7-класс Алгебра 3-чейрек

Сабактын темасы: Сызыктуу функциялар жана алардын графиктери

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Сызыктуу функцияларды чыгарууну билишет	Сызыктуу функцияларды чыгарууну билишсе
Өнүктүрүүчүлүк	Аларды графикте корсото алышат	Аларды графикте корсото алышса
Тарбиялык	Артараптуу билим алышат тырышчаак болушат	Артараптуу билим алышса тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Сызыктуу функциялар жана алардын графиктери

5.5. -аныктама.

Сызыктуу функция деп у = кх + в турун догу формула менен берууго боло турган функция аталат. Мында х - коз каранды эмес озгормо, к жана в кандайдыр бир сандар. к - аргументти н коэффициенти; в — бош мучо.

Сызыктуу функциянын аныкталуу областы бардык сандардын коптугу болот. у = 2х + 1 сызыктуу функциясынын графигин сызалы. Ал учун .х жана у тин тиешелуу маанилсринин таблицасын тузебуз.

X	2	0	1
У	5	1	3

Таблицада корсотулген чекиттсрди координата тегиздигиндс белгилейбиз. Белгиленген чекиттср бир туз сызыкта жатыштат. Демек сызыктуу функциянын графиги туз сызык болот.

Сызыктуу функциянын графигин тузуу учун графи ктип эки чекитинин координаталарын табуу, коордииаталык тегиздикте бул чекиттсрди белгилоо жана алар аркылуу туз сызык жургузуу жетиштуу.

1-мисал. у = Зх — 2 функциясынын графигин тузгуло.

Чыгаруу: у = 3х —2 сызыктуу функция болгонлуктан анын графигинин эки чекитинин координаталарын табабыз.

Эгерде х=2 болсо, анда у=3·2 -2=6-2=4; Эгерде х= -1 болсо, анда у=3(-1)-2=- 3-2= -5.

Координата тегиздигинде

Координата тегиздигинде А(2; 4) жана В(-1; -5) чекиттсрин бслгилсйбиз. Бул чекиттер аркылуу туз сызык жургузобуз. Бул туз сызык у = Зх — 2 сызыктуу /функциясынын графиги болот

3-мисал у=3х жана у -х функцияларынын графиктерин бир чий- меге тушургуло. Графиктердин жайланшына талдоо жургузгуло.

2-ми сал. у = х функциясынын графигин тузгуло

Чыгаруу: Функциянын графигинин эки чекитинин координаталарын таап алабыз. х=0 болгондо у=0 болот. х=2 болгондо у=2 болот. (0; 0) жана (2; 2) чекиттерин координата тегиздигинде белгилейбиз. Аларды туташтырабыз. Алынган туз сызык у = х функциясынын графиги болот. _ / Ал 1-чи жана З-чу чейректсрде жатып. алардын биссектрисасы болуп эсептелет

Уйго тапшырма: Конугуу иштоо

Сабактын темасы: Сызыктуу функциялар жана алардын графиктери

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Сызыктуу функцияларды чыгарууну билишет	Сызыктуу функцияларды чыгарууну билишсе
Өнүктүрүүчүлүк	Аларды графикте корсото алышат	Аларды графикте корсото алышса
Тарбиялык	Артараптуу билим алышат тырышчаак болушат	Артараптуу билим алышса тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Сызыктуу функциялар жана алардын графиктери

Булл теманын экинчи этабында 3-мисал келтируудон баштайбыз

3-мисал у=3х жана у -х функцияларынын графиктерин бир чиймеге тушургуло. Графиктердин жайланшына талдоо жургузгуло

Чыгаруу: у = Зх функциясы учун

таблицасын, у = х функциясы учун

таблицасын тузобуз. Эми бир эле координаталык тегиздикке эки функциянын тен графигин тушуробуз. Бул функциялардын графиктерине талдоо жургузобуз. Бул функциялар экоо тен осуучу функ­ция.

у = Зх функциясыныи графигине Кара­ганда Оу огуна жакын жайгашкан. Демек гра­фи ктердин абалы х тин коэффициентинен коз каранды болот.

.5.6.-аныкгама.

у = кх + в функциясындагы к саны туз сызык - туз сызыктын бурчтук коэффициенти деп аталат. Бурчтук коэффициент к канчалык чонойсо, график Оу огуна ошончолук жакындайт.

4-мисал. у = Зх - 1 жана у = 3x+2 функцияларынын гра-фиктерин бир эле чиймеге туигургуло.

Чыгаруу: у = Зх-1 функциясы учун

таблицасын, у = 3x+2 функциясы учун

таблицаларын тузобуз.

Бул функциялардын бурчтук коэффициенттери к=3, бирдей, алар бот мучосу менен гана айырмаланат.

у = Зх — 1 жана у = Зх+2 координата тегиздигинде параллель туз сызыктар болушат. Демек бурчтук к оэффициенттери бирдсй, ал эми бош мучолору ар гурдуу болгон функциялардын графиктсри коор­дината тсгиздигинде па­раллель туз сызыктар болушат.

Окуу китебинен бир нече мисалдар берилет

Окуучулар оз алдынча иштешет

Конугуу иштоо

Уйго тапшырма :

Сабактын темасы: Сызыктуу эмес функциялар

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Сызыктуу эмес функциялардын маанисин тушунушот	Сызыктуу эмес функциялардын маанисин тушунушсо
Өнүктүрүүчүлүк	Ал боюнча мисалдарды иштоого конугот	Ал боюнча мисалдарды иштоого конугушсо
Тарбиялык	Алгебралык билимдери осот	Алгебралык билимдери оссо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Сызыктуу эмес функциялар

у =х² жана у = х³ функцияларынын графиктери.

Сызыктуу эмес у =х² жана у = х³ функцияларын бир эле [-3; 3] интервалында карайлы.

у = х² функциясы учун [-3; 3] интервалынын бутун маанилеринде томонку таблицага толтуралы.

X	-3	-2	-1	0	1	2 1 3
	9	4	1	0	1	4 1 9

Бул таблица боюнча талдоо жургузолу.

х=0 болгондо 1=0 болот демек анын графиги координаталар башталышы аркылуу отот.

2. х≠0 болгон учурда аргументтин бардык маанилеринде функция­нын мааниси он болот, б.а. у0 болот.

3. Х тин карама-каршы маанилерине у тин бир эле мааниси туура келет. Демек бул функциянын графиги ордината огуна карата симмстриялуу болот.

Томонку аныктамага конул бургула.

5.8-аныктама.

Эгерде аргумент х тин белгиси карама-каршыга озгоргондо функция у тин белгиси озгорбосо, анда у функциясы жуп функция деп аталат.

у — х² функциясы жуп функция болот.

Таблица боюнча у – х² функциясынын графигин тузолу.

у = х² функци­ясынын графиги( 15-сурот) координаталар башталышы аркылуу откон. орди­ната огуна симметриялуу болгон ийри сызык болот. Ал пара­бола деп аталат.

у = х² функциясынын графиги (-∞;0) аралыгында кемийт, (0;+∞) аралыгында осот.

Эми [- 3.31 интсрвалында у = х² функсиясын карайлы Томонку таблицаны тузуп алалы.

-з

Бул таблица боюнча талдоо жургузолу.

