ИНформатика мугалимдери үчүн методикалык колдонмо

Т. Р. Орускулов, М. У. Касымалиев, А. А. Кузнецов, Л. Л. Босова

ИНФОРМАТИКА

6-класс

Мугалимдер їчїн методикалык колдонмо

Бишкек – 2018

УДК 372. 8

ББК 74.26

И 74

И 74 Информатика: 6-кл.: Мугалим. їчїн методикалык колдонмо /Т. Р. Орускулов, М. У. Касымалиев, А. А. Кузнецов, Л. Л. Босова – Б.: Билим-компьютер, 2018 – 80 б.

ISBN 978-9967-31-825-0

Мугалимдер їчїн методикалык колдонмодо «Информатика» предметин окутуу боюнча методикалык сунуштар берилди. Информатиканы окутууну уюштуруунун психологиялык-педагогикалык ыкмалары кєрсєтїлдї. Сабактар боюнча иштелмелер, дидактикалык материалдар ирети менен берилди. Кээ бир кошумча тапшырмаларды кантип чыгаруунун кєрсєтмєлєрї камтылды.

Колдонмо жалпы билим берїїчї мектептердин информатика мугалимдерине жана методисттерине арналат.

И 4306012200–18 ISBN 978-9967-31-825-0

УДК 372.8 ББК 74.26 © Автордук жамаат, 2018 © КР Билим берїї жана илим министрлиги, 2018

Т Ї Ш Ї Н Д Ї Р М Є К А Т

Азыркы мезгилде билим берїїнї информациялаштыруунун бирден-бир актуалдуу багыты катары информатикага, информациялык-коммуникациялык технологияга (ИКТ) окутуунун мазмунун жана методикасын ылайыкташтыруу болуп саналат. Билим берїї системасындагы мындай єзгєрїїлєр билим берїїнї массалык коммуникациялоо жана информатизациялоо шартында жїрїп жатат.

Информатика предметтинин окуу пландагы орду

Базистик окуу планынын мамлекеттик компонентине ылайык жалпы орто билим берїїнїн негизги жана жогорку баскычтарында Информатика предметине тємєндєгїдєй окуу жїктємї аныкталган:

Негизги класста (5–6-класстарда) – жумасына 1 саат, окуу жылына 34 саат каралган.

Базалык курс компьютердик техникалар менен жабдылган кабинети бар жалпы билим берїїчї мектептердин V–IX класстарында, ал эми Х–XI класстарда милдеттїї профилдик курстар тїрїндє жогорулатылган жана тереўдетилген деўгээлдерде улантылып, информатика боюнча профессионалдык билим берїїгє даярдоочу курс катары улантылып окутулат.

Мектептик компонентке ылайык мектеп-гимназия жана лицейлик компоненттер сакталып, окутуу ийримдер, лекциялар, атайын курстар ж. б. аркылуу ишке ашырылат.

Информатиканы окутуунун максаты жана милдеттери

Учурдагы информациялык билим берїї – заманбап мектеп окуучуларынын информациялык маданиятын калыптандыруучу, информациялык жана коммуникациялык технологияларды (ИКТ) колдонуу муктаждыктарын канааттандыруучу негизги шарттардын бири болуп саналат.

Бїгїнкї кїндє ИКТ каражаттары башка предметтерди єздєштїрїїдє, ошондой эле кїнїмдїк турмушта да кеўири колдонулууда. ИКТ каражаттары окуу процессин индивидуалдаштырууга, натыйжалуулугун жогорулатууга шарт тїзєт. «Информатика» курсунда окуучулар маалымат технологияларынын теориялык негиздери менен таанышып, ИКТ каражатта-

рын колдонуунун практикалык билимине, билгичтигине жана кєндїмџнє ээ болушат.

Информатиканы окуп, аны єздєштїрїї – жалпы билим берїїнїн башкы максаттарына жетишїїгє маанилїї салым кошуу менен бирге, тємєнкї милдеттерди да жџзєгє ашырууга кємєк кєрсєтєт:

5 – 6-класстар:

• окуучуларда жалпы билим, билгичтиктерди информатиканын жана ИКТнын методдорунун, каражаттарынын жана ыкмаларынын негизинде єнїктїрїї тактап айтканда, информациянын ар кандай тїрлєрї менен иштєє, єз алдынча иш-аракеттерди пландоо, жекече жана топто маалыматтык ишмердїїлїгїн жїргїзїї, натыйжаларга жетишїї жана аларды баалоо жєндємдїїлїктєрїн єздєштїрїї;

• окуучуларда информация менен иштєєгє карата жоопкерчиликтїї жана тандоочу мамилени калыптандыруу, таанып-билїї, интеллектуал дык жана чыгармачылык жєндємдїїлїктєрїн єнїктїрїї.

Предметтик компетенттїїлїктєр

Мектепте «Информатика» предметин окутууда окуучулар негизги жана предметтик компетенттїїлїктєргє ээ болушат.

Компетенттїїлїк – (лат. ылайык келїї, шайкештик) – белгилїї бир кырдаалдарда (окуу, инсандык, кесиптик иште) окуучунун билимдерди, ыкмаларды, жєндємдїїлїктєрдї жана алардын ар кандай элементтерин єз алдынча колдонуу боюнча єзїнїн кєп кырдуу жєндємї.

Негизги компетенттїїлїктєр конкреттїї предметтин мазмуну аркылуу калыптанып, ишке ашырылган жана окуучунун социалдык тажрыйбасына негизделген билимдин натыйжалары болуп эсептелет. Негизги компетенттїїлїктєр кєп функциялуулулугу менен айырмаланат.

Негизги компетенттїїлїктєрдїн топтомун аныктоо їчїн критерий катары ресурстардын негизги категориялары кабыл алынган, аларды адамдар азыркы дїйнєдє ийгиликтїї жана атаандаштыкка жарамдуу болуу їчїн инсандык жана кесиптик чєйрєлєрдє колдонушат:

• маалыматтык ресурстар;

• ресурс катары башка адамдар жана адамдардын топтору;

• ресурс катары адам єзї.

Ушуга байланыштуу негизги їч компетенттїїлїк каралат:

1. маалыматтык компетенттїїлїк – єз ишмердїїлїгїн пландаштыруу жана ишке ашыруу, аргументтїї тыянактарды чыгаруу їчїн маалыматты пайдаланууга болгон даярдык. Маалымат менен иштей билїї тємєнкїлєрдї: жетпеген маалыматты максаттуу издєєнї, айрым фрагменттерди салыштырууну; бїтїн алып анализдєє кєндїмдєрїнє ээ болууну; божомолдорду (гипотезаларды) коё билїїнї карайт. Адамга сынчыл ой жїгїртїїгє негизделген маалыматтын негизинде ойлонулган чечимдерди кабыл алууга мїмкїндїк берет.

2. социалдык-коммуникативдик компетенттїїлїк – єз умтулууларын башка адамдардын жана социалдык топтордун кызыкчылыктары менен шайкеш келтирїї, позициялардын ар тїрдїїлїгїн таануунун жана башка адамдардын баалуулуктарына (диний, этникалык, кесиптик, инсандык ж. б.) сыйлуу мамиленин негизинде єз кєз карашын цивилизациялуу коргоого болгон даярдык. Диалогдо керектїї маалыматты алуу жана инсандык, социалдык жана кесиптик проблемаларды чечїї їчїн аны оозеки жана жазуу жїзїндє туюнта билїї зарылдыгы. Милдеттерди чечїї їчїн башка адамдардын жана социалдык институттардын ресурстарын пайдаланууга мїмкїндїк берет.

3. єзїн-єзї уюштуруу жана маселелерди чечїї компетенттїїлїгї – маалыматта окуудагы жана турмуштук кырдаалдардагы карама-каршылыктарды табууга жана ар тїрдїї ыкмаларды єз алдынча жана башка адамдар менен єз ара биргелешип колдонууга, ошондой эле андан аркы аракеттер тууралуу чечимдерди кабыл алууга болгон даярдык.

Компетенттїїлїктєрдїн калыптануу деўгээлдерин аныктоо їчїн негиз болуп окуучунун єз алдынчалыгынын деўгээли жана маселени чечїїдє ишмердїїлїктїн пайдаланылган тїрлєрїнїн татаалдыгы эсептелет. Компетенттїїлїктїн ар бир тїрї бир катар аспектилерди камтыйт. Ар бир аспект їчїн калыптануунун їч деўгээли белгиленген.

Биринчи деўгээл (репродуктивдїї) окуучулардын їлгї боюнча (аткаруунун берилген алгоритмин) аткара билїїсї менен мїнєздєлєт.

Экинчи деўгээл (продуктивдїї) окуучулардын жєнєкєй ишмердикти аткаруу билїїсї, ал ишмердиктин єздєштїрїлгєн алгоритмин башка кырдаалда колдонуу жєндємдїїлїгї менен мїнєздєлєт.

Їчїнчї деўгээл (креативдїї) окуучулардын єз алдынча конс трукциялоонун элементтери жана аны негиздєє менен коштолгон татаал составдуу ишмердикти аткаруусун билдирет.

Компетенттїїлїктїн белгиленген деўгээлдери окутуу баскычтары менен тїздєн-тїз салыштырылган эмес. Окутуу нун ар бир деўгээлинде окуучунун курактык жана жеке єзгєчєлїктєрїнє ылайык жана билим берїї шарттарын эсепке алуу менен бардык деўгээлдердеги компетенттїїлїктєргє ээ болушу кїтїлєт.

Мындай мамиле ар бир окуучунун жакынкы єнїгїї зонасын эсепке алууну жана билим берїї жыйынтыктарына жетишїїнї камсыз кылат.

Информатиканы окутуунун єзгєчєлїктєрї

Мектепте «Информатика» сабагын окуунун негизги предметтик натыйжалары «Информация жана информациялык процесстер», «Компьютер», «Алгоритм жана программалоо», «Информация жана коммуникациялык технологиялар» аттуу мазмундук багыттарда чагылдырылган:

• маалыматтык жана алгоритмдик маданиятты калыптандыруу;

• компьютерди маалыматтарды иштетїїчї универсалдуу каражат катары кабылдоо; компьютердик жабдууларды колдонуунун негизги билгичтиктерин жана кєндїмдєрїн єнїктїрїї;

• «информация», «алгоритм», «модель», «программа» сыяктуу негизги тїшїнїктєрїн, алардын маанисин, касиеттерин тїшїндїрїї;

• учурдагы коомдун кесиптик ишмердїїлїк їчїн абдан зарыл болгон алгоритмдикой жїгїртїїнї єнїктїрїї; конкреттїї аткаруучу їчїн алгоритм тїзїї жана жаздыруу боюнча билгичтиктерин єнїктїрїї; алгоритмдик конструкциялар, логикалык маани жана операциялар тууралуу билимин калытандыруу; программалоо тилдеринин бири жана тармактуу, шарттуу, циклдїї деп аталган негизги алгоритмдик тїзїлїштєр менен тааныш болуу;

• маалыматты формалдаштыруу, структуралаштыруу билгичтиктерин калыптандыруу, алдыга коюлган маселеге таблица, схема, график, диаграмма менен иштєє аркылуу жетїї ылайык, маалыматтарды иштетїї боюнча тийиштїї программалык каражаттарды колдонуу, база менен иштєє ыкмасын тандоону билїї;

• компьютердик программалар жана Интернет менен иштєє учурунда коопсуз жана максатка ылайык иш-аракет аткаруу билгичтиктери менен кєндїмдєрїн, ошондой эле маалыматтык этика жана укуктук нормаларын сактоо билгичтиктерин калыптандыруу.

