Дыбыс. Дыбыс қайда тарайды?

Пән:жаратылыстану

Сынып:1

Мектеп: Абай атындағы жалпы орта мектеп

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні :Зұлпыхарова Нағима

Қатысқандар:20

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

5.3 Дыбыс. Дыбыс қайда тарайды?

Ұзақ мерзімдегі оқу мақсаты

1.5.3.1 дыбыстың таралуының ерекшеліктерін түсіндіру

1.5.3.2 дыбыстың табиғи және жасанды көздерін ажырату

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар: дыбыстың табиғи және жасанды көздерін ажыратады

Көптеген оқушылар: дыбыстың таралу ерекшелігін түсінеді;қоршаған ортадағы құбылыстарға бақылау жасайды.

Кейбір оқушылар: дыбыстардың ерекшеліктерін эксперименттің нәтижесінде дәлелді түрде салыстырады.

Бағалау критерилері

Ойлау дағдыларының деңгейі:

-дыбыс қалай және қайда тарайтынын біледі

-қоршаған ортадағы дыбыстарға бақылау жүргізеді және

дыбыстарға мысал келтіре алады

-табиғи және жасанды дыбыстарды ажырата отырып, зерттейді

Тілдік мақсат

Оқушылар істей алады: Дыбыстың көзге көрінбейтінін, оны ұстай алмайтынын тек еститінін біледі, түсінеді.

Пәнге лексика мен терминологиясы: :

ауа,қатты денелер,сұйықтық

Диалог пен жазуға пайдалы сөз тіркестері:.

Дыбыс дегеніміз не?

Қандай қоршаған әлем дыбыстарын білесің?

Табиғи және жасанды дыбыс көздерін білесің бе?

Ауа мен суда таралған дыбыстардың айырмашылығы неде?

Құндылықтарды дарыту

Мәңгілік Ел, бұл – Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы атты ұлттық құндылығымыздың аясында ,дені сау,сымбатты тұлға болуының маңыздылығын айта келе, салауатты өмір салтын ұстануға ,еңбек арқылы барлық жетістікке жетуге тәрбиелеу

Пәнаралық байланыстар

Дүниетану.Қоршаған ортадағы дыбыстарға бақылау жүргізу мақсатында осы пәнмен байланыстырдым

Денешынықтыру . Суға түсу арқылы дыбыстың таралуымен байланыстырдым.

Музыка. Музыкалық аспаптардың дыбысын тыңдату барысында осы пәнмен байланыстырдым.

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Сабақ барысында оқу құралдарының техникалық қауіпсіздігін , дыбыстың қатты шығуы әсерінен , құлақтарына зиян келетінін ескертемін.

АКТ қолдану дағдысы (сабақта қолданылатын болса көрсетіңіз)

Интербелсенді тақтаны пайдалана отырып,табиғи, жасанды дыбыс көздерін, дыбыстың қайда және қалай таралатынын көрсетемін.

Алдыңғы меңгерілген білім

Дыбыс туралы біледі, дыбыстарды ажыратады..

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақта жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

2мин

Ынтымықтастық атмосферасын қалыптастыру

Топтастыру

3мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сыныпта жағымды психологиялық ахуал қалыптастыру мақсатында оқушылармен шаттық шеңберін құрамын.

Қане балалар мен сендерді шаттық шеңберіне шақырамын.Барлығымыз керемет көңіл –күйде бір-бірімізге жақсы тілектерімізді айтайық.

(Ұ.Ж)

Біздің күлкіміз көңілді,

Жеткізсін жылу мен шаттықты.

Бөліскен жақсы ғой өмірде,  

Қуаныш, мейірім, бақытты.

Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын ояту мақсатында өздері таңдап алған қима суреттері арқылы топқа біріктіремін.

«Табиғат құбылыстары» тобы

Музыкалық аспаптар » тобы «Техникалық құралдар» тобы

Балалар табиғат көптеген дыбыстардан тұрады.Дыбыс дегеніміз не?Неге біз оны естиміз ол қайдан шығады? деп сұрақтар қою арқылы пәнге деген қызығушылығын оятып, жаңа сабағымыздың тақырыбын ашамын.

-Дұрыс, дыбысты көре алмаймыз,ұстай алмаймыз бірақ оны ести аламыз.

Балалар, дыбыс екіге бөлінеді екен:табиғи және жасанды. Біз бүгін дыбыстың қайда тарайтынын білетін боламыз.

Шаттық шеңбері

Түрлі түсті қима қағаздар

табиғат дыбыстары туралы бейне жазба

Сабақ ортасы

10мин

« Білу және түсіну»

10мин

Қолдану

Талдау

2мин

5мин

№1-тапсырма (ТЖ)

«Бір минуттық әңгіме» әдісі арқылы оқушының бір-бірінен ақпарат алу дағдысын қалыптастыру мақсатында төмендегідей тапсырма беремін.