1. х = 0 болот. Демек у = х³ функциясынын графиги координаталар башталышы аркылуу отот

Эгерде х˃0 болсо. анда у˃0 болот. х терс сандын кубу терс сан болот. Бул функциянын графиги биринчи жана учунчу координаталык чейректерде жайгашкан

X	-3	-2	-1	0	1	2	3
У	-27	-8	-1	0	1	8	27

Бул таблица боюнча талдоо жургузолу х = 0 болот. Демек у = х³ функциясынын графиги

1. х тин карама-каршы маанилерине у тин карама- каршы мааниси туура келет.

б.а. (-х)³ = -х³ барабарды орун алат.

Бул у = х³ функциясынын графиги координаталар башталышына карата симметриялуу болот.

у= х³ функциясы ]-∞;+∞[ аралыгында осуучу функция.

5.9-аныктама.

Эгерде х аргументинин белгиси карама-каршыга оз- горгондо у функциянын белги- си да озгорсо, анда у так функ­ция деп аталат.

Демек у = х³— так

функция болот, у = х³ функ­циянын графиги кубдук пара­бола деп аталат.

Сбакты бышыктоочу суроолор

Уйго тапшырма: окуу китебинен миал берилет

Сабактын темасы: конугуу иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Конугуулорду иштей алышат	Конугуулорду иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

главага конугуулор учунтапшырмалар

1.Функция у=5х+3 формуласы менен берилген.

Анын аныкталуу областын тапкыла.

2. у= формуласы менен берилген функциянын аныкталуу областын тапкыла.

3.Аягы 5 менен буткон эки орундуу сандарды функция турундо жаз. Бул функциянын аныкталуу областын жана озгоруу областын жазгыла.

4. у= Зх-2,7 формуласы менен берилген функция х тин кандай маанисинде 9,3ко барабар болот?

5. Функция у=5.х-1 формуласы менен берилген. Аргументтин кандай маанисинде функциянын кандай мааниси -2 ге, 0 го жа­на 49 га барабар болот?

6. у=х+1 жана i= Зх+2 функцияларынын графиктерин бир эле чиймеге чийгиле.

Функцияларынын есуучу, кемуучу экендигин аныктагыла.

Сабактын темасы: конугуу иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Конугуулорду иштей алышат	Конугуулорду иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р			Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

1. у=2х-3 жана у=2х+2 функцияларынын графиктерин бир эле чиймеге тушургуло. Графиктсрдин жайланышына талдоо жургузгуло.

у=2х+1 жана у= Зх+1 функцияларынын графиктерин бир эле чиймеге тушургуло. 'Гузулгон графиктергс галдоо жургузгуло.

Берилген функциялардын графиктсри оз ара кандайча жайланышат?

а) у=5х+3 жана у 5х - 9; в) у=10х -7 жана у=Зх+5

б) у= -2у+5 жана у-3x+5; г)у=10-х жанау= -х+25.

1. Томонку формула менен берилген функциялар туз пропорциялуулук болобу'.’

а)у=0,7х; б) у = 2х²; в) -4х; г)у=х- 10.

Уйго тапшырма № -конугуу

Сабактын темасы: конугуу иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Конугуулорду иштей алышат	Конугуулорду иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р			Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

1. Томонку формула менен берилген туз пропорциялуулуктун графигин тузгуло.

а) у=2х; б) у= -0,5х.

Туз пропорциялуулук у=0,5х формуласы менен берилген:

а) 4 ко, 0 го, 6 га жана 10 го барабар болгон х ке туура келген у тин маанисин:

б) 2 ге, -10 го. 0 го жана -4 ко барабар болгон у ке туура келген х тин маанисин тапкыла.

Томонку функциялардын графиктери кайсы координата чейректеринде жай ramкан?

а)у=3,4х; б) у=0,01х; в)у=-90х; г)у=-5,8.

Томонку функциялардын графиктеринин кесилишкен чекиттеринин координаталарын тапкыла.

а) у = 7х - 5 жана у = Зх + 7;

б) у = 6,8 - 2х жана у = Зх - 3,2.

Уйго тапшырма № -конугуу

Сабактын темасы: Бир озгортмолуу тендемелер

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Бир озгортмолуу тендемелерди тушунушот	Бир озгортмолуу тендемелерди тушунушсо
Өнүктүрүүчүлүк	Турдуу тендемелерди иштоого конугот	Турдуу тендемелерди иштоого конугушсо
Тарбиялык	Тырышчаактыкка токтоолукка уйронушот	Тырышчаактыкка токтоолукка уйронушсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Бир озгортмолуу тендемелер

6.1. -аныктама.

Бир белгисиз озгормону камтыган барабардык бир озгормолуу же бир белгисиздуу тендеме деп аталат.

Мисалы. 2х + 5 = 19; 6x +7 = 2(х — 3)

6.2. Тендемени туура барабардыкка айландыруучу белгисиздин мааниси тендеменин тамыры же чыгарылышы деп аталат.

Тендемннин тамырын табуу же анын жок экендигин далилдоо тендемени чыгаруу деп аталат. 6.3. Бирден тамырларга ээ тендемелер тен кучтуу тендемелер деп аталат.

Тамырга ээ болбогон тендемелер да тен кучтуу тендемелер болушат.

Мисал. 5х - 7 + 2х = 3х + 13 10х + 9 = 8х +19

7 х - З х = 13 + 7 10 х -8 х = 1 9 -9

4х = 20 2х = 10

х = 20 : 4 х = 10:2

х = 5 х = 5

Бул тендемелердин жазылыштары ар турдуу болгону менен алардын тамырлары бирдей. Ошондуктан бул тендемелер тен кучтуу тендемелер болушат.

Жогорку мисалдарды тендемелерди чыгарууда озгортуп тузуулорду аткарып, улам жаны тен кучтуу тендемелерге отуу ме­нен жонокойлотуп отуруп тамырларды таптык.

Тендемелерди чыгарууда томонку касиеттерди пайдаланабыз.

6.1.-касиет.

Тендеменин эки жагына тен бир эле санды кошсок же кемитсек, анда берилген тендемеге тен кучтуу тендеме келип чыгат.

Ушул эле касиетти мындайча формилировкалоого да болот.

Тендемедеги кошулуучуну анын белгисин озгортуп, тендеменин бир болугунон экинчи болугуно кочурсок, анда берилген тендемеге тен кучтуу тендеме чыгат.

Мисал.

Зх - 7 = х + 3

З х - 7 - х + 7 = х + 3 - х + 7

2х = 10,

х = 10: 2, х = 5.

тендсмесин чыгаралы.

Бул тендемени чыгарууда тендемснин эки жагына тен 7ни кошун, х ти кемиттик. 2х=10 тендемени берилген тендемеге тен кучтуу тендеме болот.

6.2.-касиет.

Эгерде тендеменин эки жагын тен нолдон башка бир эле сан­га кобойтсок же болсок, анда берилген тендемеге тен кучтуу тенде­ме келип чыгат.

Мисал. 100х-75=50 тендемеси берилсии. Бул тендеменин эки жагын тен 25 ке болууго болот. 100х:25+75:25 =50:25 4х+3=2 тенмесине ээ болобуз. Бул тендеме берилген тендемеге тен кучтуу болот. Тендемелерди чыгарып текшерип королу.

