Фонетика 5 сыйныф

Тема:

Фонетика һәм орфоэпия бүлекләрен гомумиләштереп кабатлау.

Фонетика - сөйләм авазларын өйрәнә торган бүлек.

Орфоэпия - дөрес әйтү кагыйдәләре җыелмасы

Авазлар язуда транскрипция белән бирелә. [ ]

Авазлар ике төрле була: сузык һәм тартык авазлар

Татар телендә 12 сузык аваз бар.

Татар телендә 28 тартык аваз бар.

Сингармонизм – сузыкларның ярашуы

Сингармонизмның беренче төре – рәт гармониясе

Сингармонизмның икенче төре – ирен гармониясе.

Дифтонг – бер иҗектә ике сузыкның янәшә килүе

“ Кем иң акыллы?”

Сузыклар

Сингармонизм

Тартыклар

Орфоэпия

Сузыклар [А],[ э],[ у],[ о],[ ү],[ и],[ ө],[ ы],[ә]

Алгы рәт Арткы рәт

[ э],[ ү],[ и],[ ө],[ә] [А], [у],[ о],[ ы]

Иренләшкән сузыклар

[ у], [ ү], [ о], [ө]

Сингармонизм Дуслык, иптәш, төзелеш, яхшылык, өрек, корылма, тырышлык, борынгы, дәфтәр, борылыш.

Рәт гармониясе Ирен гармониясе

дуслык төзелеш, өрек

яхшылык корылма

дәфтәр борылыш

иптәш борынгы

тырышлык

“ Кайсы артык?” Гөлшат, шәһәр, ишек, йөзем, чана, чәчәк, томан, кылыч, рәсем, китап.

Гөлшат, китап – сингармонизмга буйсынмыйлар

Чебиләр

Нәни генә чебиләр

Сары майка кигәннәр.

Зарядка ясарга диеп,

Өй алдына килгәннәр.

Уңга да иеләләр,

Сулга да иеләләр

Ә аннары бергәләшеп,

Сикергәләп алалар.

Тартыклар 1)Тартыкларның кайсысы артык һәм ни өчен? 1. [ Р ] , [ М ] , [ Ң ] , [ Ц ] 2. [ М ] , [ Н ] , [ Ң ] , [ Б ]

• [ Ц ] – саңгырау тартык
• [ Б ] – борын тартыгы түгел

Орфоэпия

Кадак, кеше, көймә, газета, гомер, гөмбә, китап, гасыр, гөл, гадәт.

1. Фонетика нәрсәне өйрәнә? а) сөйләм авазларын

2. Арткы рәт сузыклар кайсы вариантта?

в) [ а ] , [ о ] , [ ы ] , [ у ]

3. Борын тартыклары кайсы вариантта?

б) [ м ] , [ н ] , [ ң ]

4 . Сингармонизмга буйсынмаган сүзне табыгыз.

б) китап

5 . Кояш сүзендә ничә аваз?

а) 5

Өй эше.

1. Дуслык сүзенә фонетик анализ ясарга.

2. “Дуслык “темасына мәкальләр язып килергә.

3. “Дуслык” темасына кечкенә күләмле сочинение язарга