Афанасьев Алданский

Педагогикаҕа сахалартан бастакы доктор,

сатирик-поэт В. Ф. Афанасьев-Алданскай

105

Саха республикатын наукатын үтүөлээх деятелэ, педагогическай наука доктора, профессор Виктор Федорович Афанасьев 1917 с. Уус Алдан улууһун I Өспөх нэһилиэгэр элбэх оҕолоох сэниэ ыалга төрөөбүтэ. Сэттэ кылаас үөрэхтээх, 14 саастаах уолу 1931 сыллаахха Суотту начаалынай оскуолатыгар учууталынан анаан ыыппыттара. Эһиилигэр Чараҥай сэттэ кылаастаах оскуолатыгар учууталлыыр.

1933 сыл күһүнүгэр Чэриктэйгэ, уон алталаах эдэркээн учуутал Виктор Федорович хос эһэтэ туттарбыт таҥара дьиэтигэр-оскуолатыгар үлэлии кэлбитэ. Манна үлэлээбит кэмигэр киһи, учуутал быһыытынан сиппитэ-хоппута. Оскуола, нэһилиэк олоҕун сырдатар ыстатыйаларын оройуонун хаһыатыгар ыытара, маҥнайгы үгэлэрин, хоһооннорун суруйбута. Нэһилиэк культурнай-сырдатар үлэтигэр күүскэ үлэлэспитэ. Ол курдук спектакль диэн тугун көрүөхтээҕэр, истибэккэ да сылдьар дьоҥҥо өйдөтөн, кэпсээн 1933-1934сс. Ойуунускай "Кыһыл ойуунун" туруоран нэһилиэнньэҕэ көрдөрбүтэ. Истиэнэ хаһыатыгар сатирическай хоһооннору таһаарара.

Маҥнайгы тапталын олохтоох кыыһы, Свешникова Е. Н. куоракка илдьэ киирэн, үөрэттэрбитэ, кэлин холбоһон уол оҕоломмуттара .

Төрөөбүт балаҕана – Киэҥ сыhыы

Аҕата Афанасьев Федор Федорович,

ийэтэ Оросина Анна Илларионовна

Уолан Викторович дьиэ-кэргэнэ

Ийэтэ - Евдокия Николаевна

Свешникова

Уолан Викторович кэргэнинээн Луизалыын

Яна Уолановна кэргэнинээн

Федор Дмитриевич

Юрий Уоланович

Виктор Федорович дьиэ-кэргэнэ

Виктор Федорович Афанасьев

Ийэтэ - Анна Илларионовна, кэргэнэ-Павлова

Мария, быраата - Вячеслав,

о5олоро-Валерий, Любовь, Виктор

Мария Леонтьевна оҕолорунаан

Валерий, Любовь, Виктор, Надежда

Виктор Федорович кэргэнинээн

Мария Леонтьевна Павловалыын

Афанасьевтар дьиэ-кэргэттэрэ

Мария Адамовна Павловалыын

В. Ф. Афанасьев – учуонай

Үлэлии-үлэлии үөрэнэн, 1947 сыллаахха Пединституту бүтэрбитэ, научнай үлэнэн дьарыктаммыта.

1953 с. “Школы Якутии в годы Великой Отечественной войны” диэн кандидатскай диссертацияны көмүскээбитэ.

1960 сылтан Саха государственнай университетыгар үлэлээбитэ.

1966 с. “Школа и развитие педагогической мысли в Якутии” - докторскай диссертацияны көмүскээбитэ.

1977 с. “Этнопедагогика нерусских народов народов Сибири” –саха, бурят, тува, хакас омуктар оҕону иитиилэрин туһунан үлэтэ улахан сэҥээриини ылбыта.

В. Ф. Афанасьев-Алданскай – сатирик-поэт

Алданскай диэн псевдонимынан 1938 сылтан "Бэлэм буол", "Большевистскай тэрийээчи" хаһыаттарга бэчээттэнэн барбыта. Бастакы кинигэтэ "Дьоллоох оҕолорго" 1952 сыллаахха саха сиринээҕи кинигэ издательствотыгар бэчээттэммитэ.

• "Сахам сирэ барахсан", 1959
• "Күҥҥэ түспүт күлүктэр" , 1968
• "Ис эриэнэ", 1972
• "Эҕэлээх этиилэр, тыҥырахтаах тыллар", 1978

Сахалартан соҕотох үгэлэрэ нууччалыы тылбаастаммыт сатирик-поэт. Ол курдук 1966 с. "Крокодил"" журнал "Библиотека Крокодила" сыһыарыытыгар “Щетина Деда Мороза" кинигэтэ тахсыбыта. "Мерзлота да не та" (Правда, 1983)

Алданскай сатирическай хоһоонноругар, үгэлэригэр сыыһаны-халтаны суруйан, дьону куһаҕантан тэйитэр, үтүөҕэ, үчүгэйгэ тардыһарга ыҥырар, үөрэтэр.

1991 сылтан Саха сирин суруйааччыларын союһун чилиэнинэн ылыллыбыта.

Оскуола 100 сылыгар анаммыт ырыа Чэриктэйбит Алдана

В.Ф. Афанасьев-Алданский тыллара

Сырдык үөрэх кыhата,

Сардаңатын ыспыта,

Ыччаттарын үөрэтэн,

Ымыы гынан көтүттэ.

Чэриктэйбит Алдана

Чэчирии чэлгийэ сайынна

Үбүлүөйгүн бэлиэтии

Сүнкэн үөрүүгүн үллэстэ

Кэллибит эн учууталларың

Кэллибит эн төрөппүттэриң

Кэллибит эн ыччаттарың

Кэллибит биhиги.

Бастакы оскуолађа,

Бары түмсэн киирбиппит,

Орто, үрдүк үөрэххэ,

Ођо дьоннор мустарбыт.

Чэриктэйбит Алдана

Чэчирии чэлгийэ сайынна

Үбүлүөйгүн бэлиэтии

Сүнкэн үөрүүгүн үллэстэ

Кэллибит эн учууталларың

Кэллибит эн төрөппүттэриң

Кэллибит эн ыччаттарың

Кэллибит биhиги.

Иитиллибит оскуолам,

Ийэ курдук күндүгүн,

Өрүү саны сылдьыађым,

Өйтөн сүппүт үтүөђүн.

В. Ф. Афанасьев-Алданскай боростуой учууталтан Россияҕа биллэр профессорга тиийэ үүммүтэ. Олоҕун үөрэххэ анаабыт Виктор Федорович 50-тан тахса кинигэни, монографияны, 500-тэн тахса научнай ыстатыйалары суруйбута. Наука 3 докторын, 28 наука кандидаттарын бэлэмнээн, салайан наука киэҥ аартыгар үктэннэрбитэ. Виктор Федорович үлэтэ, олоҕо Чэриктэйи кытта ыкса ситим-нээҕин өйдөөн, олохтоохтор туруорсууларынан профессор В. Ф. Афанасьев-Алданскай аата Чэриктэй оскуолатыгар 1997 сыл муус устар 2 күнүгэр Саха Республикатын №102 уурааҕынан иҥэриллибитэ.