Мындай мазмундук багыттар аркылуу окуучулардын предметтик жана метапредметтик компетенциялары калыптандырылууга тийиш.

Предметтик компетенттїїлїктєргє окуучулар тарабынан предметти окуп-їйрєнїї учурунда єздєштїрїлгєн, предметтик тармакка тийиштїї билимдер жана жєндємдїїлїктєр, окуу предметинин чегинде жаўы билимдерди єздєштїрїїгє, окуу, окуу-долбоордук, социалдык-долбоордук абалдарда кайрадан тїзїї жана колдонууга багытталган ишмердїїлїктїн тїрлєрї, илимий ой жїгїртїї жєндємдїїлїктєрї, негизги теориялар, мамиленин типтери жана тїрлєрї боюнча илимий тїшїнїккє ээ болуу, илимий терминологияны єздєштїрїї, негизги тїшїнїктєргє ээ болуу, методдорду жана ыкмаларды їйрєнїї сыяктуу иш-аракеттер кирет. Мындай иш-аракеттер тємєнкїдєй предметтик компетенттїїлїктєрдїн аныкталышына негиз боло алат:

• Информациялык сабаттуулук, информацияны издєє, кабыл алуу, аралыкка берїї ыкмаларына ээ болуу. Мында информация ар тїрдїї болушу мїмкїн: текст, таблица, диаграмма жана алардын жыйындысы;

• Логикалык жана алгоритмдик компетенттїїлїк, логикалык жана алгоритмдик ой-жїгїртїїнїн негиздерин билїї, жєнєкєй алгоритмдерди тїзїї жана алгоритм аркылуу иш жїргїзє алуу;

• ИКТ-квалификациясынын негиздери, информациялык маселелерди чечїїдє компьютерди колдонуунун негиздерин жана ИКТнын башка каражаттарын колдоно билїї;

• Моделдєє жана дизайн. Єндїрїштїк буюмдарга тиешелїї техникалык эстетика талаптары тууралуу, дизайндагы тїс жана жарык тууралуу тїшїнїктєргє, кєркєм конструкциялоо учурунда тїстї колдонуунун принциптери тууралуу тїшїнїктєргє ээ болуу.

Объекттердин информациялык моделдерин куруу жана аларды колдонуу. Ишинде сурап билїї системаларын колдонуу, маалыматтар базасын тїзгєндї билїї. Єзїнїн коллекциясынын, досторунун телефон базасын, кийимдердин, эмеректердин информациялык процесстин информациялык моделин тїзгєндї билїї.

• Коммуникациялык компетентїїлїк информацияны берїїгє жана алууга байланышкан информацияларды алмашуу компе тент тїїлїктєрїнїн активдїї жагдайы менен байланыштуу.

Метапредметтик компетенциялар:

• Жалпы маданияттык. Мында окуучунун таанып-билїї ишмер дїїлїгї боюнча маселелер каралат.

• Социалдык. Окуучунун билиминин жана тажрыйбасынын жарандык-коомдук ишмердїїлїктєрдє пайдаланылышын карай турган компетенция. Окуучу жашоо їчїн зарыл болгон социалдык активдїїлїк кєндїмдєрдї жана функционалдык сабаттуулуктарды пайдаланат.

• Информациялык. Реалдуу объекттердин (телевизор, магнитофон, телефон, компьютер, принтер ж. б.) жана информациялык технологиялардын (аудио жана видео жазуу, электрондук почта, ММК, Интернет ж. б.) жардамы менен окуучунун маалыматтарды издєє, анализдєє, керектїїсїн тандап алуу, сактоо жана аларды жєнєтїї кєндїмдєрї калыптандырылат. Бул компетенция окуу предметтерде, билим берїїнїн башка тармактарында, ошондой эле коомдук чєйрєдє окуучунун маалымат менен иштєє кєндїмдєрїнїн калыптанышына жардам берет.

• Коммуникативдик компетенция. Окуучунун єзїнџн тегерегиндеги адамдар, ар тїрдїї топтор менен мамиле жасай билїї кєндїмдєрїн калыптандырат. Мында коллектив менен иштей билїї, кат алмашуу, анкетага жооп берџџ, арыз жаза билїї, суроо бере билїї, талкууга катышуу ж.у.с. жєндємдєр эске алынат.

• Маани-маўыздык. Окуучунун дїйнє таанымы, чєйрєгє ыкташуусу, єзїнїн коомдук турмуштагы ордун аўдап билиши, маанилїї чечим кабыл алышы ж. б. билгичтиктер каралат.

• Окуу-таанып-билїї. Бул реалдуу бир объектти тааныпбилїїдє окуучунун єз алдынча окуу, їйрєнїї, аракеттенїї жана єзїн-єзї баалоо ишмерлїїлїгїн кароочу компетенция. Мында белгилїї бир билимге ээ болуу їчїн окуучу ар тїрдїї ыкмаларды жана методдорду колдонот.

• Жеке инсандык. Бул ар бир инсандын ички дїйнєсїн, жекече психологиялык сапатын, єзїнє жана башкаларга болгон мамилесин, мїмкїнчїлїктєрїн, жєндємїн, баалуулуктарын, алдыга койгон максаттарын, идеяларын ж. у. с. билимдерин кароочу компетенция.

КУРСТУН ЛОГИКАЛЫК ТЇЗЇМЇ.

МАЗМУНДУК БАГЫТТАР

Информатика предметин окуп-їйрєнїїдє жогоруда аталган компетенттїїлїктєрдї калыптандыруу максатында тємєнкїдєй мазмундук багыттар ишке ашырылат:

• Информация жана информациялык процесстер;

• Компьютер;

• Алгоритм жана программалоо;

• Информациялык-коммуникациялык технологиялар.

«Информация жана информациялык процесстер» мазмундук багыты

Информация. Информациялык объект. Информациялык процесс. Информацияны кабыл алуунун жекечелигине жана информацияны кабыл алуунун абалына байланышкан информациянын субъективдїї єзгєчєлїктєрї: «маанилїїлїгї», «єз убагындагы», «жеткиликтїїлїгї», «актуалдуулугу» ж. б.

Информацияны берїї. Информацияны берїїнїн формалары. Тил информацияны берїїнїн ыкмасы катары: табигый жана формалдык тилдер. Алфавит, алфавиттин ылдамдыгы.

Информацияны коддоо. Коддоонун тарыхый мисалдары. Дискреттик (сандык, анын ичинен экилик) коддоонун универсалдуулугу. Экилик алфавит. Экилик код. Экилик коддун разряддуулугу. Коддун разряддуулугунун жана коддун комбинацияларынын байланышы.

Эсептєє системалары. Экилик, сегиздик жана он алтылык эсептєє системалары менен таанышуу, алардын ичинен 0дон 256га чейинки бїтїн ондуктарды жазуу. Экилик эсептєє системасынан кичине бїтїн сандарды ондук эсептєє системасына которуу. Экилик арифметика. Позициялык эсептєє системасы.

Позициялык эмес эсептєє системасы.

Тексттик информациянын компьютердик берилиши. Коддук таблицалар. Информация алуудагы стандарттуу коддор, улуттук алфавиттин тамгаларын кодировкалоого мисалдар.

Юникод стандарты жєнїндє тїшїнїк.

Аудио-визуалдык маалыматты дискреттик берїї мїмкїнчїлїгї (сїрєттєр, фото, оозеки кеп, музыка, кинофильмдер). Аудио-визуалдык информацияны сактоонун стандарттары.

Информацияга камтылган маалыматтын єлчємїн (узундугун) эсептєє ыкмасы. Мындай ыкманын жетишкендиктери жана кемчиликтери. Информацияны єлчєєнїн башка жолдору. Информацияны єлчєєнїн бирдиктери.

Информациялык процесстин негизги тїрлєрї: информацияны сактоо, иштеп чыгуу жана берїї. Ар тїрдїї чєйрєлєрдїн сис темасындагы информациялык процесстерге мисалдар, алардын заманбап жашоодогу аткарган ролу.

Информацияны сактоо. Информацияны алып жїрїїчїлєр

(кагаз, магниттик, оптикалык, флэш-эс). Заманбап информация алып жїрїїчїлєрдїн сапаттык жана сандык єзгєчєлїктєрї: Информацияны алып жїрїїчїдє сакталган маалыматтын кєлємї, информацияны жаздыруу жана окуу ылдамдыгы. Информацияны сактоо жайы. Информацияны тармактык сактоо.

Информацияны жеткирїї. Информация булагы, информация каналы, информацияны кабыл алуу. Информацияны жеткирїї ылдамдыгы. Каналдын єткєрїї жєндємдїїлїгї. Информацияны заманбап байланыш системалары аркылуу жеткирїї.

Информацияны иштетїї. Жаўы информацияны алууга байланыштуу иштетїї. Информациянын мазмунун єзгєртпєстєн тибин, формасын єзгєртїїгє байланыштуу иштеп чыгуу. Информацияны издєє.

Башкаруу, башкарган жана башкарылган системалар, тїз жана карама-каршы байланыш. Жандуу жаратылыштагы, коом догу жана техникадагы башкаруу.

Моделдер жана моделдєє. Объекттин (предмет, процесс же кубулуштун) натуралык жана информациялык моделдери жєнїндє тїшїнїк. Математика, физика, адабият, биология жана башка предметтердеги моделдер. Моделдерди практикалык ишмердїїлїктє колдонуу. Информациялык моделдердин тїрлєрї (оозеки сїрєттєє, таблица, график, диаграмма, формула, чийїї, граф, дарак, тизме ж. б.) жана алардын колдонулушу. Моделдин моделдештирилген объектиге жана моделдєє максатына ылайык келїїсїн баалоо.

Графиктер, дарактар, тизмелер, алардын табигый жана коомдук процесстер менен кубулуштарды моделдєєдє колдонулушу.

Компьютердик моделдєє. Илимий-техникалык маселелерди чыгарууда компьютердик моделдерди колдонууга мисалдар. Компьютердик моделдєє цикли жєнїндє тїшїнїк: математикалык моделдин тїзїлїшї, анын программалык аткарылышы, компьютердик эксперимент жїргїзїї, анын натыйжаларын анализдєє, моделди тактоо.

