Открытый урок на тему повторение прошлых уроков

Қазақ тілі – Қазақстан халқын біріктіретін тіл

Нұрсұлтан Назарбаев

Сабақтың тақырыбы:

Сөз таптарын қайталау

1.Оқушылардың сөз таптары бойынша алған білім дағдыларын деңгейлік тапсырмалар арқылы тексеру;

2.Ауызша, жазбаша сөйлеу дағдыларын, ойлау, өздігінен жұмыс әрекеттерін, шығарма-шылық белсенділіктерін дамыту арқылы жан-жақты тұлға қалыптастыру;

Мақсаты

3.Басқаның жауабын тыңдай білуге, бірін-бірі бағалауға өз ойын еркін жеткізе білуге, тіл мен әдебиетке деген қызығушылығын тудыруға, қорғауға тәрбиелеу

• “ Кім жылдам” Сенде бір кірпіш дүниеге , кетігін тап та бар қалан.Авторын ата? (кім? Абай, зат есім) Абай халқымызға қандай қасиетімен ерекшеленеді? (қандай?дарынды, талантты, ойшыл, дана, дара сын есім) Адам ата - анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы,жаманды таниды - дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады.(нешінші? Отыз тоғызыншы, сан есім) “Қазақтың бас ақыны - Абай Құнанбаев. ...... асқан бұрынғы-соңғы заманда қазақ баласында ....б i лет i н ақын болған жоқ". Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қой(кімнен?кім?онан, біз, есімдік) А. Байтұрсынұлы Тихой ночью при луне Желсіз түнде жарық ай, Луч в воде лежит слегка. Сәулесі суда дірілдеп. За аулом в тишине Ауылдың жаны терең сай, По камням гремит река. Тасыған өзен күрілдеп. Қазақшаға аударып іс қимылды білдіретін сөзді тап. (не істеп?не істеген? дірілдеп, тасыған, күрілдеп, етістік) .... Абай мектебіне сексен жыл? Көп нүктенің орнына сұрақ қой (қашан? Биыл, үстеу) Мен жазбаймын өлеңді ермек .... Сөйлемді аяқта, қандай сөз (үшін шылау сөз) Пай - пай Абайдың өлеңдерінің тамашасын ай! Қайталанып тұрған сөз қандай сөз, қандай мағынаны білдіреді (пай – пай, қайталану арқылы жасалған, танырқау, одағай) ......... етіп долданғанда Алты қанат ақ орда үй шайқалды Көп нүктенің орнына қандай сөз қойылады? Ол қандай сөз?(сарт – сұрт, еліктеу арқылы жасалған, еліктеуіш сөз)

Деңгейлік тапсырмалар

1. Көп нүктенің орнына төмендегі еліктеу сөздердің тиістісін қой.

Үйдегі жұрттың бәрі ... боп тысқа қарай ақтарылды. Бұл кезде әр жақтан да түн тыныштығын қақ жырып шыққан шошынған шулар естіліп жатыр еді. Сол дауыспен аралас тасты жерде тарсылдатып шапқан көп аттың ... сатылдап қатты қағысып жатқан сойыл даусы да естілгендей болды.

Тысқа шыққан ер –азамат қарбаласып ... жүгіріп, қақтығысып, жүріп, сойыл қаруларын табысып алып, бірі ілгері, бірі кейін ... етіп аттарына мініп жатты. Алғашқы шу мен жылқы жақтан аттанды естіген ат – айғырлар тықыршақ атып шыдай алмай, басты байлаулы болса да, кермені сүзіп жөнеліп тынышсызданып тұр еді (М. Әуезов)

Еліктеу сөздер: абыр – дабыр, лек – лек, шақыр – шұқыр, қалбалақтай, дабыр – дұбыр, сатыр – сұтыр.

2 . Бейнелеуіш сөздің астын сыз, жұмбақты шеш. Есіңе сақта!

1. Жылт-жылт еткен,

Жылғадан өткен.

Жауабы: _______________

2. Көк көйлекті жеңешем,

Көлбең – көлбең етеді.

Желмен ұшып кетеді,

Жер түбіне жетеді.

Жауабы: _______________

• Бес сезім мүшелері

• Бес дұшпан-...