Топқа табиғи ,жасанды дыбыс көздерін атауды тапсырамын..Қай топ көбірек атайды, сол топ жеңеді. Топта отырып табиғи дыбыс көздерін топтастырып жазады. Жазғандарын іс жүзінде көрсетеді.Нәтижесінде топтар бірін –бірі бағалайды.

Дыбыстың көздері туралы әңгімелеймін.

Балалар табиғи дыбысқа: тал жапырақтарының сылдыры; өзен , көлдің ағысы, бұлақ, т.б болып неше түрлі дыбыстарға бөлінеді.

Музыкалық дыбыстар

шертпелі аспаптардың(домбыра),үрмелі (сазсырнай), ұрмалы аспаптардың (дауылпаз) және тағы басқа да аспаптардың дыбыстары жатады.

Механикалық дыбыстар: көлік дауыстары, техникалық құралдардың дауыстары

-Табиғи дыбыс көзі қайдан шығуы мүмкін?

Біз дыбыс әлемінде өмір сүреміз. Дыбыстардың табиғи көздері бар. Бұларды табиғаттың дыбы с көздері деп те атайды.

Дескриптор:оқушы

табиғи және жасанды дыбыстарды таниды және анықтай алады.

- табиғи дыбыс көздеріне мысал келтіреді;

жасанды дыбыс көздеріне мысал келтіреді.

Бағалау: Сабақ барысында өз тобы үшін белсенділік танытқан оқушылар , әр топ мүшелері өзара « Отшашу» әдісі арқылы бағалаймын.

(М.К )Балалар дыбыс ауада, қатты денелер мен сұйықтықтарда да тарайды екен.Оған көптеген мысалдар келтіре аламыз.Егер құлағыңды қабырғаға тоссаң, келесі бөлмедегі сөздерді естисіңдер. Дыбыстар қатты заттар арқылы да естіледі. Бір қызығы дыбыстың суда таралуы ауаға қарағанда төрт есе жылдам тарайды екен.. Жер жақсы дыбыс өткізгіш болып табылады.

.Дыбыс көзінен шыққан дыбыс толқындары барлық бағытта тарайды. Ал осы дыбыс толқындары тарала отырып, өзінің жолында қандай да бір бөгетті кезіктірсе, онда олар шағылады. Мыс :жаңғырық

Жаңғырық — қандай да бір кедергіден шағылған және бастапқы таралған орнына қайта оралған дыбыс толқындары

Заттан шыққан дыбыс толқынға ұқсас, тас суға түскенде барлық бағыттарға бірдей толқын жайылып таралады.

Оқушылар оқулықтағы негізгі тақырыппен танысады.

№2тапсырма(ҰЖ)

«Сұрақтар қоржыны» әдісін пайдалана отырып оқушылардың сабаққа белсенділігін арттырамын.

Балалар суреттен нені көріп тұрсыңдар?

1 2

1-ші суретте не бейнеленген?

2-ші суреттегі қыз бала дыбысты ести ме?

Сендерге су астында қандай да бір дыбыс естілді ме?

Қалай естіледі?

Олай болса балалар біз көз жеткізуіміз үшін тәжірибе жасап көрейік. «Жүз рет естігенше бір көргенің артық» деген нақыл сөзді негізге ала отырып, тәжірибе жұмысын жасатамын.

(ҰЖ) «Біз кішкентай зерттеушіміз» тәжірибе жұмысы:

-Металл қасықтарды ауада және судың ішінде соқ. Дыбыстарды салыстыр.

Дескриптор:

• Ауада қасықтарды соғады;

• Су ішінде қасықтарды соғады;

• Екі дыбыстың таралу ерекшелігін салыстырып айтады;

(М) Тәжірибе жасау арқылы неге көз жеткіздіңдер?

(О)жауабы күтіледі.

Бағалау: Оқушылардың сабақтағы ынтасы мен қабілетін ескере отырып , «Білім қоржыны» әдісімен бағалаймын.

Сергіту сәті

Мақсаты: дыбыс түрлерін ажырату

«Нөсер жауын».ойыны арқылы сергіту жаттығуын жасайды.

1. Қолды барынша жоғары көтеріп, «У-у-у-», - деп желдің дыбысын дыбыстаймыз.

2. Жел бірте-бірте күшейіп, дауыс қаттырақ шығады.Қаттырақ дыбыс шығарамыз

3. Қолды жоғары көтеріп жаңбыр дыбысын саламыз.партаны тықылдатамыз.

4. Аяқпен еденді тарсылдатып соғу аркылы нөсерді жауынды көрсетеміз.

5. Енді жауын астында қалған жан- жануарлар қалай дыбыстайды екен

Әтеш шақырады - ку-ка-ре-ку.

Бақа бақылдайды - бақ-бақ-бақ.

Шыбын ызылдайды - ыззз, ызз.