Сїйлємдєрдїн логикасы (логикалык алгебранын элементтери). Логикалык маанилер, операциялар (логикалык тануу, логикалык кєбєйтїї, логикалык кошуу), туюнтмалар, чындыктын таблицалары.

«Компьютер» мазмундук багыты

Компьютер информацияны иштетїїчї универсалдык тїзїлїш катары. Жеке компьютердин негизги компоненттери. (процессор, оперативдїї жана узак мезгилдик эс, информацияны киргизїїчї жана чыгаруучу тїзїлїштєр), алардын функциялары жана негизги белгилери (учурдагы абалы боюнча). Компьютердин иштєєсїнїн программалык принциби.

Программалык камсыздоонун курамы жана функциялары: системалуу программалык камсыздоо, колдонмо программалык камсыздоо, программалоо системалары. Программалык камсыздоону колдонуунун укуктук нормалары.

Файл. Каталог (директория). Файл системасы.

Колдонуучунун графикалык интерфейси (жумушчу столу, терезелер, диалог терезелери, меню). Компьютердин информациялык объектилер менен кєрїї-графикалык формасында операцияларды аткаруу: объектилерди тїзїї, атоо, сактоо, єчїрїї, алардын байланышын уюштуруу. Жеке компьютердеги колдонуучунун интерфейсин стандартташтыруу.

Файлдын кєлємї. Файлдарды архивдєє.

Компьютерди колдонуунун гигиеналык, эргономикалык жана техникалык коопсуздук эрежелери.

«Алгоритм жана программалоо» мазмундук багыты

Аткаруучунун тїшїнїгї. Формалдык эмес жана формалдык аткаруучулар. Формалдык аткаруучулардын їлгїлєрї. Алардын милдеттери, колдонуу тармагы, иштєє режими, буйруктардын системасы.

Алгоритм тїшїнїгїн берилген баштапкы информацияны аткаруучунун иш-аракетинин ырааттуулугунун формалдык сїрєттєлїшї катары тїшїнїї. Алгоритмдердин касиеттери. Алгоритмдерди жазуунун жолдору.

Алгоритмдик тил – алгоритмдерди жазуу їчїн колдонулган формалдык тил. Программа – алгоритмди алгоритмдиктилде жазуу. Аткаруучу тарабынан тїздєн-тїз жана/же программалык башкаруу.

Сызыктуу алгоритмдер. Шарттарды текшерїї менен байланышкан алгоритмдикконструкция: тармактуу жана кайталоо. Алгоритмдерди иштеп чыгуу: маселени бєлїктєргє ажыратуу, жардамчы алгоритм тїшїнїгї.

Жєнєкєй чоўдуктар тїшїнїгї. Чоўдуктардын типтери: бїтїн, материалдык, символдук, саптык, логикалык. Єзгєрмєлєр жана турактуулар. Таблицалык чоўдуктар (массивдер) менен таанышуу. Чоўдуктар менен иштєєнїн алгоритми – аралык натыйжаларды колдонуу аркылуу берилген баштапкы информацияны эсептєєнї жїргїзїї боюнча максатка ылайык болгон иш-аракеттердин планы.

Программалоо тили. Процедуралык программалоо тилдеринин биринин негизги эрежелери (Паскаль, мектептик алгоритмдиктил ж. б.): информацияны берїї эрежелери; негизги операторлорду жазуу (киргизїї, чыгаруу, ыйгаруу, тармактуу, цикл) жана жардамчы алгоритмдерди чыгаруунун эрежелери.

Программа жазуунун эрежелери.

Маселелерди компьютерде чыгаруунун этаптары: моделдєє – алгоритмди иштеп чыгуу – программаны жазуу – компьютердик эксперимент. Тандалып алынган программалоо чєйрєсїндє программаларды иштеп чыгуу жана аткаруу боюнча маселелерди чыгаруу.

«Информациялык-коммуникациялык технологиялар» мазмундук багыты

Тексттерди иштеп чыгуу. Тексттик документтер жана алардын структуралык бирдиктери (бєлїм, абзац, сап, сєз, символ). Тексттик документтерди тїзїїнїн технологиясы. Компьютерде тексттик документтерди тїзїї жана редакциялоо (символдорду коюу, єчїрїї жана алмаштыруу, тексттердин фрагменттери менен иштєє, туура жазууну текшерїї, ташымалдарды жайгаштыруу). Символдорду форматтоо (шрифт, чоўдук, жазуу тїрї, тїсї). Абзацтарды форматтоо (тїздєє, биринчи саптын башындагы кемтик, саптардын ортосундагы аралык). Стилдик форматтоо. Тексттик документке тизмелерди, таблицаларды, диаграммаларды, формулаларды жана графикалык объектилерди кошуу. Гипертекст. Шилтемелерди тїзїї: сноскалар, мазмундар, предметтик кєрсєткїчтєр. Тексттер менен компьютердик котормолорду аныктоо каражаттары. Документтин їстїндє жамаат менен иштєє. Эскертїїлєр. Єзгєртїїлєрдї жазуу жана бєлїп кєрсєтїї. Документтин беттерин форматтоо. Беттердин багыты, єлчємї, жээктеринин чоўдугу. Беттерди номерлєє. Колонтитулдар. Документти ар кандай тексттик форматтарда сактоо.

Графикалык информация. Монитордун экранына сїрєт коюу. Тїстї компьютер менен берїї. Компьютердик графика (растрдык, вектордук). Графикалык редакторлордун интерфейси. Графикалык файлдардын форматтары.

Мультимедиа. Мультимедиа технологиясы тїшїнїгї жана колдонулуу тармактары. Їн жана видео мультимедианын негизги тїзїїчїлєрї катары. Компьютердик презентациялар. Презентациянын жасалгасы жана слайддардын макеттери. Їн жана видео информациясы.

Электрондук (динамикалык) таблицалар. Формулаларды колдонуу. Салыштырмалуу, абсолюттук жана аралаш шилтемелер. Эсептєєлєрдї аткаруу. Графикаларды жана диаграммаларды тїзїї. Маалыматтарды сорттоо (тартипке келтирїї) жєнїндє тїшїнїк.

Маалыматтар базасы. Маалыматтар системалары. Негизги тїшїнїктєр, маалыматтардын типтери жана алар менен иштєєнїн принциптери. Таблицалар. Иерархиялык жана тїйїндїк моделдер. Реляциялык маалыматтар базасы. (Запросы, Формы, Отчеты, Queries, Forms, Reports). Реляциялык эмес маалыматтар базасы. Эксперттик системалар.

Байланыш технологиялары. Локалдык жана глобалдык компьютердик желелер. Интернет. Браузерлер. Компьютердик желелердин негизинде биргелешкен иш-аракет: электрондук почта, чат, форум, телеконференция, баракча. Компьютердик желелердин маалымат булактары: Дїйнєлїк желе, файлдык архивдер, компьютердик энциклопедиялар жана справочниктер. Файлдык системадан, маалымат базасынан жана Интернеттен маалымат издєє. Маалыматтарды издєєнїн каражаттары: компьютердик каталогдор, издєє машиналары, бир же бир нече белгиси боюнча суроо жиберїї.

Алынган маалыматтын жеткиликтїїлїгї. Маалыматтын жеткиликтїїлїгїн баалоонун мїмкїн болгон формалдык эмес ыкмалары (булактын ишеничтїї болуп-болбогондугун баалоо, ар тїрдїї булактардан жана ар башка убактарда алынган маалыматтарды салыштыруу ж. б.). Заманбап коммуникациялык технологиялардын жардамы менен берилген маалыматтын жеткиликтїїлїгїн далилдєєнїн формалдык ыкмалары: электрондук жазуу, сертификациялоо борборлору, сертификациядан єткєн баракчалар жана документтер ж. б.

Социалдык информатиканын негиздери. Информация жана ИКТнын адамдын жана коомдун турмушундагы ролу. ИКТ колдонууга мисалдар: байланыш, маалыматтык кызматтар, илимий-техникалык изилдєєлєр, єндїрїштї башкаруу жана єнєржай буюмдарын долбоорлоо, эксперименттик маалыматтарды анализдєє, билим берїї (сырттан окуу, билим берїїнїн булактары).

ИКТнын єнїгїї этаптары. Инсандын, мамлекеттин жана коом дун маалыматтык коопсуздугу. Єздїк маалыматты уруксатсыз пайдалануудан коргоо. Компьютердик вирустар. Антивирустук профилактика. Компьютердик программаларды колдонуу жана Интернет тармагында иштєєнїн укуктук жана этикалык аспектилери жєнїндє негизги тїшїнїк. Азыркы коомдо бардык жерде ИКТны колдонуунун мїмкїн болгон терс таасирлерин (медициналык, социалдык) алдын-алуу.

Билим берџџ стандарты боюнча предметтин мазмуну

Класстар Мазмундук багыттар	5	6
	Информатика
«Информация жана информациялык процесстер»	Объекттер жана системалар. 6 саат. Курчап турган чєйрєдєгї информация. 8 саат
«Компьютер»	Компьютер. 6 саат	Компьютер информацияны иштеп чыгууда универсалдуу каражат катары. 4 саат
«Алгоритм жана программалоо»		Алгоритмдештирїїнїн негиздери. 6 саат
«Информациялыккоммуникациялык технологиялар»	Компьютердик графика. 6 саат. Компьютерде текст даярдоо. 8 саат	Информациялык модель. 8 саат Тексттик информацияны иштеп чыгуу. 10 саат. Мультимедиа. 6 саат

БОЛЖОЛДУУ КАЛЕНДАРДЫК ТЕМАТИКАЛЫК ПЛАН

6-класс

I ГЛАВА. КОМПЬЮТЕР ИНФОРМАЦИЯНЫ ИШТЕП ЧЫГУУДА

УНИВЕРСАЛДУУ КАРАЖАТ КАТАРЫ (4 саат)

§ 1. Компьютердин негизги компоненттери жана алардын аткарган кызматтары

Компьютердин тїзїлїштєрї жана алардын аткарган кызматтары Персонал компьютер

§ 2. Персонал компьютердин программалык жабдылышы

Системалык программалык жабдылыш

Прикладдык программалык жабдылыш

II ГЛАВА. АЛГОРИТМДЕШТИРЇЇНЇН НЕГИЗДЕРИ (6 саат)

§ 3. Алгоритм

Турмуштук маселелер

Алгоритм деген эмне

§ 4. Алгоритмдер жана аткаруучулар Аткаруучулардын ар тїрдїїлїгї

Формалдык аткаруучулар жана автоматташтыруу § 5. Алгоритмдин жазылыш формалары Блок-схемалар

Программа

§ 6. Алгоритмдин типтери Сызыктуу алгоритмдер

Тармактуу алгоритмдер

Кайталануучу алгоритмдер

§ 7. Аткаруучуну башкаруу ГРАТ менен таанышуу

Чегиртке башкаруу аткаруучунун мисалы

Жардамчы алгоритмдерди колдонуу

Кайталоо алгоритмин колдонуу

III ГЛАВА. ИНФОРМАЦИЯЛЫК МОДЕЛДЕР (8саат)