• Адам денесіндегі жұп мүшелерді атау.

• Тақ сандарды онға дейін ата.

• Жеті ата

 • Жеті қазына

Адамның басшысы - ақыл

Жетекшісі - талап

Шолушысы - ой

Сынаушысы - халық

Қорғаушысы - сабыр

Қорғанышы - мінез

Ең қымбаттысы - ар

Таусылмайтыны - арман

Барлығынан ардақтысы - өмір

Полиглот

ақыл народ

талап стремление

ой ум

халық характер

сабыр жизнь

мінез совесть

ар мечта

арман терпение

өмір мысль

5 жолдық тұжырымдама:

1. Кім? (Шоқан)

2. Қандай? (алғыр,ақылды,өнерлі, зерек)

3. Не істеді? (зерттеді, саяхат жасады,аралады)

4. Синоним. (Зерттеуші -ғалым,алғашқы -тұңғыш)

5. Бір сөйлем. (Ш.Уәлиханов- қазақтың тұңғыш әскери ғалымы)

Шапқанын

1 .Бұл сөз 3 құрамнан тұр. Шап-қан-ын

2.Тұлғасына қарай:

Шап -негізгі түбір.

3. –қан есімшенің жұрнағы

4. –ы тәуелдік жалғауының ІІІ жағы

5. –н табыс септігінің жалғауы

  6. Құрылысына қарай

Дара етістік

  7. Заттық мағынада жұмсалған (-ған жұрнағы заттық мағына беріп

тұр)

  8. Сұрағы Нені?

  9. Сөйлемдегі синтаксистік қызметі – есімше тұлғалы толықтауыш

Бес саусақ бірдей емес

бес

сан есім

қанша деген сұраққа жауап береді?

дара

қосымшасыз

есептік сан есім

заттың дәл нақты санын атап көрсетеді

синтаксистік қызметі бастауыш

«Кубизм»

Стратегиясы»

Сөйлем дегеніміз не?

Сөйлем айтылу мақсатына қарай нешеге бөлінеді?

Сөйлемнің құрылысына қарай қанша түрі бар?

Жай сөйлем дегеніміз не? Жай сөйлемнің түрлерін ата.

Құрмалас сөйлем дегеніміз не?

Жақты, жақсыз сөйлем дегеніміз не?

Венн диаграммасы

Одағай сөз Еліктеуіш сөз

Үстеу

Туынды

Дара

Күрделі

Негізгі

әрең

сөйтіп

емін-еркін

келе сала

бұрын

ақырын

балаша

шалқасынан

Топпен жұмыс

Тапсырма. 1. Салалас құрмаластың екінші жай сөйлемін тауып, сөйлемді аяқта.

2. Салаластың қай түрі? Түсіндір.

3. Сөйлем мүшесіне талда.

І топ Бұл істің шындығын не көзімен көрген айтар,(не құлағымен

естіген айтар.)

ІІ топ Сонда я жүрегім жеңер, (я білегім жеңер.)

Тапсырма: Жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге, жайылма сөйлемді жалаң сөйлемге айналдыр.

1. Абай – ақын. 1.______________________________

2.________________________ 2.Осындайда сен досқа зар боласың.

3. Түсуім керек. 3.______________________________

4.________________________ 4. Домбыраның дауысы шықты.

5.Арманым бар. 5.______________________________

6 . ________________________ 6. Бүгін бізге тынығу керек.

Ой қозғау сұрақ-жауап

Мен – қазақ, қазақпын деп мақтанамын,

Ұранға “Алаш” деген атты аламын.

Сүйгенім – қазақ өмірі, өзім қазақ,

Мен неге қазақтықтан сақтанамын.

Сұрақтар 1.Бұл кімнің өлеңі? 2.Осы өлең жолдарында есімдік бар ма? 3.Есімдік дегеніміз не? 4.Не себепті есімдікті орынбасар сөз

деп атайды? 5.Есімдіктің қандай мағыналық түрлері

бар? 6. Жіктеу есімдігі дегеніміз не?

7.Сілтеу есімдіктеріне қандай сөздер жатады? 8.Өздік есімдігі қай сөз арқылы жасалады? 9.Болымсыздық есімдігін атаңыз. 10.Белгісіздік есімдігі дегеніміз не?

