Tуркменистан, Лебап велаят керки етрап
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 02.03.2024 16:59
Hayytmuradowa Maral Hayytmuradowna
учитель информатика
58 лет
1 468
34 963 
Местоположение
Специализация
Geometriýa 8 synp
Категория:
Математика
20.02.2024 18:56
Просмотр содержимого документа
«Geometriýa 8 synp»
Köpburçluklar
C
B
C
Çatyk taraplary bir göni çyzygyň üstünde ýatmaýan, çatyk däl taraplary umumy nokady bolmadyk kesimlerden düzülen geometrik figura köpburçluk
diýilýär.
D
E
B
A
D
A
F
N
L
K
M
E
F
B
C
B
A
D
A
E
M
L
D
E
F
K
Diagonal
Köpburçlugyň diagonaly
C
Köpburçlugyň bir tarapyna degişli iki depesine goňşy depeler diýilýär. Köpburçlugyň goňşy däl islendik iki depesini birleşdir-ýän kesime onuň diagonaly diýilýär
B
D
A
F
E
B
C
A
F
D
Islendik köpburcluk tekizligi iki bölege bölýär.Olaryň birine köpburçlugyň içki ýaýlasy ,beýlekisine daşky ýaýlasy diýilýär.
- Eger köpburçluk onuň islendik tarapy arkaly geçýän göni çyzykdan bir tarapda ýatýan bolsa, onda oňa güberçek köpburçluk diýilýär,garşylykly halda güberçek däl köpburçluk diýilýär
A
Içki ýaýlasy
Içki ýaýlasy
Içki ýaýlasy
- Güberçek köpburçlygyň depelerinde birleşýän taraplarynyň emele getirýän burçlaryna köpburçlugyň burçlary diýilýär.Güberçek köpburçlugyň berlen depesindäki içki burçyna çatyk bolan burça köpburçlugyň berlen depesindäki daşky burçy diýilýär.
diagonal
diagonal
Dörtburçluk
Her bir dörtburçlugyň dört depesi,dört tarapy we iki diagonaly bardyr. Dörtburçlugyň çatyk däl iki tarapyna garşylykly taraplary diýilýär. Dörtburçlugyň goňşy däl iki depesine garşylykly depeleri diýilýär. Dörtburçluklar güberçek we güberçek däl bolup bilýärler.
A, B, С, D-depeleri.
AB,BC,CD,DA- taraplary
B
A
C
D
Güberçek köpburçlugyň burçlarynyň jemi
Teorema .
Bäşburçlugyň bir depesinden mümkin bolan diagonallary geçireliň . Ol diagonallar ony (n-2) sany üçburçluga bölýär. Onuň iki sany diagonaly bar. Netijede 3 sany üçburçluk emele gelip, olaryň her biriniň içki burçlarynyň jemi 180 gradusa deňdir. Bäşburçlugyň içki burçla-rynyň jemi
Güberçek n burçlugyň burçlarynyň jemi
180°(5-2)=180°•3=540° deňdir
180°(n-2) deňdir .
B
A
C
D
E
Güberçek köpburçlugyň burçlarynyň jemi
Teorema .
Bäşburçlugyň bir depesinden mümkin bolan diagonallary geçireliň . Ol diagonallar ony (n-2) sany üçburçluga bölýär. Onuň iki sany diagonaly bar. Netijede 3 sany üçburçluk emele gelip, olaryň her biriniň içki burçlarynyň jemi 180 gradusa deňdir. Bäşburçlugyň içki burçla-rynyň jemi
Güberçek n burçlugyň burçlarynyň jemi
180°(5-2)=180°•3=540° deňdir
180°(n-2) deňdir .
B
A
C
D
E
gapdal tarapy
gapdal tarapy
Trapesiýa
Iki tarapy parallel, beýleki iki tarapy bolsa parallel bolmadyk dörtburçluga trapesiýa diýilýär. Trapesiýanyň parallel taraplaryna onuň esaslary,beýleki iki tarapyna bolsa gapdal taraplary diýilýär.Eger trapesiýanyň gapdal taraplary deň bolsa,onda oňa deňýanly trapesiýa diýilýär.
esasy
esasy
Gönüburçluk
Ähli burçlary göni burç bolan parallelograma gönüburçluk diýilýär.Göniburçluk parallelogram bolany üçin,ol parallelogramyň ähli häsiýetlerine eýedir.
C
B
A
D
Romb
Ähli taraplary deň bolan parallelograma romb diýilýär.Romb parallelogram bolany üçin ol parallelogramyň ähli häsiýetlerine eýedir. Rombuň diagonallary özara perpendikulýardyr we onuň burçlaryny deň ýarpa bölýärler.
AC BD
B
B
A
C
С
A
O
D
D
Kwadrat
2.Kwadratyň diogonallary deňdir, özara perpendikulýardyrlar,
kesişme nokady arkaly deň ýarpa bölünýärler. Kwadratyň diagonallary onuň burçlaryny deň ýarpa bölýär .
Ähli taraplary deň bolan gönüburçluga kwadrat diýilýär.
Kwadratyň häsiýetleri:
- 1.Kwadratyň ähli burçlary gönüdir.
B
A
B
A
C
D
D
С
Köpburçlugyň meýdany
Köpburçlugyň tekizlikde eýeleýän böleginiň ululygyna onuň meýdany diýilýär.
Kwadratyň meýdany
Meýdanyň aşakdaky häsiýetleri bardyr.