§ 8. Моделдєє таанып-билїїнїн методу катары Моделдер жана моделдєє

Информациялык моделдердин тїрлєрї

§ 9. Белги менен туюнтулган информациялык моделдер

Сєз менен, илимий жана кєркєм сыпаттоолор

Математикалык моделдер

§ 10. Информациялык моделди берїїнїн формалары

Таблицалык информациялык моделдер

Графиктер жана диаграммалар

Схемалар

IV ГЛАВА. ТЕКСТТИК ИНФОРМАЦИЯЛАРДЫ ИШТЕТЇЇ (10 саат)

§ 11. Тексттик документтер жана аларды тїзїїнїн технологиясы

Тексттик документ жана анын структурасы

Тексттик документтерди даярдоонун технологиясы

Тексттик документтерди тїзїїнїн компьютердик инструменттери

§ 12. Компьютерде тексттик документтерди тїзїї

Текстти киргизїї жана редакциялоо

Тексттин фрагменттери менен иштєє

§ 13. Текстти форматтоо Текстти форматтоо процесси

Символдорду жана абзацтарды форматтоо

Документтин бети жана стили боюнча форматтоо

Тїрдїї тексттик форматта документти сактоонун режимдери

§ 14. Тексттик документтерде информацияларды визуалдаштыруу

Тизмектер жана таблицалар

Графикалык сїрєттєлїштєрдї коюунун режимдери § 15. Текстти тактап билип киргизїї инструменттери жана компьютердик сєз которуу системалары

Документтерди оптикалык таанып-билїї программалары

Компьютердик сєздїктєр жана котормочу-программалар

Компьютердин эсинде тексттик информациянын берилиши

Тексттик информациянын блогунун информациялык кєлємї

V ГЛАВА. МУЛЬТИМЕДИА ( 6 саат)

§ 16. Мультимедиа технологиясы Мультимедиа технологиясы тїшїнїгї

Мультимедианы колдонуу чєйрєлєрї

Їн жана видео мультимедианын тїзїїчїсї катары

§ 17. Компьютердик презентациялар Презентация деген эмне?

Мультимедиалык презентацияларды тїзїї Жалпы сааты: 34

ОКУУЧУЛАРДЫН ЖЕТИШКЕНДИКТЕРИН

БААЛООНУН КРИТЕРИЙЛЕРИ

Баалоо системасы – бул окуучулардын окутуунун жетишкендиктерин диагноздоону, проблемаларын єлчєєнї, кайтарым байланышты ишке ашырууну, коомдогу билим берїїнїн жетишкендиктерин, проблемаларын жана абалын окуучуларга, ата-энелерге, мамлекеттик жана коомдук структураларга жеткирїїнїн негизги каражаты.

Окуучулардын билимин текшерїїнї, байкоону жана эсепке алууну туура уюштуруу окутуунун сапатын жогорулатууга єбєлгє тїзєт. Алган билимдин сапаты окуучулардын андан ары кызыгып окуусун улантуу їчїн коюлуп жаткан баалардын объективдїїлїгїнєн кєз каранды болот.

Класстагы баалоонун объектиси болуп окуучулардын билим алуудагы жеке жетишкендиктери жана улам алдыга єсїїсї болуп саналат.

Окуучулардын билим алуудагы жетишкендиктерин жана улам алдыга єсїїсїн єлчєєнїн їч тїрї колдонулат: диагностикалык, формативдик жана суммативдик.

Диагностикалык баалоо.

Окуучулардын улам алдыга єсїшїн баалоо їчїн мугалим окуу жылынын ичинде окуучулардын компетентїїлїктєрїнїн баштапкы калыптануусу менен аягында жетишкен жыйынтыктарын салыштыруу иштерин жїргїзєт. Диагностикалык баалоонун жыйынтыктары окуучулар тарабынан аткарылган жумуштарды каттоо аркылуу ишке ашырылат. Мындай жумуш єз убагында мугалимге оптималдуу окуу тапшырмалары аркылуу єзгєртїлїп толукталган окуу милдеттерин коюуга, окуучуга толукталган жаўы мазмундагы тапшырмаларды алууга шарттарды тїзєт.

Формативдик баалоо.

Формативдик баалоонун максаты – окуучулардын берилген окуу материалдарынын єздєштїрїлїшїнїн, жеке артыкчылыктарынын жана алынган жыйынтыктардын денгээлдерин аныктоо болуп саналат. Мугалим формативдик баалоону окутуудагы планга єз убагындагы толуктоолорду, тїзєтїїлєрдї киргизїїдє колдонсо, окуучулар окуу тапшырмаларынын аткарылыштарынын сапаттуулугун жогорулатууда колдонушат. Мында эў негизгиси – окуучулардын жєндємдїїлїктєрїнїн деўгээлдери бааланбастан окуучулар тарабынан аткарылган окуу тапшырмаларынын аткарылыш денгээлдери бааланат.

Окуу процессинин жїрїшїндєгї окутуунун жыйынтыктарын баалоодо (окуу жумуштарынын аткарылыш темпи, темаларды єздєштїрїї ыкмалары ж. б.) окуучулардын жетишкендиктерине жана улам алдыга єсїшїнє кєўїл бурулат. Окуучулардын билим деўгээлдеринин єсїшї билим берїїдєгї коюлган максатка ылайык аныкталат. Класстык журналдагы белгилер мугалим тарабынан окуучулардын жеке жетишїїсїндєгї жылыштарды каттоодо колдонулат.

Суммативдик баалоо.

Суммативдик баалоо – окутуунун ар бир баскычы їчїн пландаштырылган натыйжаларга окуучунун жетишїї даражасын аныктоо їчїн жардам берет жана учурдагы, аралык жана жыйынтыктоочу баа берїїдєн келип чыгат.

Учурдагы баалоо ар бир сабактын аягында жалпы класстын окуу материалын єздєштїрїї деўгээлин аныктоо максатында аткарылат.

Аралык баалоо ар бир теманы єздєштїрїїнїн жыйынтыктары боюнча жїргїзїлєт (окуу модулу).

Жыйынтыктоочу баалоо жарым жылдыктын, окуу жылынын жыйынтыктары боюнча, ошондой эле предметти окутуу аяктаганда жыйынтыктоочу аттестация формасында ишке ашырылат.

Билим деўгээлине коюлуучу негизги талаптар:

• Учурдагы баалоого мурунку сабакта єтїлгєн темалардын текшерилиши кирет;

• Тематикалык баалоого керектїї ченемдик документтерде аныкталган билимдердин текшерилиши кирет.

• Жыйынтыктоочу баалоо окуучулардын бир баскычтан экинчи баскычка єтїїсїндє ишке ашырылып, андан ары билимин улантуу їчїн керектїї билимдердин минимунунун болушун талап кылат.

Кєп учурларда мугалимдер бааны кєнїлїнє жакпаган окуучуларды тарбиялоо максатында колдонушат. Мындай мамиле туура эмес. Текшерїї жана баалоо иш-аракеттери окуучулардын билимди єздєштїрїї деўгээлдерин аныктоо максатында гана аткарылышы керек. Окуу материалы тємєнкї деўгээлде єздєштїрїлгєн абалда сабакты єтїї деўгээлин карап чыгуу, окутуунун формаларын жана окутуу стилин єзгєртїї боюнча ой жїгїртїї зарыл. Материалды окутуунун баштапкы этабында эле окуучулар кандай натыйжага келе тургандарын билиши керек.

Окуучулар менен мугалимдин ишмердїїлїгї так жана туура уюштурулган учурда гана, башкача айтканда окуу процессинин ар бир катышуучусу єз эмгегинин натыйжаларын аў сезимдїї тїрдє аныктаганда, єзїн-єзї кєзємєлдєй билгенде гана баанын тарбиялоочу жана окутуучу ролу маанилїї єлчємдє жогорулайт. Мында мугалим эмгектин уюштурулушун жакшыртуу їчїн керек болгон чараларды кєрєт, ал эми окуучу жеке билиминин деўгээлине сын кєз караш менен мамиле жасап, єзїн-єзї окутуунун индивидуалдык траекториясын иштеп чыгат.

Теориялык билимдерди текшерїїнїн салттуу ыкмаларына оозеки суроолорду берїї, жазуу жїзїндє текшерїї иштери жана тестирлєєнї киргизїїгє болот. Практикалык кєндїмдєрдї текшерїї їчїн практикалык иштерди аткартуу керек. Текшерїїнїн салттуу эмес ыкмалары катары сочинение жана жат жазуу иштерин эсептєєгє болот. Жыйынтыктоочу баалоо їчїн окуучулардын теориялык билимдери да, ар тїрдїї программалык продуктылар менен иштей билїїсїнїн прикладдык кєндїмдєрї да чагылдырыла турган долбоорлорду колдонуу абзел.

Оозеки суроолорду берїї – ар бир сабакта жїргїзїлїшї керек. Мында окуучулардын билимин текшерїї милдеттїї ишаракет болуп саналбайт. Мугалимдин ишмердїїлїгїнїн негизги шарты катары, окуу материалын єздєштїрїїдєгї кєйгєйлїї маселелерди аныктоо жана окуучулардын кєнїлїн татаал тїшїнїктєргє, кубулуштарга жана процесстерге буруу болуп саналат.

Практикалык иштер лабораториялык иштерден эмнеси менен айыр маланат? Лабораториялык иш программалык каражаттар менен иштєєнїн белгилїї кєндїмдєрїн тереўдетїї максатында аткарылат. Мында окуучу тапшырмадагы алгоритмдиктапшырмалардан сырткары, мугалимден керектїї кеўештерди ала алат. Практикалык иш эмне кылуу керектиги жєнїндє эч кандай тапшырма жана кеўеш берилбестен маселенин шартын тїшїндїрїїнї камтыйт. Башкача айтканда, окуучунун билимди єздєштїрїїсїн текшерїїнїн формасы катары каралат. Белгилей кетчї нерсе, практикалык иш бир гана компьютердеги тапшырма менен байланышпастан схема, таблица тїзїї, программа жазуу сыяктуу ж. б. иш-аракеттерди да камтышы мїмкїн.

Баалоо жана текшерїїнїн бир формасы болгон тестирлєєгє басым жасап кенен токтололу. Туура жана так тїзїлгєн тесттер – бир гана билимди текшерїї жана баалоонун жолу эмес єтїлгєн материалды кайталоонун жана аны бекемдєєнїн жолу катары да эсептелет. Жыйынтыктоочу баалоо жана тесттерди колдонуу їчїн окуу жылынын ичинде окуучуларды дайыма тестирлєєдєн єткєрїп туруу зарыл. Ишмердїїлїктїн жыйынтыктоочу натыйжаларын сїрєттєє катары тесттерди колдонуу – окутуунун натыйжалуу каражаты болуп саналат.

Бул ыкманын эффективдїїлїгї эмнеде?

