Жа?аша білім беру саясаты

«?мір бойы о?у ?рбір ?аза?станды?ты? кредосына айналуы тиіс»

Н. ?. Назарбаев

?азіргі а?парат?а толы санды? технологиялар?а ?олжетімді заманда о?ушы?а ал?ан білімін с?згіден ?ткізуге ба?ыт-ба?дар беретін жан - ?стаз. О?ушы ?стазынан к?п жа?алы? к?теді. Сонды?тан да Елбасымыз Н?рс?лтан ?біш?лы Назарбаевты?: «?мір бойы о?у ?рбір ?аза?станды?ты? кредосына айналуы тиіс» деген с?зі біз ?шін ба?даршам болуы тиіс деп ойлаймын. ?стазды? ?ызметті? кілтін ?ста?аныма мен еш ?кінбеймін. Керісінше, ?уанамын. Т?лім мен т?рбиені бойыма сі?діре білген ?стаздарымнан к?ргенімді жаныма жалау етіп, алдыма сан-тараулы ба?ыттар ?ойып, ш?кірт зердесіне білім к?зін себу-мен ?шін ма?ызды да жауапты іс екенін жадымнан шы?армауым керек.

?стаз жолы-?иын жол екенін ?мір белесінен бай?ап ж?рміз. Ол к?п ізденісті, жауапкершілікті, жа?ашылды?ты талап етеді. Алды?а келген ?р баланы? к?кірек к?зін ашу –б?л кез-келген ?стазды? алдында?ы парыз. «Алды?да?ы ?рбір бала-ж?лдыз, тек оны? жар?ырауына к?мектес» деген ?ранды ?рбір ?стаз ?станса, жетер жетістігі мол болары с?зсіз.

«?стазды? – ?лылы? емес, ?лы ?ызмет» деп Бауыржан батыр бабамыз айт?андай, ?лы ?ызмет ?стазды? жолында ж?ргеніме де он жылдай уа?ыт бопты. Осы жылдар ішінде адам баласы небір о?и?аларды басынан ?ткере отырып, алда?ы жа?сылы?тардан, жа?алы?тардан ?мітін еш?ашан ?зген емес. Мен де сондай жандарды? бірімін десем болады. С?йтіп жа?а білім ордасыны? есігін ай?ара ашып, ал?аш табалдыры?ын атта?ан м??алімдерді? бірі болдым. Жа?а ?лемні? есігін аш?андай сезімде болдым.

Жа?а форматты білім ордасы - мен ?шін жа?а ?лемні? білім шы?ына бастауы. Жа?а білім ордасына ал?аш ?абылдан?анымда, к??ілім алаб?ртып, осы ?абылда?ан шешімім д?рыс па, м?мкіншілігім жете ме, мектебімді, о?ушыларымды ?алай ?иямын, бас?а ортада ?з орнымды таба аламын ба деген сан сауал ойландыра бастады. Біра? алда?ы жа?сы жа?алы?тар, жа?адан бой к?терген ?сем ?имарат, болаша?ынан ?міт к?ттірген дарынды ш?кірттер туралы ойлар мені ?з а?ымына ілестірді.

Аталмыш мектептегі кіріктірілген білім беру ба?дарламасы о?ушыларды ?здігінен білім алу?а, сыни к?з?арас ?алыптастыру?а, ?з ойын жеткізе білетін, топта ж?мыс істей алатын, ?згерістерге бейім, зерек ?рі инновация?а ?абілетті т?л?а ретінде дамыту?а ба?ыттал?ан.

Кіріктіру ?станымыны? басты белгісі – ?ылыми-жаратылыстану ж?не ?о?амды? гуманитарлы? білімдерді жеке білім айма?ында ?арастыра отырып, о?ушылар?а ?лемні? бірт?тасты?ы жайлы ?ылыми т?р?ыда білім беру болып табылады. Б?гінгі жаппай ?олданылып ж?рген жа?а технологияны? ?зі кіріктірілген болып саналады. ?азіргі педагогикалы? технологияда п?наралы? байланыс кіріктірілген білім беруді? моделі болып саналады. П?наралы? байланыс о?ытуды? кешенді ж?йесін ??рай отырып, ?рт?рлі білім салаларыны? орта? та?ырыптарын, кейде орта? б?лім, теория, ??ымдарды біріктіріп, ??рылымды? ж?не ?ылыми-мазм?нды ж?йе жасайды.