100х + 75 = 50 4х+3=2

100х = 5 0 -7 5 4х = 2 - 3

100 х = -25 4х = -1

х = -2 5 х=-1:4

х=-25:100 х = -0,25

х= -0,25 .

Демек эки тендеме бир эле 0,25 деген тамырга ээ болушту.

Уйго тапшырма : конугуу иштоо

Сабактын темасы: Бир озгортмолуу тендемелер

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Бир озгортмолуу тендемелерди тушунушот	Бир озгортмолуу тендемелерди тушунушсо
Өнүктүрүүчүлүк	Турдуу тендемелерди иштоого конугот	Турдуу тендемелерди иштоого конугушсо
Тарбиялык	Тырышчаактыкка токтоолукка уйронушот	Тырышчаактыкка токтоолукка уйронушсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Тендеме чыгаруунун алгоритими.

1. Эгерде тендеменин бир жагында же эки жагында тен болчок болсо. андан кутулуу. Ал учун тендеменин эки жагын тен. андагы болчоктордун жалпы болумуно кобой туу керек.

2. Эгерде тендемеде кашаалар болсо. аларды ачуу керек

3. Тендемедеги белгисиздерди анын бир жагына. сандарды экинчи жагына топтоо керек.

4. Тендеменин эки жагындагы окшош мучолорду топтоо керек.

5. Тендеменин бир жагындагы сан туюнтмасын белгисиздин коэффицентине болуу керек.

6. Табылган тамырдын тууралыгын текшеруу.

1-мисал. = тендемесин чыгаргыла

Чыгаруу: = _

2 • (2х + 5) = 3(х + 5)

4х + 10 = Зх + I 5

4х - Зх = 15 – 10

х = 5

2-мисал. 2(3х — I) = 4х + 20

Чыгаруу: 6х - 2 = 4х + 20 6х - 4 х = 20 + 2 2х = 22 х = 22 : 2 х = 11

. 1) Бул тендеменин эки жагын тен 6 менен 4тун жалпы болунуучусу 12 ге кобойтобуз. 2) Кашаларды ачабыз; 3. тендеменин бир жагына Белгисиздерди. экинчи жагына сандарды топтойбуз. тендемесин чыгаргыла. 1) кашааны ачабыз. 2) тендеменин бир жагына бел- гисиздерди. экинчи жагына сандарды топтойбуз. 3) Белгисиздин коефициенти не барабардыктын он жагъшдагы санды болобуз

Сабактын темасы: эки белгисиздуу сызыктуу тендеме

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Эки белгисиздуу тендемелерди чыгаруунун турлорун уйронушот	Эки белгисиздуу тендемелерди чыгаруунун турлорун уйронушсо
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштоого конугот	Мисалдарды иштоого конугушсо
Тарбиялык	Тырышчаактыкка токтоолукка уйронот	Тырышчаактыкка токтоолукка уйронсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

эки белгисиздуу сызыктуу тендеме

6.4.-аныктама.

Эки озгормосу бар сызыктуу тендеме деп, ах + by = с турундогу тендеме аталат.

Мында х жана у озгортмолор, а. b жана с — сан же тамгалуу туюнтмалар.

Мисал: х + у = 10 тендемесин карайлы.

Бул эки белгисиздуу тендемеде х = 2 болсо у = 8 болот.

Эгер х = 4 болсо, у = 6 болот. Озгормолордун (2;8) жана (4:6) тугой маанилери X + у = 10 тендеменин чыгарылыштары бо­лот.

Эки белгисиздуу сызыктуу тендемелер чексиз коп тамырларга ээ болушат.

6.5.-аныктама.

Эки озгормосу бар тендеменин чыгарылышы деп, ушул тендемени туура барабардыкка айландыруучу

озг ормолордун тугой маанилери аталат.

Эки озгормосу бар тендемелер бир озгормосу бар тендемелер кандай касиеттерге ээ болушса, ошондой касиеттсрге ээ болот.

1-мисал.

2 х - у =7 тендемеси берилген. (5; 3), (0: -7) жана (2; 1) тугойлору берилген тендеменин чыгарылаштары бо- лобу?

Чыгаруу: Тендемедеги х жана у озгорморунун ордуна тугой маанилерди коюп чыгабыз. (5;3) тугойун койолу 2 · 5 - 3 = 1 0 - 7 = 7

(0;—7) тугойун коёлу 2 • 0 - ( - 7 ) = 7

(2;1) тугойун коёбуз 2 ·2 —1 = 4 — 1 = 3.

Демек (5;3) жана (0;—7) тугойлору тамыр болот

(2;1) тугойу чыгарылыш болбойт.

2-мисал. Томонку тендемедеги у ти х аркылуу туюнткула.

а) 2х + у = 5; б) 5х + 2у = 9

Чыгаруу:

2х + у = 5 5х + 2у = 9

у = 5 – 2х 2у = 9 -5х, у =

Сабактын темасы: Эки белгисиздуу тендемелер системасы жана аны чыгаруу ыкмалары

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Эки белгисиздуу тендемелер системасын чыгаруу ыкмаларын билишет	Эки белгисиздуу тендемелер системасын чыгаруу ыкмаларын билишсе
Өнүктүрүүчүлүк	Тендемелерди бир нече ыкмалар менен иштоого конугушот	Тендемелерди бир нече ыкмалар менен иштоого конугушсо
Тарбиялык	Тактыкка тырышчаактыкка уйронушот	Тактыкка тырышчаактыкка уйронушсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Эки белгисиздуу тендемелер системасы жана аны чыгаруу ыкмалары

Эки бегисиздуу тендемелер системасы жаны турдо томонкудой жазылат.

а₁х+b₁y=c₁

a₂x+b₂y=c₂

Мында a₁ b₁ c₁ жана a₂ b₂ c₂ ар кандай сандар болушат.

Мисалы: 15х + у = 7

х + y = 3 Эми эки озгормолуу сызыктуу тендемелер системаларын чыгаруу жолдорун карайбыз. Ордуна коюу жолу.

1-мисал. 2х+у = 12

5 х - 2 у = 3 тендемелер системасын чыгаргыла.

Чыгаруу: Биринчи тендемедеги у ти х аркылуу туюнтуп 2 х + у = 12

алабыз: у = 12 – 2х

Экинчи тендемедеги у тин ордуна 12 – 2х туюнтмасын коёбуз.

5х - 2(12 – 2х ) = 3 9х=27 х = 27 :9 х = 3 Алынган тендемеден х тин маанисин таап алабыз. Х тин маанисин биринчи тендемеге коюп у ти табабыз

2 ·3 + у = 12. 6 + у = 12 у = 1 2 – 6 у = 6

Демек х = 3 жана у = 6. (3: 6) тугойу берилген тендемелер системасынын чыгарылышы болот. Жообу: (3:6).

Тендемелер системасынын ордуна кою жолу менен чыгарууда томондогудой эрежелср колдонулат. 1. Тендсмелер системасынын бир тендемесиндеги бир озгормону экинчиси менен туюнтат. 2. Алынган туюнтма системанып башка тендемесиндеги ушул озгормонун ордуна коюлат. 3. Келип чыккан бир озгормосу бар тендеме чыгарылат. 4. Экинчи озгормонун тиешелуу мааниси табылат.

2-мисал. х + 2 у = 7

2x + 3у = 13 тендемелер системасын чыгаргыла.