Теманы єтїїнїн башында эле тесттерди алганда окуучулар жакшы натыйжа алууга багытталышат. Башка предметтерде ар бир сабакта дидактикалык материалдарды таратуу кыйын болсо информатика сабагында керектїї техникалык каражат катары компьютерди колдонуу мїмкїнчїлїгї бар. Компьютерге керектїї тесттер мурунтан киргизилип, окуучулар оўой эле єздєрїн текшере алышат.

Беш суроодон турган тесттерди ар бир материалды (сабакты) єздєштїргєндєн кийин колдонууга болот. 10–15 суроодон турган тесттер чейректик текшерїї иштери, ал эми 20–30 суроодон тїзїлгєн тесттер жыйынтыктоочу баалоо їчїн колдонулат.

Жогорудагылардан башка «Информатика» предмети боюнча баалоо системасы тємєнкї иш-аракеттер менен берилет:

Башталгыч иштер (сентябрдын башы) окутууну улантуу жана кемчиликтерди тїзєтїї їчїн коррекциялык иштерди пландоо максатында окуучулардын реалдуу билим деўгээли менен актуалдуу деўгээлинин ортосундагы айырмачылыкты аныктоого мїмкїнчїлїк берет. Мугалим башталгыч иштердин натыйжаларын журналга жана окуучунун кїндєлїгїнє 5 баллдык шкала боюнча коёт, ошондой эле билимдерди, кєндїмдєрдї жана билгичтиктерди кєзємєлдєє таблицасына проценттик катышта белгилейт.

• Тесттик тапшырмалар окуу маселесин чыгаруу їчїн керек болгон иш-аракеттин операциялык тїзїлїшї боюнча окуучунун єздєштїргєн билимин текшерїїгє багытталган тапшырмаларды камтыйт. Бул иштин натыйжалары журналга жана окуучунун кїндєлїгїнє 5 баллдык шкала боюнча коюлат.

• Текшерїї иши окуучулардын предметтик маданий ыкмаларды/каражаттарды єздєштїрїї деўгээлдерин аныктоого багытталып, теманын жыйынтыгы боюнча 5 баллдык шкала боюнча бааланат.

• Аралык жана жыйынтыктоочу текшерїї иши (декабрь, апрель айларынын аягы) окуу чейректеги негизги темаларды камтыйт. Тапшырмалар окуучулардын билимин текшерїїгє жеке гана багытталбастан окутуунун єнїктїрїїчї таасирин аныктоого да багытталат. Текшерїї иши бир нече этапта жїргїзїлїшї мїмкїн. Текшерїїнїн натыйжалары журналга жана окуучунун кїндєлїгїнє 5 баллдык шкала боюнча коюлат, ошондой эле билимдерди, кєндїмдєрдї жана билгичтиктерди кєзємєлдєє таблицасында проценттик катышта белгиленет.

Баа коюунун критерийлери

«5» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• єтїлгєн материалды катасыз айтып же жазып берсе;

• билим, билгичтик жана практикалык кєндїмдєрдїн бардык кєлємїн программага ылайык єздєштїргєн болсо;

• материалды жазуу тїрїндє же оозеки формада аў сезимдїї айтып бере алат, тексттеги негизги жоболорду бєлїп кєрсєтїп, єзгєртїлїп берилген суроолорго оўой жооп берсе;

• бїтїндєй материалды так жана толугу менен айтып берет, жазуу иштерин катасыз аткара алса;

• алган билимдерин практикада эркин колдоно алса.«4» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• программалык материалдын билимдерин єздєштїрсє;

• материалды аў сезимдїї тїрдє айтып берип, бирок анын маанилїї жактарын дайыма ажыратып айта албаса;

• билимдерин практикада колдонуп, бирок єзгєртїлїп берилген суроолорго оўой жооп бере албаса;

• оозеки жана жазуу формасындагы тапшырмаларга берилген жоопторунда каталар болушу мїмкїн, мугалим эскерткен кемчиликтерди оўой оўдой алса.

«3» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• программалык материалдын билимдерин єздєштїрєт, бирок єз алдынча айтып берїїдє кыйналат жана мугалим тарабынан тактап, толуктай турган суроолордун берилишин талап кылса;

• оозеки суроолорго жооп берїїнї каалайт;

• єзгєртїлїп берилген суроолорго жооп берїїдє кыйналса;

• оозеки жана жазуу формасындагы тапшырмаларга берилген жоопторунда каталар болсо.

«2» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• материал туурасында башка тїшїнїккє ээ болсо;

• оозеки жана жазуу формасындагы тапшырмаларга берилген жоопторунда орой каталар болсо.

Оозеки жоопторду баалоонун критерийлери

«5» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• єздєштїрїлгєн теориянын негизинде толук жана туура жооп берсе;

• материалды белгилїї логикалык ырааттуулук менен адабий тилде айтып берет: жооп єз алдынча берсе.

«4» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• єздєштїрїлгєн теориянын негизинде толук жана туура жооп берсе; материалды белгилїї логикалык ырааттуулук менен адабий тилде айтып берет, бирок эки-їч майда ката кетирип, аларды мугалимдин эскертїїсї боюнча оўдосо.

«3» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• жооп толук берилди, бирок маанилїї ката бар, же болбосо толук эмес жооп берсе.

«2» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• жооп берип жатканда окуучунун єтїлгєн материалдын негизги мазмунун тїшїнбєй калгандыгы аныкталганда же мугалимдин жол кєрсєтїїчї суроолорунун жардамы менен єндой албай калган маанилїї каталары бар болсо.

Практикалык ишти баалоонун критерийлери

«5» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• иш туура жана толук аткарылган; туура жыйынтык чыгарылса;

• иш план боюнча техникалык коопсуздукту сактоо менен аткарылса.

«4» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• жалпысынан иш туура аткарылган, эки-їч майда ката кетирилип, алар мугалимдин эскертїїсї боюнча оўдолсо.

«3» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• иш жарым-жартылай туура аткарылган же болбосо маанилїї ката кетирилсе.

«2» деген баа окуучуга тємєнкї учурларда коюлат:

• ишти аткаруу учурунда эки (жана кєп) маанилїї ката кетирилген жана бул каталарды окуучу мугалимдин эскертїїсї менен оўдой алган эмес.

Тесттерди баалоонун критерийлери

«3» деген баа туура жооптор жалпы суроолордун 60%–74% тїзсє;

«4» деген баа туура жооптор жалпы суроолордун 75%–90% тїзсє;

«5» деген баа окуучу тестти ийгиликтїї аткарып, туура туура жооптор жалпы суроолордун 90% ашыгын тїзсє.

Окуучуларды баалоонун критерийлери

Баалоо окуучулардын билим алуусуна тїрткї бериши керек жана буга ылайык, предметти окутуу процессинде ишке ашырылышы зарыл. Баалоо – тємєнкї їч максатта жїргїзїлєт:

• Окутууну пландоо

• Окуучулардын жетишкендиктерин /прогрессин баалоо

Отчёт (окуучуларга, ата-энелерге, башка предметтердин мугалимдерине жана мектептин жетекчилигине).

РЕСУРСТТУК КАМСЫЗДООГО КОЮЛГАН ТАЛАПТАР

Информатика кабинети, андагы жабдыктар (эмерек жана ИКТ каражаттары) санитардык-эпидемиологиялык эреже жана нормативдик талаптарга жооп бериши керек.

Информатика кабинетинде бирден аз эмес мугалимдин жумушчу орду жана окуучулар їчїн стандарттык комплект (системалык блок, монитор, тексттик маалыматты киргизїї жана экран объектилерин башкаруу їчїн (клавиатура, маус), компакт-дисктерди окуп-жаздыруу їчїн привод, аудио/видео кирїїлєр/чыгуулар) менен жабдылган 12–15 жумушчу орун болушу керек. Компьютердин негизги конфигурациясы колдонуу чуга мультимедиалык контент менен иштєєгє, тактап айтканда видеолорду кєрїї, кулакка тагылуучу аппараттагы (наушник) стереоїндїн сапаттуулугу, микрофон аркылуу оозеки маалымат киргизїї ж. б. мїмкїнчїлїктєрдї бериши керек. Компьютерлер мектептик тармакка жана Интернетке кошулган абалда болушу зарыл. WiFi тармак участокторун колдонууга да болот. Кабинетте стационардык абалдагы компьютердик жабдыктарды да, ноутбуктарды колдонууга уруксат берилет.

Информатика предмети боюнча билим берїїнїн сапатын камсыз кылуу їчїн компьютердик класс тємєндєгїдєй перифериялык жабдыктар менен жабдылыш керектиги болжолдонот:

• принтер (ак-кара басылма, А4 форматында);

• принтер (тїстїї басылма, А4 форматында);

• мугалимдин компьютерине туташтырылган мультимедиалык проектор;

• экран (штативге же дубалга бекитилген) же интерактивдїї такта;

• сканер;

• санариптик фотоаппарат;

• web-камера;

• мугалимдин жумушчу ордунун курамында акустикалык колонкалар;

• кулакка такчу аспаптар (наушниктер);

• Интернет тармагына туташууну камсыздоочу каражат (Интернет тармагына туташуу їчїн жабдыктардын тобу, сервер).

Компьютердик жабдык ар тїрдїї операциялык системаларды колдонушу мїмкїн (Windows, Linux, MacOS системаларына кошулган). Информатика кабинетиндеги компьютерлерге киргизиле турган программалык каражаттардын бардыгы керектїї жумушчу орундардын санына жараша лицензияланышы керек.

Окуу предметинин негизги мазмунун єздєштїрїї їчїн тємєнкї программалык камсыздоолор болушу талап кылынат:

• операциялык система;

• файлдык башкаруучу (операциялык системанын курамында ж. б.);

• почталык кардар (операциялык системанын курамында ж. б.);

• браузер (операциялык системанын курамында ж. б.);

• мультимедиалык ойноткуч (операциялык системанын курамында ж. б.);

• антивирустук программа;

• архивдєєчї программа;

• котормочу-программа;

• текстти оптикалык таануу системасы;

• интерактивдїї баарлашуу программасы;

• клавиатура машыктыруучусу;

• виртуалдык компьютердик лабораториялар;

• тексттик редакторду, презентацияларды иштеп чыгуучу программаны, маалымат базасын башкаруу системасын жана электрондук таблицаларды камтыган интеграцияланган офистик тиркеме;

• растрдык и вектордук графикалык редакторлор;

• їн редактору;

• автоматташтырылган проектирлєє системасы;

• программалоо системасы;

• геомаалыматтык система;• web-баракчаларынын редактору.

Информатика кабинетинин китепкана фонду (китеп, басмасєз продукциялары) їзгїлтїксїз жаўыланып турушу керек. Китепкана фондуна тємєнкїлєр кирет:

• ченемдик документтер (Кыргыз Республикасынын Билим берїї жана илим министрлигинин жана Кыргыз билим берїї академиясынын методикалык каттары, информатика боюнча программалардын жыйнактары ж. б.);

• окуу-методикалык адабияттар (окуу китептери, жумушчу дептерлер, методологиялык китептер, маселелер жыйнактары жана практикумдар, тематикалык жана жыйынтыктоочу текшерїї иштери їчїн тесттик тапшырмалар жыйнактары ж. б.);

• Информатика предмети боюнча илимий адабияттар (справочниктер, энциклопедиялар ж. б.);

• мезгилдик басылмалар.