П?наралы? байланыс пен о?ушы бойында жалпы ??зіреттілікті ?алыптастыруда тікелей байланыс бар. О?у ба?дарламаларында ?р п?нні? ?алыптастыратын білім, білік, да?ды м?лшері жеке аны?талса да, т?л?аны? ?мір с?ру айма?ында олар ?зара байланысты ??зіреттілікке ие болады. ?лы Абайды? «Естіген н?рсені ?мытпасты??а т?рт т?рлі себеп бар: ?уелі – к?кірегі байлаулы берік болуы керек; екінші сол н?рсені естігенде я к?ргенде ?ибратлану (?лгі) керек, к??ілденіп, т?шынып, ынтамен ??у керек; т?ртінші ой-кеселді н?рселерден ?ашы? болу керек» деген пікірінде о?ушыны? жалпы ??зіреттілігін ?алыптастыру м?селесі жатыр.

Я?ни о?ушы а?ыл мен д?ниетанымы ар?ылы ?ылымды игереді. ?ылымды игеру ?шін ол тек ?абылдаушы ?ана емес, ?зіні? танымды? ?ызметін ретке келтіруші, танымды? ?рдісті? ?н бойында ж?не оны? н?тижесінде рефлексия жасаушы д?режесіне к?теріледі.

Кіріктірілген ба?дарлама ХХІ ?асыр талабы іспетті. Осы талапты орындау?а шындап кірістім. Е? ма?ыздысы о?ушылар маманды?ты игеру барысында ынтасы жо?ары болуы керек. Тек арнаулы п?ндерді ?ана емес, бас?а да п?ндерді ме?геру ?ажеттігін о?ушы?а жеткізу, т?сіндіру ?стаздар?а байланысты. Кіріктірілген саба?тарды ?ткізуде м??алім ?з п?ніне ?ызы?ушылы?ын ояту, арттыру ма?сатында ?лкен ізденіс ж?мыстарын ж?ргізіп, ?аламторды пайдалану ар?ылы т?рлі а?парат к?здерінен та?ырып?а сай ?ызы?ты, ма?ызды м?ліметтерді ?олданады. Бас?а п?ндермен байланыста ?ткізу ар?ылы оны? ?ажеттілігін т?сіндіріп, мектептегі барлы? м?мкіндіктерді тиімді пайдалану ар?ылы саба?ты? н?тижесіне жетуге болады. ?азіргі саба?тарда а?паратты? технология мен кіріктірілген о?ыту технологиясын байланыстыра ?ту ?те тиімді н?тиже береді. А?паратты? технологияда біз ?стазды а?парат беруші, ба?ыт – ба?дар к?рсетуші деп т?сінеміз. Ал кіріктірілген инновациялы? технологияда та?ырып?а байланысты м?лімет, а?паратты? барлы?ыны? жан-жа?ты п?н м??алімдермен т?сіндірілуі, д?лелденуі ж?не жеткізілуі оны? басты арты?шылы?ы болып т?р.

?стаз ?рдайым ізденуші бола білсе, ?зі ?шін білім жина?тайды, о?ушы ?шін саба?ты ?ызы?ты ете алады. О?ытуды? технологияларын біріктіру, оларды тиімді пайдалану ж?мысы ?шін к?птеген ізденіс ж?мыстарын ж?ргізу алынар асу, та?ы бір белес екенін есте са?та?анымыз ж?н. Ал сол белестерді ба?ындыру жолында ?лкен ж?мыстар ат?ару - ?рбір ?стазды? ш?кірт алдында?ы парызы. ?йткені, білім негізі мектепте ?аланады. Осы орайда Зияткерлік мектептері білім беруді? жа?а ба?дарламасын басшылы??а алып отыр.

Жа?а білім беру ба?дарламасы Кембриджді? халы?аралы? т?жірибелерді? ?здік ?лгілері н?тижесінде ж?не елімізді? жа?ашыл м??алімдерді? е?бектеріні? кірігуі ар?ылы пайда болды. Кіріктірілген білім ба?дарламасыны? ал?а ?ой?ан ма?саты ай?ын, ба?дары ж?йелі. Аталмыш білім беру ба?дарламасында т?рбие мен о?ыту ажырамас байланыста болу ар?ылы ел ?рпа?ын сын т?р?ысынан ойлай алатын, жа?а идеялармен ?арулан?ан, білімді де білікті, елі ?шін аянбай ?ызмет ететін адамды т?рбиелеуге ?мтылдырады.