Семантикалық карта

Мысалдар

Осы шақ

Жыртып жүр

Өткен шақ

+

Жазып отыр

Келер шақ

+

Барар

Келмекші

Айтыппын

+

Оқыған едік

+

+

Келесіңдер

+

+

Барғанмын

Келіп отыр

+

+

Келіп кетпек

+

Ойлан!

Берілген үстеуді сәйкестендір: емін-еркін, ақырын, асыға, бірте-бірте, әрең, балаша, таң сәріде

Сөйледі, отырды, күлді, жүрді, келді, үйренді, сөйледі

Бөшке

“ Іздену” 3-5 мин.

№ 1

Ақ.ау.ай.мыс.міс.ды.ді демеуліктер сөйлемде қалай жазылады?

Көп нүктенің орнына қай шылау лайықты?

Отан .......... Отқа түс күймейсің

Өзің өлсең ........достарыңды жауға берме.

Өзі айлакер, өзі қу, жүрген жері айқай ........ шу

№ 2

№ 3

Демеулік шылауды пайдалана отырып үш сөйлем құраңыз

Шылау сөздерді мағынасына қарай топтастырып жазып, мысал келтір

№ 4

Бес жолды өлең

Сөз таптарының бірі: шылау

Өзіндік ерекшелігі: ол түрленбейді

Басқа сөз таптарынан айырмашылығы: лексикалық мағынасы жоқ

Басқа сөз таптарынан айырмашылығы: Сөйлем мүшесі бола алмайды

Басқа сөз таптарынан айырмашылығы:

Сөздерге, сөйлемдерге қосымша мән үстейді

Сергіту сәті

Болымсыздық есімдігін атаңыз.

А. бірнеше

Ә.сізге

Б.ешкім

Қай сөйлемде өздік есімдігі бар?

А. Сөйлей-сөйлей шешен болады

Ә.Туған үйдің түтіні

Б.Өз елің бәрінен жақсы

1

2

Көп нүктенің орнына есімдік қойыңыз.

Сөйлемде есімдіктің қай түрі бар?

Өзіңді зор тұтпа,

Өзгені қор тұтпа.

Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң арқалан.

... де бір кірпіш дүниеге,

Кетігін тап та бар қалан!

4

3

Жалпылау есімдігі бар сөйлемді табыңыз.

А. Ешкімге тіл тигізуші болма.

Ә.Мен Отанымды қастерлеймін.

Б.Еріншектік – күллі дүниедегі өнердің дұшпаны

5

Дұрыс септелген есімдікті табыңыз.

А. Менге

Ә. Сеннің

Б. Маған

Есімдіктерге мағынасына қарай жалғау жалғаңыз

Біз... сыныптың балалары шетінен өнерлі.

Олар... барлығы беске оқуға тырысады.

6

7

Қай сөйлемде жіктеу есімдігі бар?

А. Біз туған жерімізді сүюге міндеттіміз!

Ә.Отан үшін отқа түс күймейсің

Б.Ынтымақты ел – сарқылмас көл

Өлең жолдарындағы есімдіктерді табыңыз

Бұл сөзім асып айтқан асылық емес,

Ойында оты барлар асылық емес.

Тебем деп тірі болсамнадандықты

Серт етіп өзіме-өзім еткем егес

9

8

“ шығармашылық”

Есімдіктерді қатыстырып, “Біздің колледж ” тақырыбына мәтін құраңыз

Зат есім, сын есімді қатыстырып, “Менің анам” тақырыбына мәтін құраңыз

БЕКІТУ “Мен қазақпын” деген патриот оқушы қалай болу керек?

БЕКІТУ Бүгінгі сабақ ұнады ма? Несімен ұнады? Сабақтың осылай өткенін қалар ма едің?

Инсерт кестесі

Білемін +

Білдім +

Білгім келеді ?

• Сабақта мен қолданатын әдіс, тәсілдер: сын тұрғысынан ойлау(бес жолды өлең, ойын түрлері; техника класификация; салыстыру, жүйелеу іздену; сөздікпен жұмыс; топпен жұмыс; флипчарт құрастыру; презентация; компьютерлік тестер; балалардың қолдауымен видео, слайд жасау;

Назарларыңызға рақмет!