Æнусæй - æнусмæ

ÆНУСÆЙ - ÆНУСМÆ

Дыууæ хиды бын нкъардæй уайы

Нæ Терк, æмбæхсæгау кæны.

Йæ уылæн - фаджысы къуыбæрттæ

Йæ гуылфæн бырæттæй у дзаг,

Йæ былгæрæттæ та æлгъæгтæ,

Зæрдæхæццæгæнæнтæ раст.

Хетæгкаты Къоста

Уый 1888 азы Хетæгкаты Къостайы фыст æмдзæвгæ «ДЗÆУДЖЫХЪÆУ» æй скъуыдздзаг ратæлмац кодтон. Цыма тынг аивта ацы хабар абоны бон? Аивта. Нæ дуг, нæ рæстæг нæ стырдæр  домæнтæ куры æмæ нæ куырддзæвæнтæ дæр стырдæр сты. Кæд сæдæ азæй фылдæры размæ Терк фаджыстæ ласта, уæд абон та уæззаудæр химикон æрмæджыты бырон. Кæд раздæр экологи – ныхас зонгæ нæ уыд адæмæн, уæд абон та нæ фыдбылызты райдиан у экологи сыгъдæг кæй нæу уый. Уæдæ нын чи хъуамæ бахъахъхъæна нæ экологи?

Нæ зæххы къори иу у, мах ын хицæуттæ стæм иумийагæй æмæ махæй аразгæ у йæ бахъахъхъæнын. Уый ахсджиагдæр хъуыдаг у. Уæдæ сывæллæттæ дæр тохмæ рацыдысты сæудæджерады ралæгæрст æрдзыл бауромынмæ. Уый Грета Тунбергы кой кæнын. Уæдæ дунейы службæтæ дæр ис, æрдз бахъахъхъæныны тыххæй, фæлæ сæ куысты хатдзæг нæма у фаг.. Мах нæ хæхты хъæбысы кæй цæрæм уымæ гæсгæ нæм уæлдæфы уымæлад бирæ уæлыйаудæр у, стæй ма цæрджытæн сæ нæниздзинад лæмæгъ у сыгъдæг уæлдæфæй цух кæй ййафынц, уый тыххæй. Йæ рæстæджы нæ сахар уыд сæудæджерадон. Бирæ заводтæ æмæ дзы фабриктæ уыд. Æрмæст Электроцинк кæуылты зиан хаста уæлдæфмæ æбæлвырд æппæрцæгтæ калгæйæ. Абон кæд уыдон нал сты, уæддæр бирæ хæдтулгæтæ ис. Кæй зæгъын æй хъæуы уыдон донæй нæ кусынц, æмæ сæ бензины æппæрццæгтæ уæлдæфы сты, адæм сæ улæфынц æмæ рæуджыты тарнизæй арæхдæр фæлмæцынц æмæ сыл ковид дæм уымæн стых ис.

Хорз! Махæн нæ бон нæу уæлдæфон фæндаг хæдтæхджытæн нæ сæрмæ, сыхгæнын, фæлæ хус сыфтæртæ ма судзæм уый нæ бон у. Хæхты фæхстæй нæ дæттæ цы уæззау згъæрты бырон ласынц, уый ныффæрсудзын нæу нæ бон, фæлæ бырæттæ ма калæм доны, уый нæ бон у. Сау зæхх ныхсын нæу нæ бон, фæлæ йæ ма чъизи кæнæм, сыгъдæг дарæм нæ алфæмблай, уый нæ бон у.

Уæдæ кæмæ кæсæм? Чи нын сараздзæн уыцы хъуыддæгтæ мах бæсты? Нæхи еддæмæ ничи. Зæгъæм, алчи дæр йæ цæсты гагуыйау куы хъахъхъæна сыгъдæгдзинад, æфснайд, уæд уый стыр хай бахаст у нæ зæххы къорийы бахъахъхъæнынæн. Æз афтæ нымайын , хорз уаид æхсæнадон транспорт куы сарæх уаид æмæ асламдæр куы уаид, уæд адæм сæ хæдтулгæтæй рахизиккой æхсæнадон транспортмæ æмæ нæ уæлдæф дæр фæсыгъдæгдæр уаит. Гæнæн цæмæн ис уымæй пластикæй чыссæтæ æмæ хъæдзарон мигæнæнты куынæгæн хицæн бынат скæнин. Мауалдæр резинæ судзыны бар, нæдæр хус сыф судзыны бар уаид. Горæты цъæх бæлас калыны тыххæй хъуамæ 500 сомы ивар нæ, фæлæ ахæстоны бадт уаит. Уæлдæфы сыгъдæгдзинад барæнтæ æмæ уыдон хатдзæгтæ алыбон дæр телеуынынады хъуамæ дзуриккой.

Сыгъдæг уым у, бырон кæм нæ кæнынц.