Мектебімізде кіріктірілген ба?дарлама бірнеше ??ндылы?ты негізге алады. Олар: ??рмет, ?ріптестік, азаматты? жауапкершілік ?алыптастыру, ашы?ты?, ?мір бойы білім алу. Белгіленген ??ндылы?тар аясында?ы Зияткерлік мектептерді? ма?саты – жо?ары білімді, шы?армашыл адамны? ?йлесімді т?л?аланып, дамуы ?шін ?олайлы білім беру ке?істігін жасау. Зияткерлік мектеп т?легі ке? ау?ымды да?дылар?а ие болады. На?тыра? айт?анда, сын т?р?ысынан ойлай алатын, білімін шы?армашылы??а айналдырып, белгілі бір та?ырып аясында зерттеушілік ?абілетін танытып, кез- келген ортада ?з ойын еркін білдіре алатын, жа?а технологияларды? ?ыр- сырын ме?герген, ?ш тілде де еркін с?йлей алатын, ма?сат- міндеттерді? шешімін таба алатын да?дылары ?алыптасады.

Кіріктірілген білім беру ба?дарламасын табысты ж?зеге асыру ?шін командалы? о?ыту, п?ндік- тілдік кіріктірілген о?ыту, белсенді о?ыту секілді озы? педагогикалы? ?дістерді ?олдану талап етіледі. Осы ?дістерді тиімді ?олданып, тере?ірек білу ?шін Кембридж

ке?есшілеріні? ?йымдастырып отыратын п?ндік тренингтерге

Топты? ж?мыс с?тінен к?рініс

?атысу ар?ылы білгеніміз бен т?йгенімізді толы?тырып т?рамыз. Б?л тренингтер м??алімдерге Кембриджбен бірлесіп дайындал?ан жа?а о?у жоспарлары мен о?ушылар?а ?ажетті да?дыларын дамыту?а арнал?ан белсенді о?ыту ?дістерін ?йретеді. Сол себептен де Зияткерлік мектептерде м??алімдер жа?а ба?дарламаны ме?геріп, саба?тарын талап?а сай ?ткізу ?шін ?рдайым ізденіп, білімдерін толы?тыруда.

«Кіріктірілу» ??ымы белгілі бір о?у мазм?ныны? ?рт?рлі салада?ы жан-жа?ты білімдермен то?ысуы, бір-бірімен араласып кетуі деп т?сінемін. Кіріктірілген саба?тар о?ушы?а ?лем туралы, заттар мен ??былыстарды? ?зара байланыстары туралы бірт?тас ма?л?мат береді. Осы тектес саба?тарда о?ушыларды? бейнелі ой-?рісі дамып, п?нні? жалпы мазм?нын ?мірмен байланыстыру ар?ылы шы?армашылы? м?мкіндіктері ашылады. Кіріктірілген саба?тарды? ??рылымы на?тылы?ымен, жан- жа?тылы?ымен, саба?ты? ?р сатысында?ы о?у материалыны? логикалы? ?зара келісімімен, материалды? зор а?паратты? м?мкіндігімен ерекшеленеді. О?у ?рдісінде п?ндерді кіріктіре о?ыту дарынды о?ушыны? сапалы білім алуына, белгілі бір та?ырып аясында зерттеушілік ?абілетін танып, шы?дау?а, к?здеген н?тижеге жету ?шін ба?ылау жасау?а, ?тілген та?ырыпты? шынайы ?мірдегі ма?ыздылы?ын т?сіндіре білуіне к?мектеседі.