Дубалга тагылуучу кєрсєтмє пособиелердиг топтомунун ичинде сєзсїз тїрдє «Жумушчу орундардын уюштурулушу жана коопсуздук техникасы» аттуу плакаттын болушу талап кылынат. «Информатика» окуу предметинин негизги мазмунун чагылдырган кєргєзмє пособиелеринин топтому (плакат, табли ца, схемалар) дубалга тагылуучу полиграфиялык басылмалардан да, электрондук форматтагы продукциялардан да (мисалы, мультимедиалык презентациянын слайддарынын топтому) тїзїлїшї мїмкїн.

Информатика кабинетинде электрондук билим берїї булактарынын китепканасы уюштурулушу керек. Буга тємєнкїлєр кирет:

• информатика курсу боюнча презентация слайддарынын топтому;

• окуу ишмердїїлїгїнїн репродуктивдїї формасынан єз алдынча, издєє-изилдєє иштерине єтїїсїнє, ар кандай формада берилген маалыматтар менен иштєє жєндємдїїлїгїнїн єнїгїїсїнє, окуучулардын коммуникациялык маданиятынын калыптанышына кємєкчї болгон маалыматтык куралдар (виртуалдык лабораториялар, чыгармачыл чєйрєлєр ж. б.);

• республикалык билим берїї порталдарына, информатика боюнча электрондук окуу китептерине, сырттан окуу курстарына жайгаштырылган жана окуучулардын єз алдынча окуулары їчїн сунуштала турган электрондук билим берїї ресурстарынын каталогу.

С А Б А К Т А Р Д Ы Н И Ш Т Е Л М Е Л Е Р И

1-сабак

Информатика курсун окутуунун максаттары.

Коопсуздук техникасы жана жумушчу орунду уюштуруу Курчаган чєйрєнїн объекттери

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – компьютердин негизги тїзїлїштєрї жана алардын аткарган функциялары боюнча системалаштырылган тїшїнїктєр;

• метапредметтик – информацияны иштетїїчї универсалдуу тїзїлїш катары компьютер тууралуу жалпылаган тїшїнїктєр;

• жеке инсандык – азыркы замандагы адамдын турмушундагы компьютердин ролун тїшїнїї; компьютердин негизги мїмкїнчїлїктєрї туу ралуу билимдерин єзїнїн турмуштук тажрыйбасы менен байланыштыруу; эсептєє техникасынын тарыхына байланыштуу суроолорго кызыгуу.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1. компьютердин маўызын универсалдуу (1) электрондук (2) программалык-башкаруу (3) тїзїлїштєр катары тїшїндїрїї;

2. компьютердин негизги тїзїлїштєрї тууралуу тїшїнїктєрдї анын аткарган кызматтары кєз карашында жалпылоо; адам менен компьютердин салыштырма жїргїзїї;

3. компьютердин негизги мїнєздємєлєрїн кароо;

4. компьютердеги информациялык агымдардын схемасын кароо.

Негизги тїшїнїктєр: компьютер; процессор; эс; информацияны киргизїї тїзїлїштєрї; информацияны чыгаруу тїзїлїштєрї.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери (ПК), мультимедиалык проектор, экран;

• окуучулардын ПК.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башталышында «Компьютердин негизги компоненттери жана алардын аткарган функциялары» презентацияны колдонуу менен жаўы информация берилет. Презентация нын жїрїшїндє «Компьютер жанан анын аткарган кызматы» анимациясын кєрсєтїї керек. Информациялык агымдардын схемасын кароодо «Санариптик ЭЭМдин тїзїмї – магистраль (шина)» анимациясын колдонуу ылайык.

Алынган информацияны бекемдєє максатында «Компьютердин тїзїлїшї-1» программа-тренажёрун колдонуп, окуучулардын жеке ишин уюштуруу же тапшырманы фронталдык режимде чоў экранда аткаруу керек.

Їй тапшырмасы. § 1, 1–11-суроолор жана тапшырмалар. Компьютердик практикум

1-иш. Компьютерди башкаруунун ыкмалары.

2-сабак

Персонал компьютер

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – компьютердин негизги тїзїлїштєрїн жана алардын актуалдуу мїнєздємєлєрїн билїї;

• метапредметтик – персонал компьютердин негизги тїзїлїштєрїнїн аткарган кызматтарын тїшїнїї;

• жеке инсандык – азыркы замандагы адамдын турмушундагы компьютердин ролун тїшїнїї; компьютердин негизги мїмкїнчїлїктєрї туу ралуу билимдерин єзїнїн турмштук тажрыйбасы менен байланыштыруу.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1. окуучулардын персонал компьютер жєнїндєгї билимдерин систематизациялоо;

2. персонал компьютердин тїзїлїштєрїнїн негизги сапаттык жана сандык мїнєздємєлєрїн карап чыгуу (учурдагы абалдары боюнча);

3. компьютерди Интернетке чыгуунун аспабы катарында кароо тїшїнїктєрїн єнїктїрїї; компьютердик тїйїндєр тууралуу жалпы тїшїнїктєрдї калыптандыруу, маалыматтарды берїї ылдамдыгы тїшїнїктєрїн киргизїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: персонал компьютер; системдик блок: башкы плата; борбордук процессор; оперативдик эс; катуу диск; сырткы тїзїлїштєр: клавиатура, маус, монитор, принтер, акустикалык колонкалар; компьютердик тїйїн; сервердик компьютер, жумушчу компьютер.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын персонал компьютерлери.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башталышында тємєндєгїлєр аткарылат:

1. § 1 карата окулуп їйрєнїлгєн суроо, тапшырмаларды текшерїї;

2. їйгє берилген тапшырмаларды (практикалык тапшырмалардан) кєз жїгїртїп текшерїї;

3. компьютердин ички ЭСи жєнїндє бир окуучунун айтып берїїсїн жалпы класс менен угуу.

Сабактын андан аркы жїрїшїн «Персонал компьютер» презентациясын колдонуу аркылуу улантуу керек. Кошумча материал катарында «Системалык блоктун бєлїктєрї», «Си-стемалык блок (артынан кєрїнїшї)», «ЭЭМдин ачык архитектурасы» анимацияларын колдонуу сунуш кылынат. Бул окуу материалдарын берїї убагында № 6–№ 12 тапшырмаларын аткаруу менен жыйынтыктарын талкуулоо сунуш кылынат.

Сабактын практикалык бєлїгїндє тексттик процессордо компьютердик практикумду аткарууну уюштурса болот.

Їй тапшырмасы. § 1 ылайык 1–11-суроолор жана тапшырмалар каралат.

Компьютердик практикум

1-иш. Компьютерди башкаруунун ыкмалары.

3-сабак

Персонал компьютердин программалык жабдылышы. Системалык программалык жабдылыш

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – персонал компьютердин программалык жабдылышы жана анын негизги топтору тууралу тїшїнїгї;

• метапредметтик – персонал компьютердин системдик программалык жабдылышынын аткарган кызматтарын тїшїнїї;

• жеке инсандык – азыркы замандагы адам баласынын жашоосундагы компьютердин ролун тїшїнїї; информациялык кооп суздуктун маанилїї багыты катарында вирустан коргонуунун маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1. персонал компьютердин программалык жабдылышы тууралуу окуучулардын тїшїнїктєрїн жалпылоо;

2. системалык программалык жабдылыштардын тїрдїї категориялары тууралуу тїшїнїктєрдї системдештирїї;

3. операциялык системаларды жана алардын аткарган функцияларын кароо.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: программа; программалык жабдуулар (ПЖ); системалык ПЖ; операциялык система; архиватор; антивирустук программа.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын ПК.

Сабактын мазмунун баяндоо єзгєчєлїктєрї

Сабактын башталышында тємєндєгїлєр аткарылат: 1) § 1 суроолору боюнча єтїлгєн материалдарды кайталоо; 2) їйгє берилген тапшырмаларды кєз жїгїртїп текшерїї.

Сабактын материалын «Компьютердин программалык жабдылышы» презентациясын колдонуу менен берсе болот (электрондук тиркемеде). Толуктоо максатында «Персонал компьютердин программалык жабдылышынын структурасы», «Системдик программалык жабдылыш», «Операциялык система» презентацияларын колдонгон ылайык.

Сабактын практикалык бєлїгїндє кандай антивирустук программа мектепте колдонулса ошол программа менен иштєєнїн тємєндєгї планын колдонуу сунуш кылынат:

1. антивирустук программаны жїктєє;

2. программа жїктєлгєндєн кийин негизги мїмкїнчїлїктєрї менен таанышуу;

3. антивирустун базасын жаўылоо функциясын ишке чегїї;

4. локалдык дискти, флешканы же тандалып алынган папканы сканерлєє жумуштарын аткаруу.

Їй тапшырмасы. § 2 параграфындагы 1–11-суроолорду жана тапшырмаларды аткаруу. Компьютердик практикум

2-иш. Файлдарды тїзєбїз жана сактайбыз.

4-сабак

Колдонмо программалык камсыздоо

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – программалоо тууралуу тїшїнїктї профессионалдык ишмер дїїлїктїн бир сферасы катары берїї; башка ишмердїїлїктєрдє компьютерди колдонуунун мїмкїнчїлїктєрї туурасындагы тїшїнїктєрдї берїї;

• метапредметтик – персонал компьютердин программалык жабдылышынын аткарган кызматын тїшїнїї;

• жеке инсандык – программалык жабдылыштардын колдонуунун укуктун нормаларын тїшїнїї; колдонулуп жаткан программалык жабдылышка жоопкерчилик менен мамиле жасоо. Чечилїїчї окуу маселелери:

1. окуучулардын программалоо ишмердїїлїгї жєнїндєгї тїшїнїктєрїн єнїктїрїї;

2. прикладдык программалык жабдылыш тїшїнїктєрїн сис темалаштыруу;

3. программалык жабдылыштарды колдонуунун укуктук нормаларын кароо.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: программалык

камсыздоо (ПК); колдонмо ПК; программалоочу система; жалпы максаттагы тиркемелер; атайын максатка ылайыкталган тиркемелер; ПКнын укуктук статусу.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын персонал компьютерлери.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башталышында тємєндєгїлєр аткарылат:

1) § 1 суроолору боюнча єтїлгєн материалдарды кайталоо; 2) Їйгє берилген тапшырмаларды кєз жїгїртїп текшерїї; 3) Толуктоо иретиндеги берилген тапшырмаларды текшерїї. Сабактын материалын «Компьютердин программалык камыздоосу» презентациясын колдонуу ылайык (электрондук тиркемеде). Толуктоо максатында «Программалоо системалары», «Прикладдык программалык камсыздоо» презентацияларын колдонсо болот.

