?ару барысында тияна?ты, ?рбір жолын толы?, таза, ?й тапсырмасында толы? орындайды.

Алтын балы?ты аны?тау ?стінде

Кей о?ушылар ?ызы?ушылы?ын арттыру ?шін к?рделі ойын мен тапсырмалар?а ?мтылып, к?рделілікке деген с?йіспеншілігін білдіріп те жатады. (МАН-73). Осы т?р?ыда саба?та «Ойлан да, тап» ?дісі ар?ылы берілген тапсырмасында топ ішінде ж?пты? ж?мыс берілді. С?йлемнен с?з ретін са?тай отырып, бастауыш пен баяндауышты тауып с?з тіркестерінен бірнеше с?йлем ??растыруды орындауда белсенді жо?ары А.-есімді, ?лгірімі т?мен Б есімді о?ушылар ж?птар?а бірікті. Осы т?ста Выготский т?сініктеме жаса?ан жа?ын арада?ы даму айма?ы ж?рді. А есімді о?ушы тапсырманы тез т?сінгенімен, тартынша?тап отыр?ан ж?бына к?мекке ?мтылды. Екеуіні? ж?пта ж?мысыны? н?тижесінде мені? к?здеген с?з тіркестерінен 10 с?йлем ??растырылды. Б?л тапсырма бойынша мада?тау ар?ылы ба?аланды. Сонымен ?атар 4 топты? ?ш ж?бында тапсырманы? толы? орындалды. Тапсырманы? толы? орындалу ?ш топта ?алыптас?ан жо?. Мені? ойымша 4 топты? о?ушылары жа?ын арада даму айма?ын д?рыс та, тиімді пайдалана отырып, ?здеріні? ??нды идеяларын іске асыра білді.

«Ойлан да, тап» тапсырмасыны? ж?мысы

Эйр талантты да дарынды о?ушыларды о?ыта білетін мектептерді? о?у ба?дарламасын ?згерту ар?ылы мектептегі барлы? о?ушылар ?шін к?рделендіру ж?не акселерация модельдерін ?олдана алатынды?ын айтады. Ол ?ш т?рлі ?згеріс енгізу негізінде Мейкер ж?не Нильсонны? о?у жоспарын ?згертуді? моделін бейімдеп жасады:

• Мазм?нына ?згерістер енгізу (?деріс пен н?тижені ?оса есептегенде);
• ?олданылатын ?дісті ?згерту;
• О?у м?нм?тініндегі ?згерістер;

Я?ни к?рделі тапсырмаларды орындату ар?ылы сыныпта?ы талантты да о?ушыларды аны?тауда туындайтын кейбір м?селелерді шешуге болатынын айтып к?рсеткен (МАН-75). Осы т?жырымдаманы саба?та «Ке?ейтілген тапсырманы» орындату ар?ылы жоспар?а енгіздім. Б?л тізбектелген саба?тар топтамасында?ы ал?аш?ы к?рделі тапсырма бол?анды?тан о?ушылар ?за? ойланып, уа?ыттыарынан ?тылып, б?рын-со?ды орындап к?рмегендіктен ?зін-?зі реттеп, тапсырма?а ене алмады. Сыныбымда барлы?ы 24 о?ушы бар. Барлы? о?ушыларды? 19-ы «Ке?ейтілген тапсырманы?» бірінші б?ліміндегі с?йкестікті д?рыс таба білген. Алайда тапсырманы? екінші б?лімін орындау н?тижесінде о?ушыларды? саны 16 санына с?йкес болды. Тапсырманы? ?шінші б?лімін орындау барысында о?ушылар ?инал?анды?ын бай?адым. Тапсырманы орындауда о?ушылар ?асында?ы ??рбысынан к?мек беруін с?рап жат?анын а??ардым, б?л жерде шынайылы? керектігін айтып ескертіп кетуім ж?н деп таптым. Жалпы тапсырманы орындау?а 24 о?ушы ?атысса соны? 10 о?ушысы ке?ейтілген тапсырманы толы? орында?ан. Саба?ты? барысында кері байланыс?а « Б?гінгі саба? са?ан ?нады ма? Б?л саба?та мен ?шін не ?иын болды? Б?л мен ?шін неге ?иын болды? Б?л ?иынды?тарды нені? к?мегімен е?сердім / е?сере аламын?» деген с?ра?тар?а жауап алуды ?й?ардым. Мені Б.-есімді о?ушы та??алдырды. Ол ?зі саба??а араласа ?оймайтын о?ушы еді. Кері байланыста ?з тобыны? ж?мысына к??ілі толма?анды?ын білдірді. Б.- есімді С де?гейлі о?ушы б?нда топты? ауыз бірлігін сыни т?р?ыдан ба?алап отыр. О?ушымны? к?з?арасы мені ?уантты. И. –есімді жо?ары де?гейлі о?ушы топта ж?мыс жасау, сонымен ?атар есепті? шы?ару жолы ?иын?а т?скендігін жазыпты. Саба? барысында б?л о?ушы к?шбасышылы?ты д?рыс ме?гере алма?анды?ын бай?адым. Алайда келесі саба?ымда о?ушым ?ткенде жіберген ?ателігін т?зеп, балаларды ынтыма?ты?пен бас?ара білді

.

Ке?ейтілген тапсырмада?ы о?ушы ж?мысы

Тізбектелген саба?тар топтамасыны? ?шінші саба?ында жа?а материалды? та?ырыбын ашу ма?сатында т?рткі,сынама с?ра?тар ?ойдым. С?ра?тар?а жауап беру ма?сатында ерекше к?зге т?се білген, ?зін – ?зі реттеген зейінмен ты?дай алатын ж?не т?ра?ты ?ызы?ушылы?ы ?за??а созыл?ан А.-есімді о?ушы болды. Одан ?алыспай И. – есімді, Г.-есімді, Б.-есімді, А.-есімді о?ушылар белсене араласты.