Кіріктірілген білім ба?дарламасы негізінде о?ушыларды? білімі критериалды ба?аланады. Критериалды ба?алау дегеніміз – о?ушыны? білімі мен білігін алдын ала белгіленген о?у жетістіктерімен салыстыра о?ыту, соны? негізінде о?ушыны ба?алау. Критериалды ба?алау кезінде алдын-ала ба?алау реті белгіленіп, о?ушыны? алдына со?ан жету жоспары ?ойылады. Ба?алауды? м?ндай ж?йесі білім алушыны? кемшіліктерін ?зіне т?зетуіне м?мкіндік береді, о?ушыны? ?зін-?зі ж?не ?згені ба?ылауына, ба?алауына м?мкіндік ту?ызады, ба?аны? ай?ындылы?ын, адалды?ын са?тайды, о?ушыны? саба? ?рдісінде ?ткен та?ырыпты ?алай т?сінгендігін м??алімге к?нделікті саралап отыруына жа?дай жасайды. Осыны? барлы?ыны? негізінде м??алім мен о?ушы арасында?ы кері байланыс ба?алауды? жалпы негізін ашады. Я?ни, критериалды ба?алауда о?ыту, т?рбиелеу, дамыту, ынталандыру басшылы??а алынады. Критериалды ба?алау ж?мысы ?алыптастырушы ж?не ішкі жиынты? ба?алау ар?ылы ж?зеге асады. О?ушы о?ыту жоспарында?ы барлы? ма?саттар т?гел ?амтыл?ан бірнеше ?алыптастырушы ба?алаулардан ?тіп, та?ырыпты т?сінбеген о?ушы т?зету ж?мыстарын жасау ар?ылы талпынып о?у ма?сатына жетеді, соны? н?тижесінде ішкі жиынты? ба?алау?а келеді. Ішкі жиынты? ба?алау мазм?ны барлы? критерийді т?тас ?амтиды. Соны? н?тижесінде то?сан со?ында жиынты? ба?алау о?ушы білімін аны?тап береді. О?ушы білімі баллды? ж?йемен есептеледі. ?лемде білім беру ісіні? н?ти­жесін ба?алай білуді? ?зіндік т?жірибесі ?алыптас?аны белгілі. Б?л ретте біз ?шін о?ушыны? ?аншалы?ты білім ал?анды?ы емес, оны? ал?ан білімін ?мірлік т?жірибеде ?аншалы?ты пайдалана ала­тын­ды?ы ма?ызды болып отыр. Ал бізді? еліміздегі білім ж?йесінде басым жа?дайда о?ушылар ?здеріні? ал?ан теориялы? білім де?гейімен ба?аланып, сонымен ?ана шек­теліп жататыны белгілі. Осы орайда о?ушы білімін критериалды ба?алау – м??алімдерге на?тылы? алып келетін бірден-бір ж?йе. ?орыта айт?анда, кіріктірілген білім ба?дарламасы, онда?ы о?ушыларды критериалды ба?алау - заман талабына сай ш?кірт білімін д?л ай?ындау?а м?мкіндік беретін ба?ылау ж?йесі. ?лемдік ?ркениет жолында?ы ?здіксіз даму кезе?інде білім мен ?ылым?а баса назар аудару ?зекті м?селелерді? бірі болып саналады.

ХХІ ?асыр- ойды? ?арыштап к?рінетін ?асыры, сол ?асырда ?здік о?ытуды? ?лгісі бола алатын к?шбасшы білім ордасы Зияткерлік мектептердегі білім ба?дарламалары ?ркезде тиімді болма?.

?ш тілді ?атар ме?герген, оларды ?мірді? ?ажеттілігіне орай тиімді ?олданып, ?з м?дениеті мен салт- д?ст?рін ?стан?ан, ана тілін ??рметтей білетін м?дениетті де білімді, б?секеге ?абілетті т?л?аны ?алыптастыру аталмыш мектепті? басты ма?саты болып табылады.

Кіріктірілген білім беру ба?дарламасы ?ш тілде білім беруді іске асыруда негізгі ??рал болып санал?анды?тан, ?р м??алімнен жа?ашылды?ты, шы?армашылы? ізденісті, сыни ойлауды талап етеді. ?р м??алім к?сіби шебер болу керек, ?рбір саба?ыны? жоспарын жа?а форматта ??руды, жа?аша ?діс- т?сілдермен ?арулануды талап етеді. Б?л мектепті? ?р ?стаз?а ?йретері к?п: жан- жа?ты т?жірибе жина?тау?а да ?лкен м?мкіндіктер де бар.