Қой маңырайды - мә-ә - мә-ә.

Сиыр мөңірейді - мө-ө - мө-ө.

Мысық мияулайды - мияу-мияу.

• Мұның бәрі кандай дыбыстар?-балалар.Балалар өз ой-пікірін айтады.

№3 –тапсырма (Ж.Ж)

SWOT - талдау әдісі

Оқушылардың ойлау, талдау салыстыру қабілетін дамыту барысында SWOT - талдау әдісі н сабақта пайдаландым

Суретке назар аударайық

Балалар қалай ойлайсыңдар Эврика тиынның дыбысын ести ме?

.

Суретте металл түтікше біркелкі болып келген.

Ендеше біз дыбыстың қатты денелер арқылы қалай таралатынын білетін боламыз.

Металл түтікшені құлаққа тосып тұрып және жеке тиынды түтікшеге соқ. Не байқадың? Қай кезде тиынның дыбысы жақсы естіледі? (қауіпсіздік ережесін еске түсіру)

Дескриптор:

• Металл түтікшені құлаққа тосып тұрып, металлды тиынмен соғады

• Металл түтікшеге тиынды соғады

• Екі жағдайдағы дыбыстың шығуын салыстырып айтады;

Оқушының жауабы күтіледі.

(М)

Тәжірибе жасау арқылы неге көз жеткіздіңдер?

(О)жауабы күтіледі.

Бағалау:Оқушыларды оқу барсында білімге құштарлығын ояту мақсатында «Бағдаршам» әдісімен бағаладым.

суреттер

Суреттер

Сабақтың соңы

8мин

Синтездеу саралау

№4 тапсырма

(ӨЖ) «Көрдім ,білдім, меңгердім» әдісі арқылы оқушылардың өздігінше ізденуін дамыта отырып,төмендегідей тапсырма бердім.

Дыбыс қалай таралады? Берілген тұжырымдарды мұқият оқы. Дұрыс тұжырымдардың тұсына «+» таңбасын қой.

Дескриптор:

• Дыбыс барлық бағытта таралатынын айтады

• Дыбыстар алуан түрлі болатынын біледі;

-Дыбыстар сұйықтықта, ауада, қатты денелерде таралатынын түсінеді

Кері байланыс: «Күлегештер » көңіл –күй парағындағы суретті таңдап,не себепті ол суретті таңдағанына түсініктеме беру арқылы көңілдерін білдіреді.

«Күлегештер » тәсілі арқылы бағалап, кері байланыс орнатылды

Сабақтан алған әсерін стикерге жазып күлегештерге жабыстырады.

Саралау – оқушыларға көбірек қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін тексеру жоспарыңыз?

«Сұрақ- жауап» әдісі

А.Дыбыстар қалай тарайды?

Суда дыбыс неліктен жылдам таралады?

Б.Дыбыстар кедергілерге ұшырауы мүмкін бе?

- Қандай?

С.Даладан естілеген дыбыстар мен бөлме дыбыстарының айырмашылығы неде?

Бағалау критерий

тапсырма

Дискриптор

ұпай

дыбыс қалай және қайда тарайтынын біледі

қоршаған ортадағы дыбыстарға бақылау жүргізеді және

дыбыстарға мысал келтіре алады

-табиғи және жасанды дыбыстарды ажырата отырып, зерттейді

№1-тапсырма (ТЖ)

«Бір минуттық әңгіме» әдісі

(ҰЖ) №2 тапсырма

«Біз кішкентай зерттеушіміз»

№3 –тапсырма

SWOT - талдау әдісі

тәжірибе жұмысы(Ж.Ж)

№4 тапсырма

(ӨЖ) «Көрдім ,білдім, меңгердім» әдісі

1.табиғи және жасанды дыбыстарды таниды және анықтай алады.

2.табиғи дыбыс

көздеріне мысал келтіреді;

3.жасанды дыбыс көздеріне мысал келтіреді

1.Ауада қасықтарды соғады;

2.Су ішінде қасықтарды соғады;

3.Екі дыбыстың таралу ерекшелігін салыстырып айтады;

1.Металл түтікшені құлаққа тосып тұрып, металлды тиынмен соғады

2.Металл түтікшеге тиынды соғады

3.Екі жағдайдағы дыбыстың шығуын салыстырып айтады;

1.Дыбыс барлық бағытта таралатынын біледі.

2.Дыбыстар алуан түрлі болатынын біледі;

3.Дыбыстар сұйықтықта, ауада, қатты денелерде

таралатынын анықтайды

«Отшашу»

тәсілі

Білім қоржын» әдісі

«Бағдаршам» әдісі

«Күлегештер» әдісі

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1: Оқушыларды сабақтың әр кезеңінде бағалау.

2: Дарынды және үлгерімі төмен оқушылардың ерекшелігіне көңіл бөлу.