Беҙҙең батырҙар

1941 – 1945

йылдар

мәңгелек хәтерҙә

1941 йылдың

22 июнендә

фашистик

Германия

беҙҙең илебеҙгә

һуғыш башлай

Башҡортостандан 704448 яугир һуғышҡа алына.

Тыуасаҡ таң, тыуасаҡ яҙ өсөн,

Яҙын япраҡланыр гөл өсөн.

Тыуыр балам, йырланыр йыр өсөн,

Йыр өсөн һәм тыуған ер өсөн –

Мин һуғышҡа китәм, иптәштәр !

М.Кәрим

Онотмаһын мине Тыуған ил!

Эй, ғүмерҙең һуңғы сәғәте,

Һин миңә лә шулай күкрәп кил.

Б атырҙарын иҫкә алғанда,

Он отмаһын мине ил. лә Тыуған

М. Хәй . 1943

Тыуған илдең азатлығы өсөн көрәшеп, республиканан бөтәһе 297979 яугир

һәләк була.

65304 кеше хәбәрһеҙ юғала.

Батырлыҡ күрһәтеп, 200810

яугир төрлө орден-миҙалдар

менән наградлана.

278 һалдат һәм офицер Советтар

Союзы Геройы исеменә лайыҡ була.

Муса Гәрәевкә был исем ике тапҡыр

бирелә.44 кеше Дан орденының

тулы ковалеры була.

Шайморатов генерал

Башҡорттар китте һуғышҡа,

Оҙатып ҡалды күк Урал ;

Ат уйнатып алдан бара

Шайморатов генерал.

Миңлеғәле Шайморатов 1899 йылдың

15 авгусында Башҡортостандың Ҡырмыҫҡалы районы Биштәкә ауылында тыуған.

Ул Граждандар һуғышында ҡатнашҡан.

М.В.Фрунзе исемендәге хәрби академияһын тамамлап Ҡыҙыл Армияға хеҙмәт итә.

Бөйөк Ватан һуғышы башланғас Шайморатов 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының командиры итеп тәғәйенләнә.Генерал-майор Шайморатов 1943 йылдың 23 февралендә Ворошиловград өлкәһенең Ивановка районы Петровка ауылында һәләк була.

Батыр иҫтәлегенә

Генерал-майор Шайморатовҡа Советтар

Союзы Геройы исеме бирәләр.Тыуған ауылына,

Стәрлетамаҡ,Өфө ҡалалары урамдарына уның

исеме бирелгән.Һүрәттә геройҙың тыуған

ауылындағы бюсы.

Ҡадир Даян һүҙҙәренә Заһир Исмәғилев

« Шайморатов » тигән йыр яҙған.

...Шайморатов яу ҡырында

Дошмандарҙы көл иткән.

Утта янмай, һыуҙа батмай,

Һай, батыр ҙа ир икән.

Ватан өсөн йән ҡыҙғанмай

Һинең улдарың, Урал.

Шулар менән дошман ҡырҙы

Шайморатов генерал.

112- се Башҡорт кавалерия дивизияһы

Бөйөк Ватан һуғышы башланыу менән,

Башҡортостан хеҙмәтсәндәренән Башҡорт

атлы дивизияһы ойошторола.Командиры

итеп Миңлеғәле Шайморатов билдәләнә.

Дивизия фашистарға ҙур зыян килтерә, күп

ауылдарҙы,ҡалаларҙы дошмандан азат итә.

Башҡорт атлы дивизияһы оҙон данлы юл

үтеп, Бөйөк Еңеүҙе Берлинда ҡаршылай.

Уның 76 яугиры Советтар Союзы Геройы

исеменә лайыҡ була.

Ә һеҙ беләһегеҙме?

Был фотоһүрәттә Исмәғил Әбделмәновты

күрәһегеҙ.Ул Башҡорт атлы дивизияһының яугиры,

Кремлдә аттарҙы тәрбиәләй.Ул егәрләгән Кумир

исемле атта Мәскәүҙәге Еңеү парадына

маршал Жуков сыға.

112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы музейы

Музей 2005 йылда Өфө ҡалаһының

Дим биҫтәһендә асылды.

Дивизияның һуғыштан әйләнеп ҡайтҡан байрағы.Хәҙер ул Өфөлә дивизияның музейында һаҡлана.

