Биздин Галактика. Саманчынын жолу

Тема:

Биздин Галактика. Жылдыздык топтолуштар.Саманчынын жолу

Астрофизикалык аралык бирдиктери

Астрономиялык

1 а.б.=1,5 ・ 10 8 км

бирдик (а.б.)

Парсек (пк)

1 пк =3 ・ 10 13 км

Жарык жылы (ж.ж.)

1 ж.ж.=9,4 ・ 10 12 км

Галактика

Галактика-бул жылдыз, жылдыздар топтошуулары, жылдыздар аралык диффузиялык материя жана космостук нурдануулардлан турган татаал түзүлүш (система) “галактика”- “сүт”

Галактикалар- жылдыздар бири-бири менен гравитация күчү аркылуу тартылышып туруучу чоң жылдыздык система (болжол менен 125млрд галактика бар)

Галактиканын курамы

Жылдыздар

Жылдыздык топтошуулар

Газ, чаңдар

Тумандуулуктар

Жылдыздык система

Нурдануулар ж.б.

Биздин галактика

Тиби-Спиралдуу

Массасы ≈ 6 • 10 42 кг

Диаметри ≈ 100000 ж.ж.

Калындыгы ≈ 1000 ж.ж.

Ж. саны ≈ 200-400 млрд.

Ылдамдыгы ≈ 552 км/с

Жашы ≈ 12-13 млрд.ж.

Биздин галактика жана Күн системасы

Бор.ч.а. ≈ 26000 ж.ж.

Т күн сис. ≈ 225-250 млн.жыл

v күн сис.. ≈ 220-240 км/с

v жер.. ≈ 30 км/с

v ай ≈ 1км/с

v авт. ≈ 20-30 м/с

Биздин галактиканын структурасы

Ядро ≈ 1300 пк

Балдж ≈ 8000 пк

Диск ≈ 30 000 пк

Гало ≈ 30 000- 60 000 пк

Галактиканын түрлөрү

Эллиптикалык

галактикалар-E

Спиралдык галактикалар -s

Туура эмес галактикалар -lr

Спиралдык Галактикалар

1845-жылы англис астроному Лорд Росс спиралдык тумандуулуктардын классын ачкан. Спиралдык галактиканы s тамгасы менен белгилейбиз

Спиралдык галактикалардын типтери -s

S a - тиби

S с - тиби

S b - тиби

Спиралдык түзүлүшү начар, ядросу күчтүү

Спиралдык түзүлүшү күчтүү, ядросу кичине

Спиралдык түзүлүшү, ядросу да анча күчтүү эмес

Эллиптикалык галактикалар

Жогорку жаркырактыгы галактикалардын 25 ％ эллиптикалык галактикалар ээлейт. Эллиптикалык галактикаларды Е тамгасы менен белгилейбиз.

Эллиптикалык галактикалардын типтери -Е

Шар тибиндеги

Эллипсоид тибиндеги

Туура эмес формадагы Галактикалар

Туура эмес галактика деп аталып, Хаббл классификациясы менен lr деп белгиленет. Бул класска бүткүл галактиканын 5 ％ түзөт. Карлик түрүндө кездешкендери да бар.

Магеллан булуттары

Галактикалык каннибализм

Галактикалардын өздөрүнүн кыймылдарынын негизинде бири-бирине жакындашып, катуу гравитациялык тартышуунун негизинде, миллиондогон жылдар аралыгында кошулуп калышы.

Галактикалык каннибализм

Андромеда Галактикасы.

Курамында 1 триллион жылдыздар бар .Саманчынын жолунан 5 эсе чондук кылат.

Астрономдордун болжолуна таянсак, Саманчынын жолу 5 миллиард жылдан кийин өлүмгө учурайт. Анткени биздин галактика убакыт өткөн сайын Андромеда тумандуулугу деп аталган галактикага жакындап баратат. Акырында Саманчынын жолун аталган галактика жутуп алат.

Саманчынын жолу башка элдерде Сүттүү жол, Асман дарыясы деп да аталат.

Бул сөз байыркы гректердин  “galaxias”  – сүт­түү айлампа деген сөзүнөн келип чыккан. Саманчынын жолу спираль түрүндөгү галактикалардын бири.

Жашы болжолдорго караганда, 12800-13600 миллион жылдардын тегерегинде. Галактика жылдыздардан жана жылдыздар аралык заттар: чаң жана газдардан турат. Чаң жана газдар жылдыздардын арасындагы боштукту толуктайт.

