СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Имя существительное

Нажмите, чтобы узнать подробности

Просмотр содержимого документа
«Имя существительное»

номдар Чи? Цы?

номдар

Чи? Цы?

1. Сӕрмагонд номдартӕ : Дзӕуджыхъӕу, Терк, Алан, Ирыстон. Фыссӕм сӕ стыр дамгъӕйӕ.  Иумӕйаг номдартӕ: зымӕг, аргъау, дон, бирӕгъ.  Фыссӕм сӕ гыццыл дамгъӕйӕ. 2. Номдарӕн ис иууон ӕмӕ бирӕон нымӕцтӕ.  Бирӕон нымӕц арӕзт цӕуы фӕсӕфтуан –т- ӕмӕ кӕрон –ӕ- йы руаджы : бон- бонтӕ, фӕткъуы- фӕткъуытӕ, бирӕгъ-бирӕгътӕ.  

1. Сӕрмагонд номдартӕ : Дзӕуджыхъӕу, Терк, Алан, Ирыстон. Фыссӕм сӕ стыр дамгъӕйӕ.

Иумӕйаг номдартӕ: зымӕг, аргъау, дон, бирӕгъ.

Фыссӕм сӕ гыццыл дамгъӕйӕ.

2. Номдарӕн ис иууон ӕмӕ бирӕон нымӕцтӕ.

Бирӕон нымӕц арӕзт цӕуы фӕсӕфтуан –т- ӕмӕ кӕрон –ӕ- йы руаджы :

бон- бонтӕ, фӕткъуы- фӕткъуытӕ, бирӕгъ-бирӕгътӕ.

 

 Номдар иууон нымӕцы куы фӕвӕййы дамгъӕтыл : Л ,М, Н , Р ,Й, У, ӕмӕ уидаджы хъӕлӕсон дамгъӕ куы аивы (а,о --ӕ) , уӕд ,бирӕон нымӕц аразгӕйӕ, фӕсӕфтуан -т- фӕдывӕр вӕййы.  Если существительное в единственном числе оканчивается на одну из этих букв : Л,М,Н,Р,Й,У и, при этом, гласная в корне слова меняется (а,о—ӕ) ,то, при образовании множественного числа этих существительных, суффикс –т- удваивается. Например: ӕмб а л- ӕмб ӕ л тт ӕ хӕдз а р-хӕдз ӕ р тт ӕ к о м-к ӕ м тт ӕ сывӕлл о н-сывӕлл ӕ тт ӕ ӕгъд а у- ӕгъд ӕ у тт ӕ къ а й-къ ӕ й тт ӕ.

Номдар иууон нымӕцы куы фӕвӕййы дамгъӕтыл : Л ,М, Н , Р ,Й, У, ӕмӕ уидаджы хъӕлӕсон дамгъӕ куы аивы (а,о --ӕ) , уӕд ,бирӕон нымӕц аразгӕйӕ, фӕсӕфтуан -т- фӕдывӕр вӕййы.

Если существительное в единственном числе оканчивается на одну из этих букв : Л,М,Н,Р,Й,У и, при этом, гласная в корне слова меняется (а,о—ӕ) ,то, при образовании множественного числа этих существительных, суффикс –т- удваивается.

Например:

ӕмб а л- ӕмб ӕ л тт ӕ

хӕдз а р-хӕдз ӕ р тт ӕ

к о м-к ӕ м тт ӕ

сывӕлл о н-сывӕлл ӕ тт ӕ

ӕгъд а у- ӕгъд ӕ у тт ӕ

къ а й-къ ӕ й тт ӕ.

79-ӕм фарс № 154  Терк гуыры Зилгӕ-хохы цъуппыл ӕмӕ кӕлы Хъаспы денджызмӕ. Терчы дон йӕ райдайӕны у суадонау гыццыл ӕмӕ тӕнӕг. Дайраны комы Теркыл бафтынц цъитидӕттӕ, ӕмӕ фӕфылдӕр, фӕтыхджындӕр вӕййы. Терк дӕлвӕзмӕ куы рахизы, уӕд йӕ цыд фӕсабырдӕр кӕны. Дзӕуджыхъӕуӕй Елхоты онг Теркыл бафты бирӕ цӕугӕдӕттӕ.

79-ӕм фарс № 154

Терк гуыры Зилгӕ-хохы цъуппыл ӕмӕ кӕлы Хъаспы денджызмӕ. Терчы дон йӕ райдайӕны у суадонау гыццыл ӕмӕ тӕнӕг. Дайраны комы Теркыл бафтынц цъитидӕттӕ, ӕмӕ фӕфылдӕр, фӕтыхджындӕр вӕййы. Терк дӕлвӕзмӕ куы рахизы, уӕд йӕ цыд фӕсабырдӕр кӕны. Дзӕуджыхъӕуӕй Елхоты онг Теркыл бафты бирӕ цӕугӕдӕттӕ.