Чыгаруу: Биринчи тендемедеги х ти у аркылуу туюнтабыз: х + 2 у = 7 х = 7 - 2 у .

7 — 2 у туюнтмасын экинчи тендемедеги х тин ордуна коебуз. Алынган тендемени чьггарып, у тин маанисин таап алабыз. 2х + 3у = 13

2 ( 7 - 2 у ) + Зу = 13

14 - 4 у + Зу = 13

— у = 1 3 - 14 - у = -1 у = 1 у тин маанисин биринчи тендемедеги у тин ордуна коюи. х тин маанисин табабыз.

х + 2 у = 7 х + 2 = 7 х = 7 – 2 х = 5 X = 5 экендиги келип чыгат Демек (5;1)тугойу тендемелер системасыиыи чыгарылышы

болот. Жообу: (5;1)

Уйго тапшырма: Мисал иштоо

Сабактын темасы: Кошуу жолу

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Тендемелер системасын Кошуу жолу ыкмасы менен чыгарууну уйронушот	Тендемелер системасын Кошуу жолу ыкмасы менен чыгарууну уйронушсо
Өнүктүрүүчүлүк	Кошуу жолу ыкмасы менен мисалдарды иштоого калыптанат	Кошуу жолу ыкмасы менен мисалдарды иштоого калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат тактыкка уйронот	Билим алышат тактыкка уйронсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Кошуу жолу

Сызыктуу тендемелер системаларыи чыгаруунун дагы бир жолу - системадагы тендемелерди мучолоп кошуу же кемитуу ыкмасы. Бул.ыкма менен системаларды чыгарууда. берилген системадан ага тен кучтуу болгон башка системага отобуз. Озгортуп тузуудон кийинки тендемелердин бироондо бир гана озгормо ка­лыш керек.

1-мисал. 4 а - Зу = 9

2 х + 3у = 9 (I ) Тендемелер системасын кошуу жолу менен чыгаргыла.

Чыгаруу: (1) тендемелер системасындагы у тин коэффициентери карама- каршы сандар.

Тендемелерди мучолоп кошууну аткарабыз + 4 х - 3 у = 9

мындан 6х = 18

х = 18 : 6

х = 3 экендиги келип чыгат х = 3 мааниси биринчи тендемеге х тин ордуна коюлат. 4 х — З у = 9

4 • 3 - 3 у = 9

12 - 3 у = 9

- З у = 9 - 1 2

- З у = - 3

у = - 3 : ( - 3 )

у = 1

Алынган тендемени чыгарып у тин маанисин табабыз.

Демек х = 3; у = 1 сандарды тендемелер систсмасынын чыгарылышы болот.

Жообу: (3;1)

Тендемелер системасынын кошуу жолу менен чыгарууда томонкудой эрежелер колдонулаг.

1. Эгерде тендемелер системасынын тендемелерлеринде озгормолордун коэффиценттери карама-каршы сандар болсо. анда чыгарууну дароо эле тендемслсрди мучолоп кошуудан баштайбыз.

Эгерде системадагы тендемелердин озгормолорунун коэф фицентери ар турдуу болуп калса, анда озгормолордун бироонун коэффииентери карама-каршы сандар болуп калгандай кылып, тандалып алынган кобойтуучуго эки тендеме мучолоп кобойтулот.

2. Тендемелер системасынын тендемелеринин сол жана он болуктору мучолоп кошулат.

3. Алынган бир озгормосу бар тендеме чыгарылат.

4. Экинчи озгормонун тиешелуу мааниси табылат

3-мисал. 5х + 2у = 9

3х - 4 у = -5 тендемелер системасын чыгаргыла.

Чыгаруу: Бул тендемелер системасынын биринчи тендемесинин эки жагын тен 2 ге кобойтсок, системадагы тендемелердин у озгормолорунун коэффииентери карама-каршы сандар болуп калышат.

5х • 2 + 2у · 2 = 9 • 2 l0х + 4у = 18

3у - 4 у = -5 , 3x-4у = -5 ,

10х + 4у = 18

+

3х - 4 у = -5

13х=13

х=13:13

х=1 экендиги келип чыгат экинчи тендемеге х=1 маанисин коюп у ти табабыз.

3· 1 - 4у = -5

- 4 у = - 5 - 3

у = - 8 :( - 4 )

у = 2

Жообу: (1;2)

Сабактын темасы: Тендемелер системасын график аркылуу чыгаруу

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Тендемелер системасын график аркылуу чыгарууну уйронушот	Тендемелер системасын график аркылуу чыгарууну уйронушсо
Өнүктүрүүчүлүк	Мындай ыкма менен мисалдарды иштоого калыптанышат	Мындай ыкма менен мисалдарды иштоого калыптанышса
Тарбиялык	Тырышчаактыкка тактыкка уйронушот	Тырышчаактыкка тактыкка уйронушсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Тендемелер системасын график аркылуу чыгаруу Тендемелер системасын графиктик жол менен чыгарууда системадагы гецдемелердин графиктерин бир эле координагалык тегиздикте чийишет. Тендемелердин графиктеринин кесишкен чекиттеринин координаталары тендемелер системасынын чыгарылышы болот.

1 -мисал

2 х - у = 0

Зх + 2у = 7 Тендемелер системасын график аркылуу чыгаргыла.

Чыгаруу: 2х — у =0 тендемесинин графигин тузобуз. х=0 болсо. у=0 болот х=1 болсо, у=2 болот (0; 0) жана (1; 2) чекиттери аркылуу туз сызык жургузобуз.

Эми Зх + 2у = 7 тендемесин графигин тузобуз. Х=0 болсо, у=3,5 болот х=1 болсо. у=2 болот (0;3.5) жана (1 ;2) чекиттери аркылуу туз сызык жургузобуз. Тендемелердин графиктери координаторы (1;2) болгон чекитте кесилишти. Демек х=1 жана у=2 маанилери тендемелер системасындагы тендемелердин ар бирин канааттандырат. (1:2) тугойу тендемелер системасынын чыгарылышы болот.

2- мисал.

х — у =3

— х +у = 5 тендемелер системасын графиктик жол менен чыгаргыла.

Чыгаруу: х- у =3 тендемесинин графигин тузолу. х = 0 болсо, у = —3 болот

х = 2 болсо, у = — I болот.

(0; -3) жана (2; -1) чекиттери аркылуу откон туз сызык х — у = 3 тендемесинин графиги болот. - х + у = 5 тендемесинде х=0 болсо у=5 болот

х= I болсо у= 6

болот

(0; 5) жана (1; 6) чекиттери аркылуу отуучу туз - х + у = 5 тенде- месинин графиги болот.

Тендемелердин графиктери па­раллель туз сызыктар болду. Алар жалпы чекитке ээ болбойт.

