Экилик ондук эсептоо системасы

ИНФОРМАТИКА

8-КЛАСС

Тема: Бир ЭС нан башка ЭС на өтүү

Сабактын жүрүшүндө:

• Эсептөө системасында эсептөөлөрдү жүргүзөсүңөр;
• Сандарды бир ЭС нан башкасына өткөзгөндү үйрөнөсүңөр.

ЭСЕПТӨӨ СИСТЕМАСЫ

ЭСЕПТӨӨ СИСТЕМАСЫ-бул сандарды атайын белгилер(цифралар) менен жазуу ыкмасы

Позициялык ЭС

Позициялык эмес ЭС

Цифралардын маанилери санды жазуудагы орундан көз каранды.

Цифралардын маанилери санды жазуудагы орундан көз каранды эмес.

Арабдар, индиялыктар, Вавилондуктар колдонушкан

Гректер, Римдиктер колдонушкан

Эсептөө негизи Сандар

системасы

Ондук 10 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9

Экилик 2 0,1

Үчтүк 3 0,1,2

Сегиздик 8 0,1,2,3,4,5,6,7

Он алтылык 16 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F

Ар кайсы элдин эсеп жүргүзүүлөрү жана алардын келип чыгышы

• Египеттик номерлөө;
• Римдик номерлөө;
• Алфавиттик номерлөө;
• Вавилондуктардын номерлөөсү;
• Арабдардын номерлөөсү.

Цифры Египта

Бирдиктер. Аз сандар болсо ушундай таякчалар менен белгилешкен

1

Ондуктар. Мындай жиптер менен египеттикер уй байлашкан. Канча ондук болсо ошончо иероглиф болгон

10

Жүздүктөр . Бул өлчөөчү жип жер тилкелерин эсептешкен

100

1000

Миңдиктер . Лотос гүлү

10000

Он миңдиктер . Бармакты өйдө көтөр

100 000

Жүз миңдиктер . Чөнөк баш

Милиондуктар .

10 000 000

1 000 000

10 Милиондуктар .

РИМ ЦИФРАЛАРЫ

Рим цифрасы

I

Кайсы санды билдирет

V

1

X

5

L

10

C

50

D

100

M

500

1000

Вавилондук эсептөө системасы

Мисалы : 53 санын жазуу төмөнкүдөй жүргүзүлгөн

Алфавиттик номерлөө

• Биздин заманга чейин 5-кылымдарда гректерде алфавиттик деп аталган эсептөө системасы пайда болгон.
• М:  = 532

90

900

Араб цифралары

• Мисалы:
• 324 саны жайылган формада 3*100+2*10+4*1 деп жазсак болот.
• 2357 саны 2*1000+3*100+5*10+7*1 деп жазылат.

10 дук эсептөө системасынан 2 лик

ЭС на өтүү эрежеси

• Ондук санды ЭС нын негизине бөлөбүз. Мындан тийинди жана калдык калат

• Бөлүүнү андан ары ушул ыкма менен улантып олтуруп, тийинди ЭС нын негизинен кичине болгондо гана токтотобуз.

• Акыркы калдыкты жазып калган калдыктарды тескерисинен анын арты менен жазып чыгабыз. Алынган сан жаны эсептөө системасындагы сан болот.

10 дук эсептөө системасынан 8 дик ЭС на өтүү эрежеси

• Ондук санды ЭС нын негизине бөлөбүз. Мындан тийинди жана калдык калат

• Бөлүүнү андан ары ушул ыкма менен улантып олтуруп, тийинди ЭС нын негизинен кичине болгондо гана токтотобуз.

• Акыркы калдыкты жазып калган калдыктарды тескерисинен анын арты менен жазып чыгабыз. Алынган сан жаны эсептөө системасындагы сан болот.

8

8

Жообу: 67 10 = 103 8

10 дук эсептөө системасынан 16 лык ЭС на өтүү эрежеси

• Ондук санды ЭС нын негизине бөлөбүз. Мындан тийинди жана калдык калат

• Бөлүүнү андан ары ушул ыкма менен улантып олтуруп, тийинди ЭС нын негизинен кичине болгондо гана токтотобуз.

• Акыркы калдыкты жазып калган калдыктарды тескерисинен анын арты менен жазып чыгабыз. Алынган сан жаны эсептөө системасындагы сан болот.

Башка эсептөө системаларынан

10 дук эсептөө системасына өтүү

8 10

16 10