79-ӕм фарс № 155  Номдартӕн, ӕндӕр дзырдтимӕ бӕтгӕйӕ, ивынц сӕ кӕрӕттӕ. Номдарты кӕрӕттӕ ивынц ахӕм фӕрстытӕм гӕсгӕ: кӕй? цӕй? кӕм? цӕм? кӕмӕн? цӕмӕн? кӕмӕй? цӕмӕй? кӕмӕ? цӕмӕ? кӕуыл? цӕуыл? кӕимӕ? цӕимӕ? кӕйау? цӕйау?

79-ӕм фарс № 155

Номдартӕн, ӕндӕр дзырдтимӕ бӕтгӕйӕ, ивынц сӕ кӕрӕттӕ. Номдарты кӕрӕттӕ ивынц ахӕм фӕрстытӕм гӕсгӕ: кӕй? цӕй? кӕм? цӕм? кӕмӕн? цӕмӕн? кӕмӕй? цӕмӕй? кӕмӕ? цӕмӕ? кӕуыл? цӕуыл? кӕимӕ? цӕимӕ? кӕйау? цӕйау?

 Кӕй? (кого?) цӕй? (чего?) кӕм? (где?) цӕм? (в чём?) кӕмӕн? (кому?) цӕмӕн? (чему?) кӕмӕй? (от кого?) цӕмӕй? (от чего?) кӕцӕй? (откуда?) кӕмӕ? (к кому?) цӕмӕ? (к чему?) кӕуыл? (о ком?) цӕуыл? (о чём?) (на чём?) кӕимӕ? (с кем?) цӕимӕ? ( с чем?) кӕйау? (подобно кому?) цӕйау? (подобно чему?)

Кӕй? (кого?) цӕй? (чего?) кӕм? (где?) цӕм? (в чём?) кӕмӕн? (кому?) цӕмӕн? (чему?)

кӕмӕй? (от кого?) цӕмӕй? (от чего?) кӕцӕй? (откуда?)

кӕмӕ? (к кому?) цӕмӕ? (к чему?)

кӕуыл? (о ком?) цӕуыл? (о чём?) (на чём?) кӕимӕ? (с кем?) цӕимӕ? ( с чем?)

кӕйау? (подобно кому?) цӕйау? (подобно чему?)

 Цыппурсы мӕйы 16 бон.  Къласы куыст.  Номдарты кӕрӕтты ивынад.

Цыппурсы мӕйы 16 бон.

Къласы куыст.

Номдарты кӕрӕтты ивынад.

 Кӕй? (кого? чей?) цӕй?( чего?) кӕм?( где?) цӕм?( в чём?) –ы, -йы  (Кӕм?) хъӕд ы  (Цӕм?) дзыпп ы  (Цӕм?) лагъз ы къаба (Кӕй?) мад ы  (Цӕй?) хӕдзар ы  (Кӕм?) скъола йы     сӕр  (Цӕм?) лагъз ы

Кӕй? (кого? чей?) цӕй?( чего?) кӕм?( где?) цӕм?( в чём?) –ы, -йы

(Кӕм?) хъӕд ы

(Цӕм?) дзыпп ы

(Цӕм?) лагъз ы

къаба

(Кӕй?) мад ы

(Цӕй?) хӕдзар ы

(Кӕм?) скъола йы

сӕр

(Цӕм?) лагъз ы

Кӕй? (кого?) лӕппу чиныг ӕмбал ном сывӕллон хъазӕн нана чъиритӕ  йы   ы  ы  йы

Кӕй? (кого?)

лӕппу чиныг

ӕмбал ном

сывӕллон хъазӕн

нана чъиритӕ

йы

ы

ы

йы

Цӕй? (чего?) бӕлас къалиу тӕрхъус къӕдзил стъол къах цъиу ахстон ы ы ы ы

Цӕй? (чего?)

бӕлас къалиу

тӕрхъус къӕдзил

стъол къах

цъиу ахстон

ы

ы

ы

ы

кӕм? (где?) дукани  хъӕу  уат  къалати   йы   ы  ы  йы

кӕм? (где?)

дукани

хъӕу

уат

къалати

йы

ы

ы

йы

Цӕм? (в чём?) къус хызын цайдан дзӕкъул ы ы ы ы

Цӕм? (в чём?)

къус

хызын

цайдан

дзӕкъул

ы

ы

ы

ы

Кӕмӕн? (кому?) цӕмӕн? (чему?) -ӕн, йӕн. мад- хо- Таму-  арс- чызг-   ӕн  ӕмбал- ӕн (кӕмӕн?) дада- й - ӕн (кӕмӕн?) фыд- ӕн (цӕмӕн?) тӕрхъус- ӕн (кӕмӕн?) лӕппу- й - ӕн   (кӕмӕн?) (кӕмӕн?) й - ӕн (кӕмӕн?) й - ӕн (кӕмӕн?) ӕн (цӕмӕн?) (кӕмӕн?) ӕн

Кӕмӕн? (кому?) цӕмӕн? (чему?)