Ошондуктан бул тендемелер системасы чыгарылышка ээ

болбойI18-сурот

Сабактын темасы: тендемелерди чыгаруу учун конугуулор

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Конугуулорду иштей алышат	Конугуулорду иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Тендемелер системасын ыкмаларды колдонуп иштоого конугушот	Тендемелер системасын ыкмаларды колдонуп иштоого конугушсо
Тарбиялык	Тактыкка уйронушот	Тактыкка уйронушсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

конугуулор учун тапшырмалар

1. Тендемени чыгаргыла.

a) 4 x –11 = 7 + х; б) 3(2х+ 1)-4х = 9-2х;

в) 7x+12=9-(3-5х) г) 2(5х-3)=5(х+2)

чыгаруу; а) 4 x –11 = 7 + х 4х-х=7+11 3х=18 х= х=6

б) 3(2х+ 1)-4х = 9-2х 6х+3-4х=9-2х 6х-4х+2х=9-3 4х=6 х=6/4 х=1,5

в) 7x+12=9-(3-5х) 7х+12=9-3+5х 7х-5х=6-12 2х=-6 х=-3

г) 2(5х-3)=5(х+2) 10х-6 =5х+10 10х-5х=10+6 5х=16 х= 3,2

2. озгормону кайсы маанисинде:

а) 4х-5 туюнтмасынын мааниси 2x+3 туюнтмасынын маанисине барабар?

б) 5х-3 туюнтмасынын мааниси 2х+1 туюнтмасынын маанисинен 14 ко чон болот?

Чыгаруу: а) томонкудой тендеме тузобуз

4х-5=2x+3 4х-2х=3+5 2х=8 х=4

Демек х=4 болгондо булл эки туюнтманын мааниси барабарболот

3. Томонку тугой сандар 2у+ху=12 тендемснин чыгары лышы болобу?

а) (2; 5); б) (0; 6); в) (2; 3): г) (7:1)

чыгаруу: а) 2·5+2·5=12 болбойт б) 2·6+0·6=12 болот в) 2·3+2·3=12 болот

4. Тендемелер системасын ордуна коюу жолу менен чыгар­гыла.

А) х + у = 7 б) x - 2 y = l

2 х - З у = - 1 3 x + y = 10

Чыгаруу: х=7-у 2(7-у)-3у=-1 14-2у-3у=-1 14+1=2у+3у 15=5у у=3

Х+3=7 х=4

5. Тендемелер системасын кошуу жолу менен чыгаргыла.

А) З х - у = 1 б) 2 х - 3 у = 1

2х + у = 9 3 х + у = 7

Чыгаруу а) 5х=10 х=2 у=5 б) 11х=22 х=2 у=1

6. Системаны чыгаргыла.

а) 4х+3у=14 б) 2 х - З у = -15

4х-3у=6 Зх + 4у = 20

7. Системаны чыгаргыла.

а) 3(х + 4у) - 5 = 5х +11 б) 7 х - 4 ( х - у ) = 2 х - 2

5х + ( 2 х - у) = -1 5 2(2х + З у )-4 у = Зу + 9.

8. Тендемелер системаны чыгаргыла.

А) у+6=5

2х - Зу = 0 Зх + 4у = —1

Уйго тапшырма; № конугуу

Сабактын темасы: 6.4. Маселелерди тендеме тузуунун жардамы менен чыгаруу

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди тендеме тузуп иштей алышат	Маселелерди тендеме тузуп иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Тендемелерди алгоритм тузууну уйронушот	Тендемелерди алгоритм тузууну уйронушсо
Тарбиялык	Турмушта кездешуучу эсептерди иштоого даяр болушат	Турмушта кездешуучу эсептерди иштоого даяр болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.жаны теманы тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат Жаңы тема боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.Жаңы маалыматты окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Копчулук маселелер тендеме тузуунун жардамы менен женил чыгарылат. Мында ар дайым изделуучу белгисизди озгормо аркылуу белгилеп алабыз. Тендеме тузуп, маселе чыгаруунун алгоритмин силер 5-6-класста уйронгонсунор.

1-маселе. Асан эки сан ойлоду. Алардын суммасы 30га барабар. Эгерде экинчи сан биринчи сандан 12ге кичине болсо, ал сандарды тапкыла.

Чыгаруу: Асан ойлонгон биринчи сан х болсун дейли. Анда маселени шарты боюнча экинчи сан х -12 болот. Бул сандардын суммасы 30га барабар. Мындан томонкудой тендеме тузууго болот.

74х + х-12 = 30 2х-12 = 30 2х = 42 х = 42 : 2 х - 21.

Бул тендемени чыгарып биринчи санды табабыз.

Демек биринчи сан 21 болот.

Экинчи сан 21 — 12 = 9.

Жообу: 21 жана 9 сандары.

2-маселе. Эки шаардын аралыгы 900 км. Бул шаардан бири бирин коздой „ Ауди" жана „Жигули" машиналары чыкты. Эгерде Аудинин ылдамдыгы 20 км/саатк а ашыкча болсо жана алар 5 сааттан кийин жолугушса. анда алардын ылдамдыктарын тапкыла.

Чыгаруу: Аудинин ылдамдыгы х км/саат болсун. анда маселенин шарты боюнча Жигулинин ылдамдыгы х — 20 км/саат болот.

Алар 5 сааттан кийин жолугушат. 5 • х - Аудинин басып откон жолу 5 • (х — 20) — Жигулинин басып откон жолу.

Бардык жол 900 км. Бул берилгендерге таянып томонкудой тендеме тузобуз.

5х + 5(х — 20) = 900 5х+5х-100=900 Бул тендемени чыгарып Аудинин ылдамлыгын табабыз

10x=900 + 100, 10х = 1000 . х = 1000:10

х = 100 км/саат Аудинин ылдамдыгы 100 км/caai. анда жигулинин ылдам­дыгы 100-20=80 (км/саат) болот.

Жообу: 100 км/саат жана 80 км/саат.

3-маселе, Койлор жана козулар бир короого чогуу багылат.

Алардын жалпы саны 180. Эгерде козулардын саны койлордун санынын болугун тузсо, корооло канча кой. канча козу бар?

Чыгаруу: Короодогу койлордун саны х болсун. анда козу­лардын саны 180-х болот.

Маселенин шарты боюнча козулардын саны койлордун санынын болугун тузот.

Мындан томонкудой тендеме тузууго болот.

1 8 0 -х = х

Бул тендемени чыгарьгп кой­лордун санын табабыз.

5(180 - х) = х ·5

900 - 5х = 4х - 5х – 4х = -900 -9х = 900 х = -900: (-9) х = 100

демек койлордун саны 100.а нда козулардын саны ·100 = 80.

Жообу: 100 кой, 80 козу.

4-маселе. Тик бурчтуктун периметри 130 м. Эгерде анын узуну туурасынан 15 м ге чон болсо, анын жакгарынын узундуктарын тапкыла.

Чыгаруу: Тик бучтуктун узуну х м болсун . Анда маселенин шарты боюнча анын туурасы

х-15м болот.

Тик бурчтуктун периметрии табуу формуласы боюнча

2(х + х - 15) = 130 4х -30 = 130 4х = 130+ 30

.4х = 160 х = 160:4 х = 40 м. Тендемесин тузо алабыз.

Бул тендемени чыгарып тик бурчтуктун узунун табабыз

Демек анын туурасы 40-15=25 м.

Жообу: узуну 40 м. Туурасы 25 м.

Сабактын темасы: конугуу иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Конугуулорду иштей алышат	Конугуулорду иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р			Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

5-маселе: Байыркы математик Ахместин змгегинде “Сан жана анын торттон бир болугу 15 ке барабар" - деп берилген. Ал сан канчага барабар?

Чыгаруу: Изделуучу сан а саны болсун. Анын торттон бир болугу болот.

