Атмосфералык басым

7-класс

Сабакты даярдаган : Ош областынын Кара Суу районуна караштуу Курманжан Датка атындагы №86 мектеп-гимназия, окуу- тарбия комплекси мекемесинин физика мугалими Эрнис кызы Чынаргүл

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Энерджайзер

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Атмосфера басымы. Атмосфера басымын өлчөө. Торричелли тажрыйбасы.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Бүгүн сабакта:

• Атмосфера басымы жөнүндө маалымат ала алабыз
• Атмосфера басымын өлчөө жолдору менен таанышабыз
• Торричелли тажрыйбасынын маңызын түшүнө алабыз
• Атмосфера басымын өлчөөчү куралдар менен таанышабыз

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

атмосфера

• Асман телосунун айланасындагы газ сымал катмары атмосфера деп аталат. . Ал гректин атмос-буу, аба жана сфера- шар деген сөздөүнөн алынган.
• Жердин атмосферасы бул жерди курчап турган аба катмары. Абанын курамында азот (78%), кычкылтек (20%), 2% ын суу буусу, аргон жана башка газдар түзөт.
• Газдын молекулалары массага жана баш аламан кыймылга ээ болгодуктан, атмосферада абанын жайгашуусу бирдей эмес. Жердин бетинде аба тыгызыраак, улам бийиктеген сайын сейректелип 2-3 миң км ден кийин абасыз мейкиндик башталат.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

geozebra

3,38 тыс. подписчиков

https://www.youtube.com/watch?v=pCJ-jLDIt4E

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Эванджели́ста Торриче́лли   ( итал.   Evangelista Torricelli ;  15 октября   1608 ,  Рим  —  25 октября   1647 ,  Флоренция ) —  италья лык   математик  жана физик ,  Галилеяйдин окуучусу. Атмосфералык басымды өлчөөнун жолу XVII кылымда италиялык окумуштуу Торричелли тарабынан аныкталган .

Джоанна Хей  ( Joanna Dorothy «Jo» Haigh ; 7- май1954-жылы туулган) — Британиялык илимпоз, физик атмосфералык физик жана климатолог. Жердин климатына Күндүн тийгизген таасирин изилдеген жана климатты моделдөө боюнча адис.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• Качан түтүктөгү сымап мамычасынын басымы атмосфера басымына барабар деген жыйынтык келип чыгат. Эгер атмосфера басымы азайса , анда Торричеллинин түтүгүндөгү сымап мамычасынын бийиктиги да төмөндөйт. Эгер атмосфера басымы чонойсо, түтүктөгү сымап мамычасынын бийиктиги да жогорулайт. Ошондуктан атмосфера басымынын бирдиги үчүн
• 1 сымап мамычасынын миллиметри (1 сым.мам.мм) кабыл алынат

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• Бүгүнкү күндө температурада 760 сым.мам.мм атмосфералык басымды нормалдуу атмосфералык басым деп аталат.
• Берилген басымды Паскаль маанисине келтирүү үчүн суюктуктун басымды табуу формуласынан пайдалансак болот

p = ρgh

• Берилген чоңдуктарды ордуна коёлу ρ = 13595,1 кг/ (сымаптын 0 °С деги тыгыздыгы), g = 9,8 м/ (эркин түшүү ылдамдануусу) и h = 760 мм = 0,76 м (Нормалдуу атмосфера учурундагы түтүктүн бийиктиги), эсептөө жүргүзүп көрөлү:
• p = 101 325 Па. ( Нормалдуу атмосфералык басым Па бирдигинде)

Нормалдуу атмосфералык басым деңиз деңгээлине барабар болгон учурда гана байкалат. Ал эми деңиз деңгээлинен жогорулап көтөрүлгөн сайын анын корсөткүчү төмөндөй берет. ( мисалы бийик тоолордо).

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• Сүрөттөгү барометрдин бийиктигин эсептеп көргүлө!

Кызыктуу факт

• 1646-жылы Паскаль тарабынан суу барометри түзүлгөн. 
• Паскаль өзүнүн барометрлери үчүн суудан башка вино майларды да пайдаланган экен.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

БАРОМЕТР-АНЕРОИД

• Атмосфера басымын өлчөө үчүн практикада анероид деп аталуучу металл барометр колдонулат. Анероид грек сөзү, бизче суюктуксуз дегенди билгизет. Анероиддин тышкы көрүнүшү сүрөттө көрсөтүлгөн. Анын негизги бөлүгү болуп, бети толкун түрүндөгү металл кутучасы эсептелет. Бул кутучадан аба сордурулуп алынган. Атмосфера басымы кутучаны жалпайтып басып койбос үчүн, анын капкагы серпилгич пластина менен жогору тартылып коюлган. Атмосфера басымы чоңойгондо кутучанын капкагы ич жагына ийилип, пластинаны өзүнө тартат.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Физикалык лото

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Абанын массага ээ экендигин кандай тажрыйбанын жардамында байкоого болот?

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• Эгерде силер илимий максатта ручканын капкагын тилиерге өттө катуу сорулуп жабыштырып алсаңар. Колуңардын же башка таасирге таянбастан кантип чыгарып алар элеңер.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Жообу: барометр менен биргеликте бийик тоого чыкканда басым төмөндөйт. Ошондуктан өзү бошоп түшүп калат.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• 1. Атмосфералык басым кандай курал менен өлчөнөт

• 1) динамометр
• 2) барометр
• 3) сызгыч
• 4) термометр

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• Атмосферанын басымын өлчөөнүн жолун биринчи жолу ким сунуш кылган ?

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

• Эмне үчүн Торричелли негиздеген барометр түтүкчөсүндө суу эмес, зыяндуу болгон сымап колдонулат.
• 1) Себеби сымап тунук эмес болгондуктан ал айнек түтүкчөсүнөн жакшы көрүнөт
• 2) Себеби Торричелли сымап зыяндуу зат экенин билген эмес
• 3) Себеби сымаптын тыгыздыгы башка суюктуктарга салыштырмалуу чоң. Эгер сууну пайдаланганда 1м айнек түтүкчөсүнүн ордуна 10м ден ашык айнек түтүкчөсү керектелип калмак

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

5.  анероиддик-барометрдин Төмөнкү шкаласында көрсөткүчү канчаны көрсөтүп турат?

1) 780 мм.сым мам

2) 750 мм.сым мам

3) 760 мм.сым мам

4) 740 мм.сым мам

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Аудиториядан суроо

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Эркин тема

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Досуңдан суроо

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Атмосфералык басым түрдүү бийиктитерде

Канчалык бийиктеген сайын атмосфералык басым азаят. Жогору көтөрүлгөн сайын абанын тыгыздыгы азаят.

Ар бир 12м көтөрүлгөн сайын абанын басымы 1мм.сым.мам азаят.

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Үй тапшырма

• Өзүңөрдүн уктоочу бөлмөңөрдүн көлөмүн өлчөгүлө. Абанын тыгыздыгын 1,3 кг/ га барабар деп эсептеп, бөлмөдөгү абанын массасын жана салмагын эсептегиле.
• 20-көнүгүү 1. 2 маселени чыгаруу

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл

Сабакта активдүүлүгүңөрдү көрсөткөнүңөр үчүн рахмат!!!

4/15/2022

Физика мугалими: Эрнис кызы Чынаргүл