Азиянын саясий картасы

АЗИЯНЫН калкы жана саясий картасы

Сабактын максаты:

• Евразия материгинин Азия бөлүгүнүн калкы жана саясий картасы жөнүндө түшүнүк алысыңар
• Картадан Евразия материгинин Азия бөлүгүндүгү өлкөлөрдүн жайгашуу абалын аныктайсыңар, Европа өлкөлөрүнө салыштырасыңар
• Жеке иштөөдө тактыкка, жоопкерчиликке, изденгичтикке үйрөнсүңөр

АЛТЫН ЭРЕЖЕ:

• САБАКТЫ КУНТ КОЮП УГУУ
• САБАК ТУУРАЛУУ ЖӨНӨТҮЛГӨН МААЛЫМАТТАРДЫН КЕРЕКТҮҮ ЖЕРИН ЖАЗЫП АЛУУ
• СУРОО-ЖООПКО АКТИВДҮҮ КАТЫШУУ
• БЕРИЛГЕН ТАПШЫРМАНЫ ӨЗ УБАГЫНДА АТКАРЫП, МУГАЛИМГЕ ЖЕКЕ ЖӨНӨТҮҮ
• ТАПШЫРМАНЫ АТКАРГАН СОҢ ГРУППАГА ЖӨНӨТПӨӨ
• САБАККА ӨЗ УБАГЫНДА КАТЫШУУ, КАТЫША АЛБАЙ КАЛСАК СЕБЕБИН АЛДЫН-АЛА БИЛДИРҮҮ
• САБАККА БАЙЛАНЫШПАГАН СӨЗДӨРДҮ ЖӨНӨТПӨӨ
• ГЕОГРАФИЯ САБАГЫНАН ӨЗ УБАГЫНДА ТЕЛЕ САБАКТЫ КӨРҮҮ

Баалоо критерийлери:

• Онлайн сабакка кирүү – 1 упай
• Берилген тапшырманы аткаруу- 2 упай
• Карта, контурдук карта менен иштөө – 1 упай
• Тарип сактоо, башкага жолтоо болбоо - 1 упай

ФИЗМИНУТКА

• Азия (континент)  —  Жер шарындагы  аянты (43,4 млн км2дей) жана калкынын саны (4,6 млрд-дан ашык, 2020) боюнча эң чоң дүйнө бөлүгү. Негизинен Чыгыш жарым шарда, Түндүк жарым шардын бардык географиялык алкактарында жайгашкан; Малайя архипелагынын бир аз бөлүгү Түштүк жарым шарга кирип кетет. Азия менен Европанын чек-арасы шарттуу түрдө Уралдын чыгыш этеги (же кыры), Эмба (же Урал), Кума, Маныч дарыясынын өрөөндөрү (айрым учурда Чоң Кавказдын кыры), Каспий, Азов, Кара жана Мрамор деңиздери, Босфор жана Дарданелл кысыктары аркылуу өтөт.

Түндүк чети — Челюскин , түштүгү — Пиай , батышы — Баба , чыгышы Дежнев тумшуктары. Африка менен Суец мойногу аркылуу туташып, Түндүк Америкадан Беринг кысыгы аркылуу бөлүнөт. Түндүгүнөн Түндүк Муз , чыгышынан Тынч , түштүгүнөн Инди океандары жана алардын четки деңиздери менен чулганат. 

Аралдарынын жалпы аянты 2 млн км2 ден ашык (анын ичинде Түндүк Жер, Жаңы Сибирь, Курил, Сахалин, Япон, Тайвань, Филиппин, Малайя арх., Шри-Ланка, Кипр аралдары).

Азиянын жээктеринде булуң-буйтка салыштырмалуу аз; ири жарым аралдары: Ямал, Таймыр, Чукча, Камчатка, Корей, Индикытай, Индстан, Араб, Кичи Азия. Азиянын океандан эң алыс жери 2—2,5 миң км.

Азияда дүйнөнүн калкынын 60% жашайт. Калктын этностук түзүлүшү эң татаал. Географ окумуштуулардын айтуусу боюнча бул жерде ар түрдүү тил түркүмүнө жана топторго кирген 1 миңден ашык улут жана уруулар бар. Азиянын көпчүлүк өлкөлөрү көп улутуу. 3 диндин өкүлдөрү жашашат, басымдуу көпчүлүгүн мусулмандар түзөт. Жыныстык курамы боюнча алып караганда Азияда 51,2% эркектер, 48,8% аялдар.

Калктын жайгашышы бирдей эмес. Айрым жерлерде 1км² жерге 1000-2000 киши туура келсе, айрымдарына 1км² жерге 2-3 адам туура келет.

Азиянын аймагы төмөнкү физикалык-географиялык өлкөлөргө бөлүнөт: Түндүк Азия (бүт Сибирди, россиялык Ыраакы Чыгышты камтыйт), Чыгыш Азия (Кытайдын 110° чыгыш узунунан чыгышты карай жаткан аймагы, Корей жарым аралы, Япон аралдары), Түштүк - Чыгыш Азия (Индикытай жарым аралы, Малайя архипелагы), Түштүк Азия (Индстан жарым аралы, Шри-Ланка аралы, Инд-Ганг түздүгү, Гималай), Батыш Азия (Кавказ, Алдыңкы Азия тайпактоолору), Түштүк - Батыш Азия (Араб жана аралы, Месопотамия, Левант), Борбордук Азия (Монголия, Батыш Кытай, Тибет), Орто Азия (Туран ойдуңу, Памир, Теңир-Тоо).

