Ак калпак жонундо

Ак калпак.

Как калпак-«Ак калпак аийип ,ат минген,кыргызымды сагындым.Ар дайым менден кат куткон,бир кызымды сагындым.(Мидин)

Бул-Ала-Тообузга символдоштурган элдик баш кийим

Аны жасоодо авал жунду кылдап,уйан жунду тандап алып

Кыркып сабайт андан кийин анны сууга салып уюутулат.

Уютулган жунду абдан тазалап жууп кургатып кайра бышырган сон борду улам сээп улам басып кайра болоктоп

Кийиз болгонго чейин иштоо берет.Башка чакты алып

калпактын торт талаасы бычылат да алрдын ортосуна

«милте» коюлат.Калпактын «айры калпак деген туру бар»

Анын торт талаасынын кошулган жерлери жана жээги

кыйууланып торт жеринен кичине шалаа тилик калтырылат. Ал эми тилик калпакта торт талаасы кыйууланбайт ак жип аркылуу бириктирилип жер жеринен чонураак тилик калтырылат.Туюук калпакта жун калпак турундо уюутулат да «муну уламкатуу басып анан оболоктоп кайра бышырылат.Тобосу топтоголок этеги тегерек турго келтирилет.

Кыздарга ак жундон жука кылып,этегин эркектердикинен тайкы тегеректи жээгин устунку озой имерилте бычып,ага уку такан.Аларга турдуу ийне сайма аркылуу корком кочотторду келтирет калпактын кол саймасы «секиртме,(тап бердирме деп аталат).Мында тигуучулор эки ыкманы жузуго ашырат. Биринчи калпактын торт талаасын бир биринен милтеме менен жээктеп кошот.Экинчи кыйуусу алкагын тигилет .Андан кийин учук аркылуу ичи жормолуп топ чачы бириктирилет.

Анны тигуу машинеси менен устунон жургузулот. Андай калпак барктуу болот. Барксыз калпак телпек сыяктанып клат. Мындан «калпакпы же телпекпи» телпекпи деген соз чыгат. Анда башка токтому жок болуп калат.Кийизи ото жука келсе бир жайдан чыкпайт «Сайма калпактын» ботончолуктору уян жундон уюутулат. Ал кийизге берилген корком кочоттор ого бетер назиктенип уландар эмес,кыз келиндерибиз кийип жургонго болот.

Буга тушкон сайма кочоттор «кыйалданат».Мындагы корком кочот оюмдун элементтерин уздар чоптордун сабагынан момо жемиштеринин шагынан ,ийилген бутактарынан алышат ал сосуз бир нерсеге окшошуп , бул

сама кочоттордон»бармак ,боочу,ит куйрук, ийрек,бычак учу» ондуу корком оюундар коюлат.Элдик оюндун элементтери экинчи бир кооз оюн кочотунун туулушу учун корком каражат болот .Оюмдан –оюм , кочоттон кочот чыгат ошондуктан корком оюм-одун кумары болуп корунот.Бул ар бир уздун изденилооруно жана жангыча узданыууларына негиз тузот. «Бабабыз кийген ак калпак баркына жетип журолу»-Деген саптар баш кийимдин баркын арттырат.Кыргыз калпагы мурдагы эл чарбачылыгынын буткул союздук корсотмосуно коюулуп кумуш медалына татыктуу болгон.

Азыр кыз клпагынын тигуунун улгусу кайрадан жанданууда.Ак ,кызыл,жашыл ондогу жасалуучу булл баш кийимге берилген корком кочоттор кемсилге,чыптамага,белдемчиге окшошот.

Калпак чети чырашталат.»Чыраш»-Сайманын бир ыкмасы мында торт талаасы» кайчы кулак» же «кереге коз» аркылуу биригип турат.Бул-илме дотун бир туру.Калпак чекелери да так ошондой сайма аркылуу кештеленет.»Кештелоо»-Чыраштоонун бир туру.»Кештелуу калпак –кыймалуу калпак» « Саймалуу онур иштелуу онур»-Булар тигиш ордуна берилуучу кооздуктар.»Кыймалуу калпак кара шым ,кийе турсан не болмок» Демек уззар буюумдун откон керезин мурастан жана табариктерден алышат.Калпактын алдынкы эки талаасына жандаштырып бири- бирине топ келген эки жонокой кочот элементтен турган саймалар оорундалат.

Андагы оюм чийиндер осумдуктордун жалбырактарын элестетет да , уз корком кочотту чоптун сабактарынан алат.Сайма калын жыш болот,кочоттун элементтерин коюулатта саюуу убакытты талап кылат.Оймо кочотторун оюуудан алуу уздуктун табиятына назиктикти тартуулайт.

Шайырлар кийууго шарташкан калпакта «Кайык сайма» муноздуу келет.Ак жердикке кара жип кара аттын кашкасындай ачыктыкты ,тактыкты корсотуп мындай он кобун эсе улагандарга арналат.Ал эми жиби кызыл улан кыздарга муноздуу келет.

Калпак назик баш кийим анда шанда нарктуулук болгондуктан жасоодой эле кийуудо да ардактайбилуу талап кылынат.Баш кийим назиктикти женилдикти,сыйдалыкты озуно ич ара ширетип турат.

Булл калпактын бычылышы башка капактан бир аз айырмаланат мында эки талаасы жазыраак, эки арткы талаасы ичкерээк болот анткени кийимдин артынан караганда анын уч талаасы бирдей корунот.