-ӕн, йӕн.

мад-

хо-

Таму-

арс-

чызг-

 

ӕн

ӕмбал- ӕн

(кӕмӕн?) дада- й - ӕн

(кӕмӕн?) фыд- ӕн

(цӕмӕн?) тӕрхъус- ӕн

(кӕмӕн?) лӕппу- й - ӕн

 

(кӕмӕн?)

(кӕмӕн?)

й - ӕн

(кӕмӕн?)

й - ӕн

(кӕмӕн?)

ӕн

(цӕмӕн?)

(кӕмӕн?)

ӕн

Хӕдзармӕ куыст: сахуыр кӕнын фарстытӕ ӕмӕ номдарты кӕрӕттӕ.  Кӕй? (кого? чей?) цӕй?( чего?) кӕм?( где?) цӕм?( в чём?) –ы, -йы;  кӕмӕн? (кому?) цӕмӕн? (чему?) –ӕн , -йӕн. Саби уат адӕймаг бӕлас бирӕгъ цъиу Алан сыхаг Хуызӕг: (кӕмӕн?) сабий ӕн , …

Хӕдзармӕ куыст: сахуыр кӕнын фарстытӕ ӕмӕ номдарты кӕрӕттӕ.

Кӕй? (кого? чей?) цӕй?( чего?) кӕм?( где?) цӕм?( в чём?) –ы, -йы;

кӕмӕн? (кому?) цӕмӕн? (чему?) –ӕн , -йӕн.

Саби

уат

адӕймаг

бӕлас

бирӕгъ

цъиу

Алан

сыхаг

Хуызӕг: (кӕмӕн?) сабий ӕн , …

  Цӕуын( кӕдӕм? ) иду (куда?) Хӕдзар Скъола Хъӕд Дукани Афтек Кафе мӕ мӕ мӕ мӕ мӕ мӕ

 

Цӕуын( кӕдӕм? ) иду (куда?)

Хӕдзар

Скъола

Хъӕд

Дукани

Афтек

Кафе

мӕ

мӕ

мӕ

мӕ

мӕ

мӕ

Цӕуын (кӕцӕй?) иду (откуда?) Хӕдзар Скъола Хъӕд Дукани Афтек Кафе ӕй йӕ ӕй йӕ ӕй йӕ

Цӕуын (кӕцӕй?) иду (откуда?)

Хӕдзар

Скъола

Хъӕд

Дукани

Афтек

Кафе

ӕй

йӕ

ӕй

йӕ

ӕй

йӕ

Алан бацыд ис (хӕдзар). Алан бацыд ис хӕдзар мӕ . Зауыр рацыд ис (скъола). Зауыр рацыд ис скъола йӕ . Сывӕллӕттӕ бад ынц ( кафе). Сывӕллӕттӕ бад ынц кафе йы . Нана фӕцӕу ы (афтек). Нана фӕцӕу ы афтек мӕ . Таму ӕрбахаст а хостӕ (афтек).  Таму ӕрбахаст а хостӕ афтек ӕй . Сырдтӕ цӕр ынц (хъӕд). Сырдтӕ цӕр ынц хъӕд ы .

Алан бацыд ис (хӕдзар).

Алан бацыд ис хӕдзар мӕ .

Зауыр рацыд ис (скъола).

Зауыр рацыд ис скъола йӕ .

Сывӕллӕттӕ бад ынц ( кафе).

Сывӕллӕттӕ бад ынц кафе йы .

Нана фӕцӕу ы (афтек).

Нана фӕцӕу ы афтек мӕ .

Таму ӕрбахаст а хостӕ (афтек).

Таму ӕрбахаст а хостӕ афтек ӕй .

Сырдтӕ цӕр ынц (хъӕд).

Сырдтӕ цӕр ынц хъӕд ы .

Кӕмӕн? (Кому? ) -ӕн, йӕн. Ӕмбал- ӕн дада- й - ӕн фыд- ӕн тӕрхъус- ӕн лӕппу- й - ӕн   мад- хо- Таму-  арс- чызг-   ӕн й - ӕн й - ӕн ӕн ӕн

Кӕмӕн? (Кому? )

-ӕн, йӕн.

Ӕмбал- ӕн

дада- й - ӕн

фыд- ӕн

тӕрхъус- ӕн

лӕппу- й - ӕн

 

мад-

хо-

Таму-

арс-

чызг-

 

ӕн

й - ӕн

й - ӕн

ӕн

ӕн


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!