Алардын суммасы 15ке барабар.Демек томонкудой тендеме тузууго болот. а + бул тендемени чыгарып из­делуучу санды табабыз

4а+ а =60 5а =60 а =60:5 а =12.

Жообу: 12 саны.

6-маселе. Ахместин папирусунан: ’“70 букасын алдына салып” малчы келди. Андан сура п калышты: озундун тумон малдарындан канчасын айдап келдин?

Малчы мындайча жооп берди: - болгон малдын учтон биринин учтон экисин айдап кел­дим . Эсепте Бардыгы болуп канча букасы болгон?

Чыгаруу: Малчынын букаларынын саны у болсун.

Анын и болот, тин си болот.

= 70. бул тендемени чыгарып букалардын санын табабыз.

2 у = 630,

демек малчынын 315 букасы болгон.

Жообу: 315 бука.

7-маселе. Бхаскаранын ..Лилаватисинен” бул маселени чыгар: „Эгерде кандайдыр бир санды 5 ке кобойтуп. Кобойтунду деп анын учтон бирин кемитсек. айырманы 10 го болсок жана буга удаалаш алгачкы сандын

андан 68 келип чыгат Ал сандын чондугу канчалык?

Чыгаруу: Изделуучу сан х болсун дейли. Маселенин шарты боюнча аны 5 ке кобойтсек 5 х болот. 5 х тен анын кемитсек 5 х- келип чыгат. Аны 10 го болсок (5х- )=10

болот.Буга удаалаш турдо алгачкы сандын ин б.а. х ти, ин б.а. х ти, ин б.а, хти кошобуз. Томондогудой тендеме тузулот

Уйго тапшырма: Маселе иштоо

Сабактын темасы: Тендемелер системасынын жардамы менен маселе иштоо

сабактын тиби: жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабактаколдонулуучукаражаттаржанаматериалдар: окуу китеби, сүрөттөр, компьютер, проектор, интерактивдүү доска ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди тендемелер системасы менен иштей алышат	Маселелерди тендемелер системасы менен иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Маселе иштоого конугушот	Маселе иштоого конугушсо
Тарбиялык	Чечкиндуулукко тактыкка уйронушот	Чечкиндуулукко тактыкка уйронушсо

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.маселелердин алгоритмин тузууну тушундуруу	15 мин	1.Тема жана максат менен таанышышат 2.Доскага илинген плакаттардан кыска түшүндүрмө берилет 3.Окуучулар менен бирдикте талкууланат маселе боюнча фактыларды аргументтештирип айтат	1.маселе иштоону окуучулар кабыл алышат. 2. Окуучулар өз ойлорун ортого салышат	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече маселелерди иштеп коргозуп берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.Теманы бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар өз жөндөмдүүлүктөрү менен жазган иштерин жактап беришет. Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Тендемелер системасынын жардамы менен

маселелерди чыгаруу

Маселелерди тендемелер системасынын жардамы менен чыгарууда белгисиз сандарды тамгалар менен белгилейбиз жана масе­ленин шартына ылайык тендемелер системасын тузобуз. Тендемелер системасын чыгарып маселенин жообун табабыз.

1-маселе. Эки сандын суммасы 50го барабар, ал эми алардын айырмасы 14ко барабар. Бул сандарды тапкыла.

Чыгаруу: Изделуучу сандардын бири х болсун, экинчиси у болсун. Маселенин шарты боюнча алардын суммасы х+у=50: айырмасы х-у=14. Бул тендемелердин тендемелер системасын тузобуз.

Бул тендемелер системасын кошуу жолу менен чыгарабыз.

Бул тендемени чыгарып х санын табабыз.

х + у = 50 х + у = 50

х - у = 14 + X - у = 14

2х = 64 х = 64/2 х = 32 32 + у = 50 у = 50 -32 = 18

1-тендемеге х тин маанисин коюп у санын табабыз.

Жообу: 32 жана I 8 сандары.

2-маселе. Дукондон карандаш жана сызгыч сатып алышты. 3 карандаш 2 сызгычка 31 сом толошту. Эгерде 5 карандаш 3 сызгычтан I сомго кымбат болсо, карандаш менен сызгычтын баасын тапкыла.

Чыгаруу: Карандаш х сом болсун, сызгыч у сом болсун. Ма­селенин шарты боюнча 3 карандаш 2 сызгычтын баасы 31 сом б.а. 3х+2у=31; 5 карандаш 3 сызгычтан I сомго кымбат б.a. 5х-3у=1. Бул тендемслерден томонкудой тендемелер системасын тузобуз.

3х+2у=31

5 х -3у = 1

1-чи тендеменин эки жагын тен Зко, 2- тендеменин эки жагын тен 2ге кобойтобуз.

3·3х+3·2у=3·31

2·5х-2·3у=2·1

9х + 6у = 93 бул эки тендемени мучолоп кошобуз

10 х -6у = 2

19х=95

Алынган 19х-95 тендемесин у тин маанисин табабыз.х=

х = 5

Демек х=5. Бул маанини 1-тендемсге коюп у тин маанисин табабыз.

3·5 + 2 у = 3 1

2у=31-15=16

У= = 8

Жообу: Карандаштын баасы 5 сом, сызгычтын баасы 8 сом.

З-маселе. Тен капталдуу уч бурчтуктун периметри 30 см ге барабар. Эгерде бул уч бурчтуктун негизи каптал жагынан 3 см ге узун болсо, анын жактарын жапкыла.

Чыгаруу: Тен капталдуу уч бурчтуктун негизги х см болсун, каптал жагы у см болсун. Маселенин шарты боюнча анын перимет­ри 30 см. Башкача айтканда x+2у=30; негизи каптал жагынан 3 см ге узун. Башкача айтканда х-у=3. Бул тендемелерди томонкудой системасын тузобуз.

х + 2у = 30

х-у=31 -чи тендемеден 2-тендемени мучолоп кемитебиз.

х + 2у = 30

- х - у = 3

Зу = 27 Алынган тендемеден у тин маанисин табабыз.

у = 27/3 у = 9

у=9 маанисин 1-тендемеге коюп х тин маанисин табабыз.

х + 2·9 = 30 х + 18 = 30

х = 30-18 = 12

х= 12

Жообу: Тен капталдуу уч бурчтуктун негизи 12 см, каптал жаты 9 см.

Сабактын темасы: маселе иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди иштей алышат	Маселелерди иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

4-маселе. Эки шаардын аралыгы 450 км. Бул шаарлардан бири-бирин коздой эки автомобиль чыккан. Эгерде автомобилдер 3 сааттан кийин жолугушса жана биринчи атомобиль экинчи автомобилден 30 км коп жол жургон болсо, алардын ылдамдыктарын тапкыла.

Чыгаруу: Биринчи автомобилдии ылдамдыгы х км/саат болсун, экинчисиники у км/саат болсун. Маселенин шарты боюнча алар 3 сааттан кийин жолугушаг. Демек Зх+Зу=450 болот. Биринчи авто­мобиль экинчи автомобилден 30 км ашык жол.жургон б.а. Зх—Зу=30. бул тендемелерден томонкудой тендемелер системасын тузобуз.

13х + 3у = 450

Зх - Зу = 30 1-ч и ж а н а 2-тендемени мучолоп кошобуз.