Єзгєчє кєўїлдї колдонулуп жаткан программалык камсыздоолордун укуктук нормаларына буруу зарыл.

Сабактын практикалык бєлїгїндє окуучулардын иштєєсїн Интернет ресурстарын колдонуу менен уюштурган туура:

1. Интернетте Gimp программасынын мїмкїнчїлїктєрї жєнїндєгї маалыматтарды жана бул программанын лицензиялык макулдашуу баракчасын табуу;

2. Интернетте Adobe Photoshop программасынын мїмкїнчїлїктєрї жєнїндєгї маалыматтарды жана бул программанын лицензиялык макулдашуу баракчасын табуу;

3. Бул эки программанын мїмкїнчїлїктєрїн салыштыруу;

4. Бул эки программанын колдонуунун шарттарын салыштыруу (лицензия тексттери боюнча);

5. Кайсы программаны колдоно турганыўарды айтып бергиле.

Їй тапшырмасы. § 2 параграфындагы 1–11-суроолорду жана тапшырмаларды аткаруу. Компьютердик практикум

2-иш. Файлдарды тїзєбїз жана сактайбыз.

5-сабак

Алгоритмдештирїїнїн негиздери.

Турмуштук маселелер. Алгоритм деген эмне?

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информатиканын негизги тїшїнїктєрїнїн бири болгон алгоритм тїшїнїгїн берїї;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландап билїї; єзїнїн жасаган иштерин пландалган жыйынтыктар менен салыштыруу, єзїнїн ишмердїїлїгїн текшерип туруу, берилген шарттарга ылайык жасалуучу аракеттердин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїлгєн абалга жараша єзїнїн аракетин ылайыктоо; окуу тапшырмаларынын аткарылышынын тууралыгын баалоо;

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• схемалар жана алардын тїрлєрї тууралуу тїшїнїктєрдї бекемдєє;

• кїнїгє ар бир адам чече турган турмуштук тапшырмалардын алкагын аныктоо;

• кєптєгєн тапшырмаларды чече ала турган инструмент катары алгоритм жєнїндє тїшїнїк берїї;

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: маселелердин коюлушу; баштапкы маалыматтар; жыйынтык; алгоритм.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын ПК.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Алгоритм деген эмне?» презентациясы.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Єтїлгєн окуу материалын актуалдаштыруунун жана текшерїїнїн тємєндєгїдєй удаалаштыгы сунушталат:

Їй тапшырмасын текшерїї жана талкуулоо;

§ 3 ылайык теориялык материалды берїї. № 3 тапшырманы класста аткаруу.

Сабактын практикалык бєлїгїн окуу материалындагы № 4 тапшырманын негизинде уюштурса болот.

Їй тапшырмасы: § 3; № 1, № 2, № 3, № 4, № 5. Компьютердик практикум

4-иш. Кайталануучу фигураларды тартуу.

Тапшырмаларды чыгаруудагы жооптор жана кєрсєтмєлєр:

Окуу китебиндеги тапшырмалар:

№ 3. Эгиз бир туугандар – Б1 жана Б2, энеси – Э, атасы – А болсун дейли. Бир жээктен экинчи жээкке єтїїнї планы тємєнкїдєй болушу мїмкїн:

1) Б1 жана Б2; 2) Б1; 3) Э; 4) Б2; 5) Б1 жана Б2; 6) Б1; 7) А; 8) Б2.

6-сабак

Алгоритмдер жана аткаруучулар. Аткаруучулардын тїрдїїлїгї. Формалдык аткаруучу жана автоматташтыруу

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – алгоритмди аткаруучу тууралуу тїшїнїк;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландап билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жаса луу чу иштин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо;

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнї маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• алгоритмдер жєнїндєгї тїшїнїктєрдї бышыктоо;

• аткаруучулар жєнїндєгї тїшїнїктєрдї системалаштыруу;

• формалдуу аткаруучу жана анын мїнєздємєлєрї жєнїндєгї тїшїнїктєрдї калыптандыруу;

• адамдар, компьютерлер тарабынан жана алгоритмди аткаруучулар тарабынан аткарган функциялар жєнїндєгї жалпы тїшїнїктєрдї калыптандыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; аткаруучу; аткаруучунун командалар системасы; формалдуу аткаруучу; автоматташтыруу.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын ПК.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Алгоритмдер жана аткаруучулар» презентациясы;

Программалык жабдылыш (лицензия талап кылбаган)

1) КуМир (http://www.niisi.ru/kumir/) системасындагы Кузнечик аткаруучу.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Єтїлгєн окуу материалын актуалдаштыруу жана текшерїї этабында практикалык тапшырмалардын аткарылгандыгын кєз жїгїртїп текшерип коюу жетиштїї болот.

Бул сабактын тематикасы практикалык тапшырмаларда кеўири берилген.

Їй тапшырмасы: § 4, № 1–№ 9.

3-иш. Абсолюттук жылышуу командасы менен параллелограммды чийїї.

Кєрсєтмєлєр, комментарий, жооптор жана чыгаруулар:

Окуу китебиндеги тапшырмалар:

№ 3. 1) Оркестр дирижёрдун кєрсєтмєлєрїн аткаруучу формалдык аткаруучу болуш керек. 2) Окуучу – формалду эмес аткаруучу. 3) Фармацевт – формалдуу аткаруучу. 4) Врач – формалдуу эмес аткаруучу. 5) Конвейердеги автомат – формалдуу аткаруучу. 6) компьютердеги программа – формалдуу аткаруучу, ошондуктан ал колдонуучуга сєздї алмаштыруунун варианттарын сунуштайт.

7-сабак

Алгоритмдин жазылыш формалары

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – тїрдїї алгоритмдердин жазылыш формалары жєнїндє тїшїнїк;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландай билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жасалуучу иштердин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; информациялык моделдєєнї билїїсї.

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдикой жїгїртїїсїнї маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• алгоритмдер жана аткаруучулар жєнїндєгї тїшїнїктєрдї бышыктоо;

• окуучулардагы алгоритмдин жазылыш формалары тууралуу тїшїнїктєрдї системалаштыруу;

• алгоритмди жазылыш формасы катарында блок-схема тїшїнїгїн киргизїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; аткаруучу; блок-схема.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын ПК. Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Алгоритмдер жана аткаруучулар» презентациясы;

Программалык жабдылыш (лицензия талап кылбаган)

1) КуМир (http://www.niisi.ru/kumir/) системасындагы Кузнечик алгоритм аткаруучу.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Єтїлгєн окуу материалын актуалдаштыруунун жана текшерїїнїн тємєндєгїдєй удаалаштыгы сунушталат:

1. Окуучулар окуу материалдагы суроолорго жооп беришет;

2. Практикалык тапшырмалардагы аткарылуучу маселелерди кєз жїгїртїп текшерїї жана талкуулоо жїрєт;

Жаўы материалды берїїдє окуучулардын кєнїлїн алгоритмдердин жазылыш формаларынын кээ бири аларга жакшы тааныш экендигин баса белгилеп (мисалы, тизмектелип же таблица тїрїндє берилиши), алгоритмдин блок-схема тїрїндє берилишине убакытты кєбїрєєк бєлїї керек.

Окуу материалын бышыктоо 1–4-тапшырмаларды кароо менен жїргїзїлєт.

Їй тапшырмасы: § 5 окуу китеби, № 1–№ 4.

Компьютердик практикум

5-иш. Тексттик редактордун графикалык мїмкїнчїлїктєрї менен таанышабыз.

Тапшырмаларды чыгаруудагы жооптор жана кєрсєтмєлєр: Окуу китебиндеги тапшырмалар

№ 2. Тємєндєгї аракеттер менен маселени чечсе болот: 1) 9 литрдик чаканы сууга толтуруу керек;

1. 9 литрдик чакадан 5 литрдик чакага толтуруу керек;

2. 5 литрдик чакадагы сууну тєгїп таштоо керек;

3. 5 литрдик чакага 9 литрдик чакада калган 4 литр сууну куюп алуу керек;

4. 9 литрдик чаканы сууга толтуруу керек;

5. 9 литрдик чакадан 5 литрдик чакага толуктап куюш керек;

6. 5 литрдик чакадагы сууну тєгїп таштоо керек;

7. 9 литрдик чакадан 5 литрдик чакага толтуруу керек;

8. 5 литрдик чакадан сууну тєгїп таштоо керек;

9. Їйгє 9 литрдик чакадагы калган сууну алып баруу керек.

№ 4. Бул алгоритм аткарылгандан кийин Чегиртке 4 санынын їстїндє болуп калат?

8-сабак

Сызыктуу алгоритмдер

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – сызыктуу алгоритмдер тууралуу тїшїнїктєр;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландоону билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жасалуучу жумуштун ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; ИКТ-компетентїїлїк (сызыктуу презентацияларды тїзїї);

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• сызыктуу алгоритм тїшїнїгїн калыптандыруу;

• формалдуу аткаруучулар їчїн берилген командалар системасы аркылуу сызыктуу алгоритмдерди тїзїїнї їйрєтїї;

• графикалык сїрєттєлїштєрдї вектордук графиканын каражаттары менен тїзїїнї билїїнї актуалдаштыруу;

• бир нече слайддан турган презентацияны тїзїїнї билїїнї актуалдаштыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; блок-схема; сызыктуу алгоритм.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран, окуучулардын ПК.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме: 1) «Алгоритмдердин типтери» презентациясы.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Єтїлгєн окуу материалын актуалдаштыруунун тємєндєгїдєй удаалаштыгы сунушталат:

1) Тємєндєгї суроолор талкууланат:

• Алгоритм деген эмне?

• Мектепте кандай алгоритмдерди окуп їйрєндїўєр?

• Алгоритмдерди аткаруучулар деген ким же эмне?

• Силерге алгоритмдин кандай жазылыш формалары белгилїї?

• Блок-схема тїзїїдє кандай геометриялык фигуралар колдонулат жана алар кандай аракеттерди тїшїндїрїшєт?

2) Практикалык тапшырмалар текшерилет.

Мындан кийин сызыктуу алгоритм тїшїнїгї боюнча тапшырмалар аткарылат.

Сабактын 2-бєлїгїндє окуучулар «Сызыктуу презентацияны тїзєбїз» ишин аткарууга киришет. Мында «Саат» деген темада тїзїшєт. Тапшырманы берїї алдында даярдалган їлгїнї кєрсєтїї. Презентациядагы слайддар базалык баштапкы сїрєттїн негизинде тїзїлєт. PowerPoint презентация редакторунда вектордук графиканын жардамы менен тїзїлєт.

Їй тапшырмасы: § 7 № 1–№ 8.

Компьютердик практикум

6-иш. Даяр фигуралар менен иштєє

Тапшырмалардын жооптору жана кєрсєтмєлєр Окуу китебиндеги тапшырмалар № 2.

