Дарынды балалармен жұмыс

Академиялық жетістік аймағы

Шығармашылығы

Интеллектуалды аймағы

Әдебилік

аймағы

Қарым-қатынас лидерлік

Дарынды балаларды анықтау үшін эксперттік бағалау әдістемесі

Әртістік

аймақ

Көркемдік жетістік аймағы

Музыкалық аймақ

Техникалық аймақ

Қозғалғыштық аймағы

І. Интеллектуалды аймағы.

• Жоғары танымды ынталылық, мобильділік.
• Ой-өрісінің жылдамдығы әрі дәлділігі.
• Көзқарасының тұрақтылығы.
• Жедел жады-әдейілеп жаттаусыз естігенін немесе оқылған мәліметті жылдам есіне сақтап қалады. Есте сақтау қажет болған мәліметті қайталауға көп уақыт жібермейді.
• Логикалық ойлау дағдылары, жақсы талқылайды, анық ойлайды, ойында еш шатаспайды.

6. Жиі қолданатын сөздерінің көптігі.

7. Вербальды (сөзді) ассоциядағы шынайылық және жылдамдық. Бір оқиғаның мен келесі оқиғаның арасындағы байланысты жақсы байқайды. Сонымен қатар олардың арасындағы себеппен соңы неге апарып соғатынына дейін аңғарады. Астарлап айтылған ойды жақсы түсінеді, өйткені үлкен тіке айтуға болмайтындығын біледі. Өзге адамдардың әректінің себебін түсіне алады.

8. Тапсырманың шығармашылық тұрғыдан орындалуына мақсат қою.

9. Шығармашылық ойлауы мен талғамының дамығандығы.

10. Білім алуға қажетті негізгі компоненттерді иелену.

11. Өзінің шығармашылық әрекетін бақылай алуы. Ой-өрісінің дамуындағы жоғары темп.

12. Іс-әрекетінің нәтижесін алдын-ала сезу мүмкіндігі.

ІІ. Академиялық жетістік аймағы.

• Сөздік қорының байлығы, әртүрлі қиын синтаксистік құрылымды қолдануы.
• Табиғи құбылыстарға үлкен мән беру, оларға тәжірибелер жүргізу.
• Есеп-қисапқа қызығушылығының жоғарлығы, яғни математикалық қабілетінің жоғарылығы.

4. Ізденіп іс-әрекеттің –себебін қарым-қатынаста ашық түсінеді.

5. Өз ойын анық, әрі нақты айтады (ауызша, жазбаша түрде де)

6. Кітаптар , мақалалар ғылыми-танымдық басылымдарды оқуда өз құрбыларынан көш ілгері.

7. “Моторлы” координациясы жақсы, әсіресе көріп қабылдауымен сипап сезу қабілеттері (көрген нәрсесін жақсы есте сақтайды және естігенін жылдам түйіп алады)

8. Оған ғылыми танымдық әдебиеттерді оқу көркем шығарма оқудан гөрі көбірек ұнайды.

9. Егер оның жобасы қолдау таппаса немесе оның жасаған “эксперименті” сәтті болмаса ол оған мұнаймайды.

10. Болатын жиын немесе бас қосудың не үшін екендігін, мақсатын білуге құштар болады.

11. Өз “жобаларын” жасауға уақытының көп бөлігін сарып етеді.

12. Ғылыми оқиғаны, жаңа ашуларды талдауды жақсы көреді және ол жайлы жиі ойланады.

ІІІ. Шығармашылығы .

• Әртүрлі көптеген заттарға жоғары өнімділік.
• Материалдар мен идеяларды қолдану арқылы жаңалық ашу.
• Сабақтың нақтылықпен аяқталуына бейім.
• Өзін қызықтырған пәнге көптеген сұрақтар қойып араласып отырады.

5. Сурет салуды ұнатады.

6. Әзілқойлық танытады.

7. Басқалар сияқты болудан жасқанбайды.

8. Қиялға, ойынға бейім

І V . Әдебилік аймағы.

• Сюжетті байланыстырудан бастап, түрлі шиеленіскен толы әңгімені оп-оңай құрай алады.
• Бәріне белгілі немесе таныс әңгімені айту кезінде жаңа немесе әдеттен тыс өзгеше нәрсені ойлап шығарады.
• Белгілі бір оқиғаны әңгімелегенде тек қажетті басты бөлшектерін ғана ұстанып, қал оншалықты маңызды емес бөліктерін тастап кетеді.
• Таңдалған сюжетті жақсы ұстана біледі, басты ойды жоғалтпайды.

