8-класс Байламталар

Сабактын аты: Кыргыз тили

Сабактын темасы: «Сүйлөмдүн бир өңчөй мүчөлөрү, аларга коюлуучу тыныш белгилер»

Сабактын максаты:

• Сүйлөмдүн бир өңчөй мүчөлөрүн таба билишет;

• Бир өңчөй мүчөлөрдүн байланышуу жолдорун үйрөнүшөт;

• Бир өңчөй мүчөлөрдүн арасына коюлуучу тыныш белгилер менен таанышат.

Сүйлөм мүчөлөрү

Айкындооч мүчөлөр (Аныктооч, толуктооч, бышыктооч)

Баш мүчөлөр (Ээ, баяндооч)

Баш мүчөлөр

Ээ (Ким? Эмне? Кимдер? Эмнелер? Кимиси? Эмнеси?)

М: Бала уктады.

Баяндооч (Эмне кылды? Эмне кылып жатат? Эмне кылат?)

М: Бала уктады .

Айкындооч мүчөлөр

Аныктооч ( Кимдин? Эмненин? Кандай? Кайсы?)

Толуктооч (Кимге? Эмнеге? Кимди? Эмнени? Кимде? Эмнеде? Кимден? Эмнеден?)

Бышыктооч (Канча? Нече? Кайда? Качан? Кантип?)

М: Акылдуу бала китепти издеп окуйт.

М: Акылдуу бала китепти издеп окуйт.

М: Акылдуу бала китепти издеп окуйт .

Сүйлөмдүн бир өңчөй мүчөлөрү деген эмне?

Сүйлөмдүн бир өңчөй мүчөлөрү

1) Бирдей суроого жооп берип, сүйлөмдүн бир мүчөсүнүн милдетин аткарат: Элибиз достукту, ынтымакты жактырат.

2) Алар бири­-бирине багынбай, тең укукта болушат.

М: Чыдамкай, токтоо, эмгекчил адам гана баарын жеңет.

3) Сүйлөмдүн бардык мүчөсү (ээ, баяндооч, аныктооч, толуктооч, бышыктооч) бир өңчөй мүчө боло алат.

М: Кыргыз жергесиндеги атактуу жайлоолор – Сары-Жаз, Ак-Шыйрак жана Ак-Сай .

Эскертүү : - бир өңчөй мүчө, - алар байланышып турган сүйлөм мүчөсү. М: менен мектепке

келишти.

Асан

Анара

Сүйлөмдүн бир өңчөй мүчөлөрү интонация жана байламталар аркылуу байланышат.

• Бир өңчөй мүчөлөр санак интонациясы аркылуу байланышса, арасына үтүр коюлуп жазылат.

Бир өңчөй мүчөлөр

• менен, жана байламталары аркылуу байланышса, арасына үтүр коюлбайт.

М: Окуучулар майрамда ырдашты, бийлешти.

М: Окуучулар майрамда ырдашты жана бийлешти.

• Да, дагы байламталары аркылуу байланышса, үтүр байламтадан кийин коюлат.

М: Окуучулар майрамда ырдап да, бийлеп да жатышты.

Сабакты бышыктоо

7-

Үйгө тапшырма берүү: 170 –көнүгүү.

Тест

1)Билимди сүйгөн курсант заңкылдап ырдады. Сүйлөм мүчөнүн милдети

• Этиш.

• Баяндооч.

• Толуктооч.

• Бышыктооч.

2)Милиционер аргасыздан ок чыгарды.

• Орун.

• Сан-өлчөм.

• Себеп.

• Максат.

3)Кыштын камын жазда ойло.

• Себеп.

• Орун.

• Максат.

• Мезгил.

4)Бишкектен Балыкчыда чейин 180 чакырым  жүрөбүз.

• Мезгил.

• Орун.

• Сапат.

• Сан-өлчөм.

5)Сан-өлчөм катышкан сүйлөм.

• Биз Бишкек шаарына окууга келдик.

• Тамак үчүн асмандагы куш торго түшүптүр.

• Ю.Гагарин космоско биринчи жол салган.

• Биздин айылдаштар кечээ марафон өткөрүштү.

6)Кыймыл-аракеттин ар түрдүү  кырдаалын ,белгисин билдирген  сүйлөм мүчөсү:

• Аныктооч.

• Баяндооч.

• Бышыктооч.

• Этиш

7)Ээге тиешелүү айкындооч мүчө:

• Баяндооч.

• Аныктооч.

• Толуктооч,бышыктооч

• Айкындооч

8)Акылсыз адамдан түңүл.Сүйлөмдөгү аныктооч:

• Адамдан

• Акылсыз

• Түңүл : . Жок

9)Бир кезде эшик алдына  машина келип токтоду.Сүйлөмдөгү бышыктооч жана анын түрү.

• Бир кезде,мезгил бышыктооч.

• Машина,максат бышыктооч.

• Эшик, орун бышыктооч.

• Келип токтоду,себеп бышыктооч

10)Барыш жөндөмөсүндө турган,зат атооч сөз баяндооч менен байланышып, кайда? Каякка?деген суроого жооп берген сүйлөм мүчөсү:

• Орун бышыктооч. Айкындооч мүчө.

• Аныктооч Толуктооч.