?ріптестерім берген ба?ыт –ба?дарымен бірлесе ж?ріп, бір-бірімізді? т?сінігімізді толы?тыра ж?ріп, т?зете отырып ?иынды?тарды е?сердік. Жа?аша білім беру ж?йесіні? ?ыр-сырымен, ??пияларымен таныса келе, т?уелсіз елімізді? игі бастамаларын ж?зеге асыратын ??зіретті т?л?а ?алыптастыру жолында?ы о?тайлы жоба, н?тижелі Ба?дарлама екеніне к?зімізді жеткіздік.

Б?л Ба?дарламаны? мен ?шін, мені? ?ріптестерім ?шін жа?алы? бол?аны с?зсіз. Мені? жоспарым, саба?ты ме?герту, о?ушымен ?арым-?атынас жасау ?діс-т?сілім т?бірімен ?згерді. Д?ст?рлі білім беру жолында алдымызда отыр?ан о?ушы?а дайын д?ниені ?сынып келсек, жа?а форматты білім беруді? бір ерекшелігі о?ушыларды сыни ойлата отырып, жа?а ?мірге ?адам бастырту. Бастап?ыда жа?а форматты о?ыту ж?йесіне жатсына ?ара?аным шынды?. Мені? іс-т?жірибемді бас?а арна?а ауыстырып, ?атып ?ал?ан пікірлерден арылуыма берер м?мкіндігі басым, жа?алы??а толы б?л ба?дарлама аясында ж?зеге асырылу?а тиісті ?діс-т?сілдерге жатсына да, ж?рексіне де ?ара?анымды жасыр?ым келмейді. Да?дылы д?ст?рге айналып, ?зіміз айтып, ?зіміз ?ой?ан, бала?а с?ра? ?ойып алып, айтуына шыдамай ?зіміз жауабын берген ?детімізден арыла ?ою, ?рине, ?иындау болды.

Жалпы кіріктірілген о?ыту ба?дарламасыны? ма?сат-міндетін т?сіне отырып, жеті модуль аясына шо?ырландырыл?ан жобаны? ?діс-т?сілдерін пайдаланып, саба?тарымды ?ткізе ж?ріп, ?зімні? саба? беру т?сілдерімні? де, о?ушыларымны? да бойынан о? ?згерістерді бай?адым. Жа?а ?лемні? кілтін аш?андай болдым.

Мен б?л ба?дарлама?а ?лкен ?мітпен, зор ?ызы?ушылы?пен келдім, біра? азда?ан к?дікті? бол?аны аны?. Алайда, ба?дарламаны? ерекшеліктерін ??ын?аннан кейін о?ыту ?дістемесіне к?з?арасым ?згерді. М??алімні? к?нделікті ж?мысы о?ушылар?а ?алай о?у керектігін ?йретуге ба?ыттал?анда ?ана о?у н?тижелеріне о? ы?пал етеді екен.

Ал?аш?ы ж?мысымны? барысында ?ткізген саба?тарымда жа?а технологиялы? ?діс-т?сілдерді тиімді ?олданып, білім беруді? тиімді жа?тарын ?арастыруыма п?н бірлестігіндегі ?ріптестерімні? к?мегі зор болды. ?жымды? талдап, пысы?тап ??р?ан саба?тарымны? ??рылымында?ы тапсырмалар о?ушыны саба? ?стінде ?зін, ?згені, оны? ?рекетін ба?алап, топпен ж?мыс жасап, ?мірлік ?ажеттіліктерді шеше білуге ?йретті. Негізгісі- о?у материалы емес, о?ушы, ал мен тек жа?дай тудырушымын,

«Сократты ?лгідегі ??гіме»

балаларды? не ?шін о?ып жат?анын т?сінуі, ?здеріні? ма?саттарына жету ?шін не к?мектесетінін аны?тауы. Жалпы ал?анда, саба? ?дерісінде біз білетін о?ытуды? жа?а технологияларыны? барлы?ыны? да тиімді жа?тары бар.

Жа?а форматты о?у ?лгісі бол?анды?тан, т?рлі п?ндік тренингтерге ?атысып, форум ты?даушысы бола ж?ріп, білмегенімді ?йрендім, т?сінбегенімді т?сіндім, ?ызы?ы мен ?иынды?ы ?атар ж?ретін ?стазды? е?бек жолыма жа?а бір ба?ыт-ба?дар таптым деп есептеймін. О?ушыларымны? бойында ?зіне деген сенім ?ялап, белсенділігі артты, ал?ан білімі турасында сыни ойлана алатын к?з?арас ?алыптасты.