Зх + Зу = 450

+ З х -З у = ЗО 6х = 480тендемесинен 1-автомобилдин ылдамдьгын табабыз

6х=480

6х = 480 х = 480/6 х=80 км/саат маанисин 1-тендемеге коюп х = 80км/ саат

3·80 + 3·у = 450 у тин маанисин табабыз

3у = 450 – 240

Зу = 210 у = 210/3 у = 70 км/саат

Жообу: 80 км/саат жана 70 км/саат.

5-маселе. 5 килограмм жана 3 килограмм эки турдуу конфет­ти 860 сомго сатып алышты. Эгерде бир турдогу конфеттин 3 кило­граммы экинчи турдогу конфеттин 2 килограммынан 60 сомго кымбат болсо, конфеттердин баасын тапкыла.

Чыгаруу: 1-чи турдогу конфеттин баасы х сом, экинчи турдогу конфеттин баасы у сом болсун. Анда 5х+3у=860 тендемени алабыз. Населении шарты боюнча биринчи турдогу конфеттин 3 килограммы экинчи турдогу конфеттин 2 килограммынан 60 сомго кымбат.

Демек Зх – 2у=60 тендемесин алабыз. Бул тендемелерден томонкудой тендемелер системасын тузобуз.

5х + Зу = 860 1-чи тендеменин эки жагын тек 2ге, 2- тендеменин эки жагын ген Зко кобойтобуз

Зх - 2 y = 60

2 · 5х + 2 ·Зу = 2 · 860 Системадагы тецдсмелерди мучолоп ко- шобуз

З ·З х - 3 ·2у = 3·60

10х + 6у = 1720 10х + 6у = 1720

9х — 6у = 180 + 9 х -6 у = 180

19х =1900 х = 1900/19 х = 100 5·100 + Зу = 860

.Алынган 19х= 1900 тендемесин чыгарып х тин маанисин табабыз.

Демек биринчи конфеттин баасы 100сом.

Бул маанини 1-тендемеге коюп 2- конфеттин баасын табабыз.

Зу = 860-500 = 360

у = 120 2-конфеттин баасы 120 сом.

Жообу: 100 сом жана 120 сом.

6-маселе. Катер агым боюнча 3 саат, агымга каршы 5 саат журуп, 230 км аралыкты отту. Эгерде катер 2 саат агым боюнча жургонго Караганда агымга каршы 3 саатта 24 км коп журсо. катердин агым боюнча жана агымга каршы ылдамдыгын тапкыла.

Чыгаруу: х км/саат катердин агым боюнча ылдамдыгы болсун, у км/саат - катердин агымга каршы ылдамдыгы болсун. Маселенин шарты боюнча

3 x + 5y = 230

2x - 3 v = -24 Тендемелер системасын тузо алабыз.

2·3x + 2 ·5y = 2 • 230 Системадагы 1-чи тендеме- нин эки жагын тек 2ге,

(-3) • 2x - (-3) • 3у = (-3) • (-24) 2- тендеменин эки жагын тен - Зко кобойтобуз.

6x + 10у = 460 6x + 10y = 460 Системадагы тендемелерди мучолоп кошобуз

- 6 x + 9y = 72 + - 6x + 9 у = 72

19y = 532 Алынган 19у=532 тендемесин чыгарып у тин маанисин табабыз.

у = 532/19 у = 28 Бул маанини 1-тендемеге коюп х тин маанисин таба­быз.

6x + 10 · 28 = 460 6x = 460 - 280 х= х = 30

Жообу: Катердин агым боюнча ылдамдыгы 30 км/саат. ал эми катердин агымга каршы ылдамдыгы 28 км/саат.

Сабактын темасы: Маселелерди иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди иштей алышат	Маселелерди иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

VI главага конугуулор учун маселелер

09. Атасы 30 жашта, уулу 8 жашта. Канча жылдан кийип атасы уулунан эки эсе улуу болот? 110. Mен бир сан ойлодум. Ага 9ду кошуп, 8ге болсом 3 келип чыкты. Ал кайсы сан?

111. Уч бурчтуктун бир жагынын узундугунун 10%ти 6см ге барабар, экинчи жагы учунчу жагынан 5 см ге узун. Эгерде анын периметри 165 см болсо, уч бурчтуктун жактарын тапкыла. 112. Буудай эгилген аянтты 5 комбайн бир кундо оруп бутот Ушул эле буудай аянтын эки комбайн канча кундо орун бутот?

113. Эки сандын суммасы 40ка барабар. Ал сандардын бири экинчисинен уч эсе чон. Алар кайсы сандар?

114. А шаарынан В шаарын кеодой «Камаз» машинасы жоноду. Бир сааттан кийин ушул эле багытта А шаарынан «Ауди» машинасы чыкты. «Ауди» машинасы «Камаз» машинасын 4 саатта кууп жетти. Эгерде «Ауди» машииасынын ылдамлыгы «Камаз» ма- шинасынын ылдамдыгынап 20 км/саатка ашык болсо. алардын ылдамдыктарын тапкыла.

115. Окуучулар дукондон китеп жана дептерлерди сатып алышты. Китепке Караганда депгерлерге 50 сом аз толошту. Эгерде китеп менен дептерлерге 170 сом толонгон болсо, китептин жана дептерлердин ар биринин баасы канчадан болот?

116. Туристер 58 км аралыкты уч кун журушту. Биринчи куну экинчи кунго Караганда 4 км ге аз, учунчу куну экинчи кунго Караганда 2 км ге коп жол журушту. Туристер ар бир куну канча километрден жол жургон?

Сабактын темасы: Маселелерди иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди иштей алышат	Маселелерди иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1 Маселелерди. доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече Маселелерди доскага жазат берет	Маселелерди иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

117. Бир сан берилди. Ал сандан 5ти кемитип 6га кобойтсок жана ушул берилген санга 9ду кошуп 2ге кобойтсок, бир эле сан келип чыгат. Берилген санды тапкыла.

I 18. Эки класста 65 окуучу бар. Бир класстагы окуучулардын си. экинчи класстагы окуучулардын си эн жакшы баага окушат.

Калган 43 окуучу аралаш баага оздоштурот. Ар бир класста канча­дан окуучу эн жакшы баага оздоштургон?

119. Токар озунун уйрончугу менен бир нече тетиктерди даярдоого тийиш. Жумуштун акырында токар жасоого тийиш болгон тапшырманын ун жана 1 тетик даярдаган. Ал эми уйрончук, токар даярдаган тетиктердин ун жасаган. Токар жана анын

уйрончучу канча тетик даярдаган?

120. Уч дарбыздын массасы 17 кг. Биринчи дарбыз экинчи дарбыздан эки килограммга оор. учунчу дарбыздан бир килограммга женил. Ар бир дарбыздын массасын тапкыла.

121. Катер дарыянын агымы боюнча 3 саат журду. Кайра ушул эле аралыкты агымга каршы

3 саатта журуп келди. Эгерде катер агым боюнча жана агымга каршы 192 км аралыкты откен болсо жана дарыянын агымынын ылдамдыгы 2 км/саат болсо, катердин оздук ылдамдыгын тапкыла.

Сабактын темасы: Маселелерди иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди иштей алышат	Маселелерди иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Маселелерди иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1.отулгон Теманын маанисин формуласын доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

122. Уч бурчгуктун периметри 138 см. Анын экинчи жана учунчу жагы тиешелуу турдо биринчи жактын 80%ин жана 50%ин тузушог. Бул уч бурчтуктун жактарын тапкыла.