Орто Азия

Аянты

4,003,451 км²

Калкы

67,986,864 адам

Жыштыгы

16.6 адам/км²

Курамында

5 өлкө.   Казакстан   Кыргызстан   Тажикстан   Түркмөнстан   Өзбекстан

Интернет-домени

.kz, .kg, .uz, .tg, .tm, .каз, кг

Ири шаарлары

Астана ,  Алмата ,  Бишкек ,  Душанбе ,  Ташкент

АЗИЯ ӨЛКӨЛӨРҮ

Мамлекеттер

1

Аянты (миң км2)

2

Азербайжан, Азербайжан Республикасы

Калкынын саны (млн) (2001)

86,6

3

Борборлору

Армения, Армян Республикасы

Афганстан, Ооганстан Ислам мамлекети

4

8,3 (2004)

29,7

652,2

Баку

Бангладеш, Бангладеш Эл Республикасы

3,0 (2005)

Бахрейн

142,7

25,9 (2005)

Ереван

0,69

Бириккен Араб Эмирликтери

Кабул

134,8

83,6

Дакка

0,6

Бруней, Бруней Даруссалам

2,1

Бутан, Бутан Королдугу

Манама

5,8

47,0

Вьетнам Социалистик Республикасы

Абу-Даби

0,315

332,0

Грузия, Грузин Республикасы

1,8

Бандар-Сега-Бегаван

69,7

Израиль

74,5

Тхимпху

20,8

Индия, Индия Республикасы

5,4

Ханой

Тбилиси

5,0

3,3 млн

Индонезия, Индонезия Республикасы

Иерусалим

1,9 млн

Иордания, Иордан Хошимит Республикасы

984,0

Ирак, Ирак Республикасы

89,4

Дели

212,9

Иран, Иран Ислам Республикасы

444,0

4,3

Жакарта

1,65 млн

Йемен, Йемен Республикасы

Амман

19,3

60,0

Казакстан, Казакстан Республикасы (басымдуу бөлүгү)

532,0

Багдад

2,7 млн

Тегеран

Камбоджа, Камбоджа Королдугу

16,4

181,0

Катар

Сана

17,0

11,0

9,0

Астана

Пномпень

0,690

Доха

1

Кипр, Кипр Республикасы

2

3

9,3

0,725

Корей Элдик Демократиялык Республикасы

4

220,9

Никосия

43,7

121,2

Кытай, Кытай Эл Республикасы

Кувейт

22,6

Сеул

9,6 млн

Кыргызстан, Кыргыз Республикасы Лаос, Лаос Элдик Демократиялык Республи-

17,8

Пхеньян

1,2 млрд

1,668

касы

198,5

Пекин

Ливан, Ливан Республикасы

5 (2004)

236,8

Эль-Кувейт

Бишкек

Малайзия

4,5

10,4

Мальдив, Мальдив Республикасы

2,8

Вьентьян

329,7

Монголия, Монгол Уле

Бейрут

18,2

0,289

Мьянма (Бирма), Мьянма союзу

0,055

1,6 млн

Куала-Лумпур

Непал, Непал Королдугу

2,6

677,0

Мале

Оман, Оман Султандыгы

Улан-Батор

47,8

147,2

Өзбекстан, Өзбек Республикасы

22,0

212,4

Янгон

Пакистан, Пакистан Ислам Республикасы

1,6

447,4

Катманду

Маскат

796,0

Палестина

21,2

Россия, Россия Федерациясы (басымдуу бөлүгү)

115,5

Ташкен

-

Сауд Арабстаны

17,1 млн

5,0

Исламабад

145,2 (2002)

Сингапур, Сингапур Республикасы

2,15 млн

Сирия, Сирия Араб Республикасы

0,639

20,8

Москва

3,0 (1996)

185,2

Тажикстан, Тажикстан Республикасы

Эр-Рияд

12,9

Таиланд, Таиланд Королдугу

Сингапур

143,1

Тайвань

Дамаск

5,5

514,0

57,7

Түркмөнстан, Түркмөн Республикасы

Душанбе

36,0

Түркия, Түрк Республикасы (басымдуу бөлүгү)

Бангкок

488,1

21,0 (1996)

Филиппин, Филиппин Республикасы Шри-Ланка, Шри-Ланка Демократиялык

4,3

780,6

Тайбэй

Социалисттик Республикасы

58,8

300,0

Ашгабат

Анкара

64,3

65,6

Япония

17,4

Манила

372,0

Жаяварденапура-Котте

124,3

Токио

Үйгө тапшырма:

• Контурдук картага Азия өлкөлөрүн жайгаштыруу.
• Азия өлкөлөрү жана калкы тууралуу кызыктуу маалыматтарды топтоо

• Азиянын физикалык-географиялык өлкөлөргө бөлүнүшүн аныктоо