Сындарлы о?ыту о?ушыларды? ойлауын дамытады. Сонымен ?атар б?рын?ы білім ж?йесіндегі д?ст?рлі о?ыту тек дайын білімді ?ана ?сына алды, о?ушы оны сарап?а салып ойланып, шын м?ніндегі м?мкін жа?тарына к?з жеткізе алмады. Себебі ол о?ушы бойында оны? бас?а жолы болады деген пікір, к?з?арас ?алыптаспа?ан, тіпті сол дайын білімді ?сынып отыр?ан м??алімні? ?зіні? де сындарлылы?пен ?арап, мен ?сын?алы т?р?ан а?парат о?ушы?а ?ажет пе, оны мен дайындап беруім д?рыс па, о?ушыны? есінде са?талып, ?ажетіне аса ма деген ой болмады. Ал осы ?ателікті? б?рі нені о?ыту керек, ?алай о?ыту керектігін білмегендіктен, нені о?ыта отырып, ?андай жолмен ме?геру керектігіне ба?ыттауды? т?сілдерін ме?гермегендіктен болып отыр.

Ол ?шін м??алімні? ?зі сыни т?р?ыда ойлап, зерделеп, о?ушы?а нені? ?ажет, нені? ?ажет еместігіне сындарлы пікір таныта білуі керектігіне ба?ыт беретін бірден- бір тиімді о?ыту модульдеріні? бірі – сыни т?р?ыдан ойлау?а ?йрету модулі екеніне к?з жеткізгендеймін. Д?ст?рлі о?ыту т?жірибемде де сыныпты топ?а б?ліп, «О?у мен Жазуда сын Т?р?ысынан ойлауды дамыту» жобасыны? стратегияларыны? ж?не бас?а да авторлы? ба?дарламамен танысып, ?олдану?а ???ылы деген ку?ліктерге с?йеніп, элементтерін ?з саба?ымда пайдаланып ж?рсем де «о?ушы ?ні», оны? пікірі назарымнан тыс ?ала беріпті. Саба? арасында?ы сергіту с?ттері мен тренингтер о?ушыларды? к??ілдерін сергітіп, бір с?тке тыны?ып алуына м?мкіндік берді. Саба? арасында?ы тренингтер мен сергіту с?ттерін балалар аса ?ызы?ушылы?пен орындап, та?ы ?айталауымды с?рап отыратын болды. Саба? алдында?ы топ?а б?ліну кезінде де «б?гін ?андай т?сілмен б?лінеміз?» деп ?ызы?ушылы? танытуыны? ?зі о?ушыларды? осы т?сілге т?селгенін а??артты. Е? ал?аш ?зіміз ж?рексініп кіріскен б?л жа?а ?діс -т?сілдер о?ушылар ?шін ?ыз?ылы?ты болса, ?зіміз ?шін таптырмас ты? методика болды. Оны? аны? д?лелі ретінде о?ушыларымны? топты? ж?мыс жасау ар?ылы сыйласты?ынан, ?з к?з?арастарын сыни т?р?ыда еркін жеткізе білуінен, жетістік критерийіне с?йене отырып топты? ба?алауды ж?зеге асыруынан, топ жарып шы?армашылы? танытуынан, ?ылым?а жол салуынан, шынайы ?мірден д?лел келтіре ?тымды с?йлеуінен, ?ш тілде сайрауынан бай?ау?а болады. Сонды?тан о?у мен о?ытуды? заманауи теориялары, идеялар мен т?сілдерге ?атысты пайда бол?ан рефлексияны? н?тижесінде болаша?та?ы т?жірибемді п?ндік- тілдік кіріктіріп о?ыту т?сілдерін (CLIL), ACTION RESEARCH жобасын тере?ірек ме?геріп, тілдік орта?а еніп, т?уелсіз елімізді? білімді де шы?армашыл ?рпа?тарына білім беріп, т?рбиелеуде жа?а заман к?шінен ?алмай, жа?ашыл болу ма?сатын ?станамын.