Kwadratyň meýdany onuň tarapynyň kwadratyna deňdir. S=
1. Deň köpburçluklaryň deň meýdanlary bardyr.
2. Eger köpburçluk käbir köpburçluklardan düzülen bolsa, onda onuň meýdany bu köpburçluklaryň meýdanlarynyň jemine deňdir.
a
a
a
a
beýikligi
Gönüburçlugyň meýdany
- Gönüburçlugyň meýdany onuň çatyk taraplarynyň köpeltmek hasylyna deňdir
Parallelogramyň beýikligi
Parallelogramyň islendik bir tarapyna onuň esasy, garşysyndaky tarapyň islendik nokadyndan esasy özünde sakalaýan göni çyzyga inderilen perpendikulýara onuň beýikligi diýilýär.
S=AB • CD
B
A
A
B
D
C
D
C
H
Parallelogramyň we üçburçlugyň meýdany
Teorema
Parallelogramyň meýdany onuň esasynyň beýikligine köpeldilmegine deňdir.
S=AB•BH
Parallelogramyň haýsy tarapyna perpendikulýar inderilen bolsa ,şol tarapy esas hasaplanýar
Teorema.
Üçburçlugyň meýdany onuň esasynyň beýikligine köpeltmek hasylynyň ýarysyna deňdir.
S=0,5• AС • BH
C
B
B
A
D
H
A
C
H
Pifagoryň teoremasy
Teorema
Göniburçly üçburçlugyň göniburçunyň garşysynda ýatan tarapyna gipotenuza , beýleki tarapalaryna katetleri diýilýär .
Göniburçly üçburçlugyň gipotenuzasynyň kwadraty katetleriniň kwadratlarynyň jemine deňdir.
= +
bu ýerden
с=
a=
b=
A
c
b
C
B
a
Göniburçly üçburçlugyň taraplarynyň we burçlarynyň arasyndaky gatnaşyklar
A burçyň garşysynda ýatan BC katetiň AB gipetenuza bolan gatnaşygyna A burçuň sinusy diýilýär.
SinA=
A burça sepleşýän AC katetiň AB gipotenuza bolan gatnaşygyna A burçuň kosinusy diýilýär .
CosA=
A burçuň garşysynda ýatan BC katetiň oňa sepleşýän AC katete bolan gatnaşygyna A burçuň tangensi diýilýär.
tgA=
BC katete A burçuň garşysynda ýatan katet, AС katete bolsa A burca sepleşýän katet diýilýär.
B
α
A
C
Töwerege galtaşýan göni çyzyk
2.d
R radiusly töweregiň merkezinden göni çyzyga çenli uzaklygy d bilen belgiläliň.
1.d
.
3.d
M
H
d=R
O
A
B
M
H
O
d
d
R
O
Galtaşma nokat
Töwerek bilen diňe bir umumy nokady bolan göni çyzyga töwerege galtaşýan göni çyzyk, umumy nokada bolsa galtaşma nokady diýilýär.
Eger iki töweregiň diňe bir umumy nokady bar bolsa, onda olara galtaşýan töwerekler diýilýär.Umumy nokada bolsa galtaşma nokady diýilýär.
Eger iki sany umumy nokady bar bolsa,onda olar kesişýän töwereklerdir.
R
R 1
O
A
O 1
Merekezi we içinden çyzylan burçlar
Dudanyň uçlaryny birikdirýän kesim töweregiň diametri bolsa, onda ol duga ýarym töwerek diýilýär .
Depesi töweregiň üstünde bolup,taraplary bolsa töweregi kesip geçýän burça içinden çyzylan burç diýilýär.
Depesi töweregiň merkezinde bolan burça merkezi burç diýilýär .
O
A
B
B
O
O
A
N
С
B
A
L
Merekezi we içinden çyzylan burçlar
Dudanyň uçlaryny birikdirýän kesim töweregiň diametri bolsa, onda ol duga ýarym töwerek diýilýär .
Depesi töweregiň üstünde bolup,taraplary bolsa töweregi kesip geçýän burça içinden çyzylan burç diýilýär.
Depesi töweregiň merkezinde bolan burça merkezi burç diýilýär .
O
A
B
B
O
O
A
N
С
B
A
L
Üçburçlugyň dört ajaýyp nokady
Teorema.Üçburçluklaryň beýiklikleri bir nokatda kesişýärler.
Üçburçluklaryň mediýanalary bir nokatda kesişýärler.
- Üçburçlugyň bissektrisalary bir nokatda kesişýär .
- Üçburçlugyň taraplarynyň orta perpendikulýarlary bir nokatda kesişýär.
B
B
C 1
A 1
C
A
B 1
A
C
N
B
C
O
K
M
A
Içinden çyzylan töwerek
- Teorema.Islendik üçburçlugyň içinden töwerek çyzyp bolýar.
- Eger köpburçlugyň ähli taraplary töwerege galtaşýan bolsa, onda ol töwerege köpburçlugyň içinden çyzylan töwerek diýilýär.
B
K
D
C
O
F
E
O
M
H
A
Daşyndan çyzylan töwerek
- Eger köpburçlugyň ähli depeleri töweregiň üstünde ýatýan bolsa, onda töwerege köpburçlugyň daşyndan çyzylan töwerek, köpburçluga bolsa bu töweregiň içinden çyzylan töwerek diýilýär .
B
A
D
C
1
Üçburçluk
Bir göni çyzygyň üstünde ýatmaýan üç nokatdan we olary yzygider birikdirýän üç kesimden ybarat bolan geometrik figura üçburçluk diýilýär.
B
Üçburçlugyň üç depesi A, B, A
üç burçy
üç tarapy AB tarapy, BC tarapy, CD tarapy bar.
C
A
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
Полезное для учителя
Реализация образовательных программ осуществляется с применением исключительно электронного обучения и ДОТ