Кейбір балаларды? ?деттегі білім ал ортасында к?рсете алмайтын ерекше ?леуметтік да?дылары мен к?шбасшылы? ?асиеттері бар. (МАН-73). Жа?а материалды ме?герту барысында А. – есімді орта де?гейлі о?ушы орта?а шы?у?а жас?анбай постер ?ор?ауды ж?не де ол ?з ойын толы? жеткізе білді. О?ушымны? жетістігі мені ?атты ?уантты.

О?ушылар ?здеріні? ??рдастарымен, сарапшылармен диалог ж?ргізу барысында т?жірбие жина?тап ж?не ой ?рекетіні? жо?ары де?гейіне к?терілуге талпына отырып, баламалы м?мкіндіктер туралы сыни т?р?ыдан ойлап,зерттеу ж?ргізуге ?абілетті бола т?седі. (МАН-51). Балаларды? сыни т?р?ыдан ойлау ?абілеттерінен табуды ?ажет ететін негізгі ерекшеліктерді? бірі: пайым- д?лелдерді? де?гейі мен ма?ызын мойындау. (МАН-54).

Тал?ылау мен диалог ?зіні? танымды? ?леуетімен ерекшеленеді. Тал?ылау мен диалог барысында о?ушыларды? ??нды да, ба?алы ой тол?аныстары ?алыптасады. Саба? барысында сыни т?р?ыда ойлау ма?сатында «?ш?ыр ой» ?дісі ар?ылы логикалы? есепке жауап беруді ?сындым. С?ра?ты балаларды? арасында диалог ту?ызу ма?сатында б?кіл сынып?а ?ойдым. О?ушылар арасында д?рыс жауабы т?рінде С?ра?тарды о?ушылар ?зара талдап, тал?ылау болды. О?ушылар сыни т?р?ыда ойлайлау?а берілген тапсырма?а к?птеген пікірлер айтылды. Бірінші с?ра?ты? д?рыс жауабын А. –есімді С де?гейлі о?ушы берді, алайда ол жауабын негіздей к?рсете алмады. Екінші с?ра?ты? д?рыс жауабын ешкім таба алмады.

Екінші саба?ымды сараптай келе ?шінші саба?ымда о?ушылар?а жеке ж?мыс ретінде «??зырлылы? тапсырмасын» тарту еттім. Тапсырманы орындау барысында ?рбір жауап?а т?сіндірме беруді с?радым.

??зырлылы? тапсырмасында?ы о?ушы ж?мысы

Н?тижесіне ?з ?станымын ?ор?ай алатын, сыни к?з?араспен проблеманы шеше алатын бірнеше о?ушыны? И. –есімді, Г. –есімді, А. –есімді о?ушыларды? ж?мыстары керемет болды деген ?міт арт?ан болатынмын. Алайда б?л ?мітім а?талмады. Балаларды? жауаптары мен к?ткеннен т?мен болды. Алда?ы уа?ытта?ы саба?ымда осы тапсырманы ж?пты? ж?мыс?а беріп, н?тижесін к?ргім келді. Б?л мен н?тижелерді салыстыру?а ма?ызы зор болады деп ойлаймын.

О?уды? «Бетпе-бет» бірінші кезе?інде тренерім мен ?ріптестерімні? пікірін ескере отырып т?ртінші саба?ымда о?ушылар?а жеке ж?мыс?а Блум таксономиясыны? алты ойлау с?ра?тарымен тапсырмаларын алдым. Ал б?л тапсырманы? ма?ыздылы?ы неде? Деген сауал?а мені? берер жауабым мынадай: б?л тапсырманы орындау барысында о?ушылар сыни т?р?ыдан ойлана отырып с?ра?тар?а жауап жазады ж?не де берген м?ліметтерді жа?а м?ліметтермен салыстыра отырып,талдау жасайды. Блум таксономиясыны? с?ра?тары мен тапсырмалары ерекшеліктері же?ілден ауыр?а ?арай ба?ыттал?ан тапсырмалар болатын. Блум таксономиясы ?дісі ар?ылы о?ушыларды? білу, т?сіну, ?олдану де?гейінде ?аншалы?ты салыстыра жауап бере алатынды?ын. Сыни т?р?ыда ?аншалы?ты ойлай алатынын ж?не Фриманны? сегіз ?лшеміндегі к?рделілікке деген с?йіспеншілігін аны?тау ма?сатында осы ?дісті алдым. Тапсырманы тарат?анымда о?ушылар же?ілден к?рделіге сатыланып берілгенін а??ар?андарын бай?адым. Тапсырманы орындау?а 10 минут уа?ыт берілетіндігін ескерттім. Тапсырманы орындауда жина?тау, талдау де?гейдегі с?ра?тарына жауап беру ?шін ??рбы ??рдастарыны? к?мегіне ж?гінуді ?ажет етті. О?ушыны? жеке ба?аланатынын ескертіп кеттім. Уа?ыт ая?тал?анда тапсырманы ?андай де?гейде орында?аны жайлы пікірлесіп, ой б?ліскенін бай?адым. Де?гейлік тапсырма?а талдау жаса?анымда 24 о?ушыны? барлы?ы 100% білу де?гейінде, т?сіну -18, ?олдану де?гейінде 14, талдау-8, жина?тау-3, ба?алау -6 к?рсетішті берді. Блум тапсырмасын ??ру менде ?иналыс болды. Тапсырманы ?алай ??растырсам екен деп к?п ойландым,?ріптестеріммен ке?естім, тек содан кейін барып осы тапсырмалар ойымнан шы?ты.