123. Пропорциянын ортонку мучолору 12 жана 48. Четки мучолорунун бири 16 болгон болсо, бул пропорциянын белгисиз мучосун тапкыла.

124. Инженер эс алуу учун 40%ке женилдетилген жолдомо алды. Эгсрде ал жолдомого 5400сом тологон болсо, жолдомонун оз баасы канча сом?

125. 12 га жер аянтына 2160 кг буудай урук себилст. 900 га жер аянтына канча тонна буудай урук себилет?

126. Тик бурчтуктун бир жагы 6,25 см ге барабар. Анын аян ты периметри 20 см болгон квадраттын аянтына барабар. Бул тик бурчтуктун периметрии тапкыла.

127. Эки станциядан бири-бирин коздой эки поезд чыкты.

Алар 5 сааттан кийин жолугушту. Эгерде эки станциянын аралыгы 950 км болсо жана поездердин биринин ылдамдыгы экинчисинин ылдамдыгыпап 10 км ге ашык болсо. поездердин ылдамдыгын тапкыла.

128. Эки жумушчу 1800 м аралыкгы эки башынан тазалоону башташты. Алар беш кундо тазалап бутушту. Эгерде бир жумушчу экинчи жумушчуга Караганда кунуно 20 м ден ашык тазалаган болсо, анда ар бир жумушчу кунуно канча метрден арык тазалаган'

Сабактын темасы: Маселелерди иштоо

сабактын тиби: алган билимдерди калыптандыруу

Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттык жана интерактивдуу

Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: окуу китеби, формулалар доска бор ж.б

Сабактын максаттары		Күтүүлүүчү натыйжалар
Билим берүүлүк	Маселелерди иштей алышат	Маселелерди иштей алышса
Өнүктүрүүчүлүк	Маселелерди иштеп билимдери калыптанат	Мисалдарды иштеп билимдери калыптанса
Тарбиялык	Билим алышат сабакка тырышчаак болушат	Билим алышат сабакка тырышчаак болушса

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары	Убак	Мугалимдин иш аракети	Окуучулардын иш аракети	Окууч калып комп-р		Баалоо
				Негизги	Пред
1.Уюштуруу Шыктандыруу	3 мин	1.Сабакты уюштуруу жана жагымдуу маанай тартуулоо 2.Шыктандыруу	1.Мугалим менен бирдикте жагымдуу маанай түзүугө катышат	НК 3	ПК 1 ПК 2	“Азаматсыңар” дагы эмнени билесиңер деген сыяктуу сыпаттама
2.уй тапшырмасын текшеруу	5мин	уй тапшырмасын текшерет ал боюнча баалайт	1.уй тапшырмасын корсотушот Көргөзмө боюнча ойлорун ортого салышат.	НК 1 НК 2	ПК 2	Дагы кимиңер кандай ойлорду айта аласыңар?
3.мисалдарды иштоо	15 мин	1. Маселелерди доскага жазат.негизги эрежелерди окуучулардан сурайт	Берилген мисалдарды дептерге жазып иштешет.тушунбогон жерин мугалимден сурайт	НК 1 НК 2	ПК 1 ПК2 ПК 3	Окуучуларга сыпаттама баалар берилет
Эс алуу мүнөтү	1’	Разминка	Разминка	НК 2
4.Интерактивдүү көнүгүүлөр – сабактын борбордук бөлүгү	15	Темага ылайык бир нече мисалдарды доскага жазат берет	Мисалдарды иштешет тушунбогонун сурашат.	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкыш сөзү Азамат, Бали, Рахмат ж.б
5. Сабактын жыйынтыктарын чыгаруу; натыйжаларын баалоо	6мин	1.мисал иштоодо бышыктоо үчүн суроолор берилет 2.Талкуу 3.Баалоо 4.Үй тапшырма берилет	Окуучулар.аткарган мисалдарды мугалимге текшертет Уй тапшырмасын кундолукко жазышат	НК 1 НК 2 НК 3	ПК 1 ПК 2 ПК 3	Мугалимдин алкышы ар бир окуучуну өзүнчө сыпаттама баалар менен баалайт.

Маселелерди тендемелер системасынын жардамы менен чыгаргыла

129. Эки сандын айырмасы 5ке барабар. Эгерде бул сандардын бирин 2ге. экинчисин Зко кобойтуп суммаласак 30 келип чыгат.

Булар кайсы сандар?

130. Коон жана дарбыздарды бир машинага жуктошту. Алардын жалпы сапы 900. Эгерде 50 дарбыз кем жуктоп, 50 коон ашык жуктолгондо коон, дарбыздардын саны бирдей болмок. Дарбыз. коондордун санын тапкыла.

131. тик бурчтуктун периметри 20 см. Эгерде анын узундугун 3 эсе, туурасын 2 эсе чонойтсок пайда болгон тик бурчтуктун периметри 52 см болмок. Алгачкы тик бурчгуктун жактарын тапкыла.

132. Жанаша эки жер участогунун аянгы 3600 м . Эгерде биринчи участоктон 400 м жер аянтын экинчи участокко кошсок. алардын аянттары бирдей болуп калат. Жер участокторунун ар биринин аянттарын тапкыла.

133. Эки сандын арифметикалык орточосу 17ге барабар.

Эгерде биринчи сандан бирди кемитип, экинчи санга бирди кошсок ал сандар барабар болуп калышат. Адар кайсы сандар?

134. Эки орундуу сандын цифраларынын суммасы 9га барабар.

Эгерде бул сандын цифраларынын орун алмаштырсак, берилген сандан 27ге чон сан келип чыгат. Бул кайсы сан?

135. Айылда бир орто мектеп жана бир негизги мектеп бар.

Ал эки мектепте 1110 окуучу окуйт. Эгерде орто мектепте негизги мектепте Караганда 390 окуучу коп болсо, ар бир мектепте канчадан окуучу окуйт.

136. Дыйкан чарба мамлекетке 1400 т буудайды экиге болуп тапшырды. Эгерде биринчи тапшырылгап буудайдын уч эсеси менен экинчи тапшырылгап буудайдын эки эсесинин айырмасы 1200 т болсо, ар бир жолу канчадан буудай тапшырылган?

137. Эки эксковаторшик 3200 м каналды тазалашты. Эгерде биринчи эксковатор тазалаган каналдын 50%ти, экинчи эксковатор тазалаган каналдын 25%нен 250 метрге узун болсо, ар бир экскова­тор канча метрден канал тазалаган?

138. Эки сан берилген. Алардан бири Зко экинчисин 5ке кобойтуп суммаласа 60 келип чыгат. Эгерде биринчи санды 2ге, экинчи санды Зко кобойтсок, алардын айырмасы 2ге барабар болот.

Берилген сандарды тапкыла.

139. Короодо тооктор жана койлор жанаша багылат. Алар­дын баштарынын саны 50. буттарынын саны 140. Короодо канча took, канча кой багылат?

140. Бассейнге 4000 м³ суу батат. Аны толтурууга эки насос коюшту. Биринчи насос 2 саат, экинчи насос 3 саат иштесе бассейн­ге 2400 м³ суу куят. Эгерде алар 4 сааттан иштесе бассейн толот. Ар бир насос 1 саатта канчадан суу куят.