Галактиканын бир башынан экинчи башына жарык жылынын эсеби менен 100 000 жылда жетүүгө болот

Бардык жылдыздар Галактиканын ядросунун тегерегинде айланат; Күн да өз планеталары менен бирге галактика ядросун 220 млн жылда толук айланып чыгат. Бул эн зор убакыт аралыгы  галактикалык жыл  деп аталат. Күн өзү пайда болгондон бери галактиканы орточо эсеп менен 30 жолу айланып чыкты деген маалымат бар.

• Башка галактикалардын борборлору жаркырап турса, биздин Саманчынын жолунун борбору тескерисинче жаркырабайт. Изилдөөлөргө караганда, борбордук бөлүктө кара көңдөй жайгашкан. Изилдөөлөргө караганда, борбордогу чоң кара көңдөйдүн тегерегинде майда кара көңдөйлөр жана жаштары 2 миллиард жылды түзгөн картаң жылдыздар айланып жүрүшөт.

• Галактиканын ич жагынан көрүнүшү
• Бул ич жагынан байкаганда өтө чоң жылдыздар системасын түзөт. Бардыгы бул жерде 100 миллиард жылдыз жука диска спиралдык булутчалар жайгашкан. Биз алардын ичинде жашагандыктан анын формасын элестетүү өтө кыйын. Дисканын ички бөлүгүнүн борбору тыгыз абалда. Жылдыздар орун алган жердин калыңдыгы 3000 жарык жылына барабар. Ушул орунда жылдар тыгыздалып көп жайгашкан.
• Саманчынын жолу Жер бетинен мына ушундай көрүнөт.

Жылдыздык топтошуулар

Жаратылышы боюнча бири-бирине окшош жана курамы боюнча да бири-бирине жакын келишкен газ чаңдардан турган булуттар-тумандуулуктар деп аталат.

Тумандуулуктар

Тумандуулуктар — жылдыздар аралык мейкиндикте жайгашкан ири булуттар, көбүнчө космостук чаңдардан жана гелий жана суутек сыяктуу газдардан түзүлгөн. Кээ бир тумандуулуктар жашоосунун акыркы айлампасында турган чоң жылдыздардын жарылуусунан пайда болот.

Тумандуулуктар

Ачык тумандуулук

Эгер газ-чаңдардан турган чоң булутка жакын аралыкта жогорку жарыктануудагы ачык жылдыздар жайланышса, анда ал бул булутту жарыктандырат.

Анда булут жылдыздын нурдантуусун чагылдыруу менен ачык тумандуулук болуп көрүнөт.

Күңүрт тумандуулук

Диффузиялык тумандуулук

Тумандуулуктар эң эле ысык жылдыздар аркылуу жарыктанса, анда жылдыздардын ультрафиолеттик нурдантуусу булуттагы суутекти жана башка газдарды иондоштуруп, аларды жарык чыгарууга аргасыз кылат. Газ ультрафиолеттик нурларды жутуп, ал эми спектрдин кызыл, көк, ж.б. Нурларды нурдантат.

Ушундай жарык берүүчү, белгилүү формага ээ болбогон булут диффузиялуу газ тумандуулугу деп аталат.

Планетардык тумандуулук

Мындай тумандуулуктун формасы сферага окшошураак келет. Планетардык тумандуулуктардын жаркыроосунун жаратылышы диффузиялык тумандуулуктардыкы кандай болсо ошондой эле болот.

Космостук нурлар жана магнит талаа

Жердин жасалма жандоочуларына орнотулган аппаратуралар бардык багыттан келген бөлүкчөлөрдү каттап турат. Мындай бөлүкчөлөр Галактика ээлеген баардык мейкиндиктен өтүп кетүүгө жөндөмдүү. Бөлүкчөлөрдүн мындай агымы космостук нурлар деп аталат.

Космостук нурлар

Космос нурлары  – космос мейкиндегинде ылдамдыгы боюнча 100 000 км/сек дан жогору болгон заряддалган бөлүкчөлөр протон, электрон, ядролордун ар түрдүү багыттагы агымы .

• Космостук нурлардын орто эсеп менен 92% протондон, 7% гелий ядорсунан, 1% электрондордон жана химиялык элементтердин ядролорунун бир аз кошулмаларынан турат.

Жер бетине чейин космостук нурлар жете алышпайт. Анткени космостук нурлар Жердин атмосферасын түзгөн бөлүкчөлөр менен бир нече жолу өз ара аракеттенүүгө дуушар болушат. Мына ушуга байланыштуу космостук нурларды изилдөөчү аппараттар бийик тоолорго, Жердин жасалма жандоочуларына жана космостук ракеталарга орнотулат.

Жылдыздар аралык заттар

Биздин Галактикадагы, ощондой эле башка галактикалардагы жылдыздардын аралыгы газдар жана эң эле майда чаң бөлүкчөлөрү менен толгон.

Жылдыздар аралык заттар

Жылдыздар аралык заттар