V . Әртістік аймақ

• Басқа кейіпкердің, адамның рөліне оңай кіреді.
• Актерлік ойынға қызығушылық танытады.
• Басқа адамды бейнелеу барысында дауысының үндестігін, ерекшелігін өзгертеді.
• Драмалық көріністі ойнауға мүмкіндік алғанда оны түсінеді және тартысты жайдайды бейнелейді.
• Сезімді мимика, ым, ишара, қозғалыс арқылы жеткізеді.
• Белгілі бір нәрсе жайлы айтып жатқанда басқа адамдардың эмоциялы реакциясын келтіруге тырысады.
• Ол оңай драмалайды, сезім мен эмоциялы қайғыруды береді.
• Бүкіл жаңа нәрсеге ашық әрі икемді. Ескіні қайталай беруді ұнатпайды. Әрдайым ойына келген идеясын тексерді және “эксперименталды” тексеруден кейін ғана ол ойынан бас тартуы мүмкін.

V І. Музыкалық аймақ

• Ырғаққа және әуенге өте жылдам беріледі.
• Жақсы ән салады.
• Аспапта ойнауға, өлең айтуға немесе би билеуге бүкіл дене күші мен сезімін жұмсайды.
• Ән сабағын жақсы көреді. Концертке баруға немесе қай жерде өлең тыңдауға болады, сол жерге баруға тырысады.
• Өлеңнің жатық әрі жақсы шығуы үшін басқалармен бірге ән салады.
• Өлеңде немесе әуенде өзінің сезімін, жан-күйін белдіреді
• Өз әуендерін құрастырады, шығарады.
• Қандай да бір аспапта жақсы ойнайды.

V ІІІ. Қозғалғыштық аймақ.

• Маториканың шеберлігі мен дәлдігі
• Дамыған қозғаушы-маторлы координация
• Көп қозғалатын сабақтарға қызығушылығының артуы.
• Спорттық ойындар мен жарыстарға қатысуды ұнатады.
• Қайндай да бір спорттық ойыннан әрқашан табысты болады.
• Бос уақытында көкке шығуды, қозғалысқа толы ойындарды ойнауды (хоккей, футбол, баскетбол және т.с.с) ұнатады.

ІХ. Көркемдік жетістік аймағы.

• Визуалды ақпаратқа жоғары қызығушылық танытады.
• Көркемдік аймағында маңызды нәрселерге жоғары мән береді.
• Суреттер мен көріністер сюжеттерінің әр түрлілігімен ерекшеленеді.
• Өнер туындыларына мән бере қарайды. Жақсы суретті көргенде, әуенді тыңдағанда, әдеттен тыс мүсінді көргенде, әдемі әрі өте байсалды болады.
• Сюжет таңдауда теңдік жоқ, түпнұсқалық композицияны құрайды.

6. Ойыншық жасау үшін, сурет салуға әрқашан қандайда бір жаңа материалды қолдануға дайын тұрады.

7. Қолы босағанда сурет салады, желімдейді, композиция жасайды.

8. Өз сезімін және көңіл-күйін білдіру үшін сурет салуға немесе желімдеуге жүгінеді.

9. Айналасындағы нәрсені немесе оқиғаны бейнелеу үшін желіммен, пласталинмен, саз балшықпен жұмыс жасауды ұнатады.

10. Басқа адамдардың жасаған өнер туындыларымен қызығушылық танытады. Оған байланысты өз бағасын бере алады және көргенін өз қолымен жасаған жұмыстарынан көргісі келеді.

Х. Қарым-қатынас лидерлік.

• Жаңа жағдайға оңай икемделеді.
• Өз уәдесін әрқашан орындайды, жауапкершілігі мол.
• Айналасындағылармен қарым-қатынасы жоғары дейгейде.
• Өз құрбыларының арасында жоғары болуға тырысады.
• Құрбылары одан кеңес сұрайды.

2

Сынып жетекшісі сыныбындағы баланың бәріне жеке-жеке төмендегідей тест түрлерін жүргізіп, балаға анықтама жасау керек және пән мұғалімдерімен тығыз байланыста болуы керек.

І. Қызығушылық түрлері

Болып жатқан жағдайға қызығу. Бұл не ? Әуестік

Зерттеушілік қызығу. Нәтижесі не ? Себепті анықтауға белсенді әрекет етеді.

Құрап көру қызығушылығы. Не шығады? Тану, таным.

Іс жүргізуге қызығу. Не болады? Эмоция

Материалды қызығушылық. Несімен бағады? Пайда

ІІ. Шығармашылық ойлау қабілеті

Логика (қисын)

Сараптай тану. Терістеу. Әділеттілік. Ойды тұжырымдап айту.

Фантазия (қиял)

Еркін ойлау. Бағыттан таю. Өзіндік әсер

ІІІ. Интерактивті жүйе

Эмоционалды қолдау

Мендік күші

Қоршаған орта

Баланың қабілеттілігі

Интеллектуалды қолдау

І V . Таным дистограммасы

• Интеллектуалы
• Ой көркемдігі
• Ән, әуенге қабілеті
• Ғылыми жұмысқа белсенділігі
• Әдеби дарындылығы
• Әртістік қабілеті
• Техникалық қабілеті
• Спорттық қабілеті

V . Психологиялық диагностика

Сауаттылық

Интеллект

Дарынды балалар белгілері

Білім құмарлық

Тапқырлық