Музейҙан күренештәр

Ике тапҡыр Советтар Союзы Геройы Муса Гәрәев

Муса Гәрәев һуғышта осоусы-штурмовик була.

250-гә яҡын хәрби осош яһай.Сталинград янындағы,

Донбасс,Ҡырым, Белоруссия, Польша, Германиялағы

һуғыштарҙа була. Мәскәүҙә Еңеү парадынды ҡатнаша. Ул Өфөлә Еңеү паркында ерләнгән.

Батыр иҫтәлегенә

Муса Гәрәевтың

тыуған яғы

Илештәге

Йорт-музейы

Советтар Союзы Геройы Таһир Кусимов

Таһир Кусимов

Советтар Союзы Геройы Таһир Кусимов

һуғыш башланғас 112-се кавалерия

дивизияһының 16-сы полкы командиры итеп

тәғәйенләнә.Ул етәкләгән полк Днепр аша

сығып, плацдарм төҙөй, дошманды аяуһыҙ

утта тота һәм совет ғәскәрҙәрен Днепр аша

юғалтыуһыҙ сығарыуҙа ярҙам итә.Артабан

Чернигов өлкәһен азат итеүҙә ҡатнаша һәм

Герой исеменә лайыҡ була.

Батыр иҫтәлегенә

Таһир Кусимовтың тыуған ауылындағы Йорт-музейы һәм 2010 йылда Өфөләге

Еңеү паркында асылған һәйкәле.

Советтар Союзы Геройы Александр Матросов

Псков өлкәһенең Чернушки

ауылын азат итеү өсөн ҡаты

һуғыш барған ваҡытта

Матросов дошмандың дзот

амбразураһына күкрәге менән

ҡаплана.Был батырлығы өсөн

уға Советтар Союзы Геройы

исеме бирелә.Уның

батырлығын ике йөҙҙән

ашыу яугир ҡабатлай.

« Ҡайҙан һин, Матросов ?»

Күренекле журналист һәм

әҙиб Рәүеф Насыров бик

оҙаҡ эҙләнеү эштәре алып

бара һәм Матросовтың

Учалы районы Ҡунаҡбай ауылы егете Шәкирйән Мөхәмәтйәнов икәнен иҫбатлай.

(һүрәттә геройҙың тыуған ауылындығы һәйкәле)

Александр Матро-

совтың (Шәкирйән

Мөхәмәтйәнов)

Өфөләге һәйкәле

Советтар Союзы геройы Миңлеғәле Ғөбәйҙуллин

Миңлеғәле Ғөбәйҙуллин

1943 йылда 109-сы гвардия

уҡсылар дивизияһының

пулемет взводы командиры

була.Һуғышта дошман

дзоты амбразураһын үҙ кәүҙәһе

менән ҡаплай.Ошо батырлығы

өсөн уға Советтар

Союзы Геройы исеме

бирелә.

Батырҙар иҫтәлегәнә

Өфөнөң Еңеү паркында Советтар Союзы Герой-

ҙары Александр Матросов менән Миңлеғәле

Ғөбәйҙуллинға ҡуйылған һәйкәл.

Башҡортостандан беренсе Дан орденының тулы ковалеры Мостафа Ғәзизов

Башҡортостандан Дан орденының тулы

ковалерҙары 44 кеше, шул иҫәптән 10 башҡорт батыры була.

Һеҙ - үлемһеҙ

Яу ҡырҙары күптән инде тынды,

Шул ҡырҙарҙа мәңге ҡалдығыҙ.

Һеҙ – үлемһеҙ, үлемегеҙ менән

Еңеү булып балҡый данығыҙ.

(Н.Нәжми)

Республика Хәрби дан музейы

Бөйөк Еңеүҙең 55 йыллығына арнап, 2000 йылда Хәрби дан музейы асыла.Ул Өфөнөң Еңеү

паркында урынлашҡан.Музейҙың ете

меңдән ашыу экспонаты бар.

Музейзың экспонаттары

Музейҙың экспонаттары

Эй, ғүмерҙең һуңғы сәғәте,

Һин миңә лә шулай күкрәп кил.

Батырҙарын иҫкә алғанда,

Онотмаһын мине лә Тыуған ил.

М.Хәй.1943.