Программа	Программанын аткарылыш протоколу
Кошуу 1 Кєбєйтїї 2 Кошуу 1 Кєбєйтїї 2 Кєбєйтїї 2 Кєбєйтїї 2 Кошуу 1 Кєбєйтїї 2	Баштапкы мааниси: 0. 1 2 3 6 12 24 25 50 Жыйынтык: 50.

9-сабак

Тармактуу алгоритмдер

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – тармактануу алгоритмдер тїшїнїгї;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландоону билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жасалуучу иштин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; ИКТ-компетентїїлїк (гипершилтемелер менен презентацияларды тїзїї);

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• окуучулардын алгоритм тїшїнїгїн єнїктїрїї;

• тармактануу алгоритмдер тїшїнїгїн калыптандыруу;

• тїрдїї кырдаалдарда тармактанууну кєрє билгенге їйрєтїї;

• блок-схемалардын жардамы менен тармактануу алгоритмдерин аткарууну їйрєтїї;

• тармактануу алгоритмдерин иштеп чыгуунун кєндїмдєрїн иштеп чыгуу;

• бир нече слайддардан презентация тїзїїнї билїїнї бышыктоо;

• гипершилтемелер менен презентацияларды тїзїїнї їйрєтїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; алгоритмдин типтери; сызыктуу алгоритм; шарты; тармактануу; гипершилтеме.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери;Окуу материалына берилген электрондук тиркеме: 1) «Алгоритмдердин типтери» презентациясы.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Єтїлгєн окуу материалын актуалдаштыруунун жана текшерїїнїн тємєндєгїдєй удаалаштыгы сунушталат:

1) практикалык тапшырмаларды аткарууну текшерїї жана тапшырманын толук аткарылышын талкуулоо; 2) тємєндєгї суроолор талкууланат:

• Алгоритм деген эмне?

• Кандай алгоритмдер сызыктуу деп аталышат?

• Сызыктуу алгоритмге кандай мисалдарды келтире аласыўар?

• Силерге белгилїї болгон алгоритмдердин бардыгын сызыктуу алгоритм десек болобу?

Тармактануу алгоритм тїшїнїгїн киргизгенден кийин окуу материалынын негизинде тїзїлгєн практикалык тапшырмалардан ушул типтеги алгоритмдер каралат (мугалим тандайт).

Сабактын экинчи бєлїгїндє окуучулар № 16 «Гипершилтеме менен презентация тїзєбїз» тапшырмасын («Жыл мезгилдери») аткарууга киришет. Тапшырманы берїїнїн алдында мурун даяр далган їлгїнї кєрсєтсє кызыктуурак болот. Презентациядагы слайддар базалык баштапкы сїрєттїн негизинде тїзїлєт. Тїзїлє турган 5 слайддын ичинде окуучулар гипершилтеме менен иштєєнї їйрєнїшї керек.

Їй тапшырмасы: § 7, № 4, № 5, № 6.

Компьютердик практикум

7-иш. Компьютердик документтерди даярдайбыз Окуу китебиндеги тапшырмалар:

№ 4. Эки жолу таразага тартуу керек болот.

1. кадам. Монеталарды їч їймєккє бєлєбїз: 3 + 3 + 3.

2. кадам. Тандалып алынган эки їймєктї салыштырабыз. Эгерде алардын салмактары бирдей болсо, анда жасалма монета їчїнчї їймєктє, болбосо їймєктїн эў жеўилинде.

3. кадам. Эки тандалып алынган монетаны салыштырабыз. Эгерде алардын салмактары бирдей болсо, анда їчїнчї монета жасалма болот, анын салмагы эў жеўил.

10–1-сабак

Аткаруучу ГРАТ (Чиймечи).

Алгоритмдик башкаруунун мисалы ГРАТ (Чиймечи)

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – аткаруучуну башкаруу їчїн алгоритмдерди тїзїї билгичтиги;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландоону билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын алкагында жасалуучу иштин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; аткаруучуга тїзїлгєн алгоритмдин жардамы менен башкаруунун жана чечим кабыл алуунун тажрыйбалары.

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• окуучуларда аткаруучулар тууралуу тїшїнїгїн єнїктїрїї;

• алгоритм тууралуу аткаруучунун ишмердїїлїгїнїн модели экендиги тїшїнїгїн калыптандыруу;

• Чиймечи аткаруучу менен (чєйрє, чечїїлїїчї тапшырмалардын чєйрєсї, АКС, иштєє режимдери, иштебей калуу (отказ) тааныштыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; аткаруучу; формалдуу аткаруучу; аткарыла турган тапшырмалардын алкагы; аткаруучунун чєйрєсї; аткаруучунун командалар системасы(АКС); аткаруучунун иштебей калган учурлардагы системасы (отказ); аткаруучунун иштєє режимдери (тїздєнтїз, программалык); башкаруу; салыштырма жылуу; абсолюттук жылуу.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери;

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Чиймечи аткаруучусун башкаруу» презентациясы. Программалык жабдылыш (лицензия талап кылбаган)

1) КуМир (http://www.niisi.ru/kumir/) системасындагы Чиймечи алгоритм аткаруучу.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башталышында їй тапшырмасын текшерип жана окуучулардын кєўїлїн тємєндєгї суроолорго буруу зарыл:

• Алгоритм деген эмне?

• Кандай алгоритмдер сызыктуу деп аталышат?

• Аракеттердин кандай уюштурулушу тармактануу деп аталат?

• Кандай алгоритмдерди циклдык алгоритмдер деп аташат?

• Алгоритмди аткаруучулар жєнїндє эмнелерди билесиўер?- Формалдуу аткаруучу эмне менен мїнєздєлєт?

Сабактын теориялык бєлїгїн айтып берїї «Чиймечи аткаруучусун башкаруу» презентациясы менен коштолот. Окуу материалы окуучулар менен бирдикте активдїї талкуунун негизинде ирети менен берилет, себеби кайсы бир алгоритмдер туурасында окуучулар єздєрїнїн турмуштук тажрыйбасынан билишет.

Бул теманы ачып кєрсєтїїдє ушул сабакта жана кийинки эки сабакта КуМир программалык чєйрєсїндє компьютердик практикумдарды уюштуруу зарыл.

Чиймечи программасы менен таанышууну § 7 окуу материалынын негизинде єтїї сунушталат. Окуучуларгы тїшїндїрїї убагында параграфка киргизилген суроолордун тексттерин эске алуу керек. Чиймечи программасын башкарууну теориялык тїрдє эмес, иштєє процессинде кєрсєтїї керек.

Їй тапшырмасы: § 7, № 1, № 2, № 3.

Компьютердик практикум

8-иш. Графикалык моделдерди тїзєбїз

Окуу китебиндеги тапшырмаларга кєрсєтмєлєр, комментарийлер, жооптору жана чыгарылыштары башка параграфтан айырмаланып окуу китебиндеги мисалдар менен берилген себеби, ал тапшырмалар компьютерде практикалык иштер менен аткарылат.

10–2-сабак

Жардамчы алгоритмдерди колдонуу

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – аткаруучуну башкаруу їчїн алгоритмди иштеп чыгуу билгичтиги;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландоону билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жасалуучу жумуштун ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; аткаруучуга тїзїлгєн алгоритмдин жардамы менен башкаруунун жана чечим кабыл алуунун тажрыйбасы.

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• окуучуларда аткаруучулар тїшїнїгїн єнїк тїрїї;

• алгоритм тууралуу аткаруучунун ишмердїїлїгїнїн модели экендиги тїшїнїгїн калыптандыруу;

• жардамчы алгоритмдер менен тааныштыруу;

• Чиймечи аткаруучу башкаруунун кєндїмдєрїн бышыктоо.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; аткаруучу; формалдуу аткаруучу; аткарыла турган тапшырмалардын алкагы; аткаруучунун чєйрєсї; аткаруучунун командалар системасы (АКС); аткаруучунун иштебей калган учурлардагы системасы (отказ); аткаруучунун иштєє режимдери (тїздєн-тїз, программалык); башкаруу; негизги алгоритм; жардамчы алгоритм.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери;

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Чиймечи аткаруучусун башкаруу» презентациясы. Программалык жабдылыш (лицензия талап кылбаган)

1) КуМир (http://www.niisi.ru/kumir/) системасындагы Чиймечи аткаруучу.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєндєгїдєй удаалаштыктагы жумуштарды аткаруу сунуш кылынат:

1. негизги аныктамаларды кандай єздєштїргєндїктєрїн билїї максатында блиц-сурамжылоо: аткаруучу, формалдуу аткаруучу, формалдуу эмес аткаруучу;

2. окуучулар формалдуу жана формалдуу эмес аткаруучуларга мисалдарды келтирет;

3. їй тапшырмаларын текшерїї жана талкуулоо.

Сабактын кийинки этабында жардамчы алгоритм тїшїнїгї киргизилет. Окуу материалында келтирилген почта индексин жазуу мисалы каралат.

Чиймечи аткаруучу программасынын жардамы менен 2 практикалык мисал каралат.

Їй тапшырмасы: § 7, № 1, № 2, № 3.

Компьютердик практикум

8-иш. Графикалык моделдерди тїзєбїз.

Окуу китебиндеги тапшырмаларга кєрсєтмєлєр, комментарийлер, жооптору жана чыгарылыштары башка параграфтан айырмаланып, окуу китебиндеги мисалдар менен берилген. Себеби, ал тапшырмалар компьютерде практикалык жумуштар менен аткарылат.

10–3-сабак

ГРАТ (Чиймечи) аткаруучу їчїн кайталануучу алгоритмдер

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – аткаруучуну башкаруу їчїн алгоритмдерди иштеп чыгуу билгичтиги;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландоону билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жасалуучу иштин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; аткаруучуга тїзїлгєн алгоритмдин жардамы менен башкаруунун жана чечим кабыл алуунун тажрыйбасы.

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• окуучуларда алгоритмди аткаруучулар тїшїнїгїн єнїктїрїї;

• алгоритм аткаруучунун ишмердїїлїгїнїн модели катары экендиги тїшїнїгїн калыптандыруу;

• жардамчы алгоритмдер менен тааныштыруу;

• Чиймечи аткаруучуга циклдик (кайталануучу) алгоритмдин формасы менен тааныштыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; аткаруучу; башкаруу; негизги алгоритм; жардамчы алгоритм, циклдык алгоритм.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери (ПК), мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери;

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Чиймечи аткаруучусун башкаруу» презентациясы. Программалык жабдылыш (лицензия талап кылбаган)

1) КуМир (http://www.niisi.ru/kumir/) системасындагы Чиймечи алгоритм аткаруучу.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєндєгїдєй удаалаштыктагы жумуштарды аткаруу сунуш кылынат:

1. негизги аныктамаларды кандай єздєштїргєндїктєрїн билїї максатында блиц-сурамжылоо: аткаруучу, формалду аткаруучу, формалдуу эмес аткаруучу;

2. окуучулар формалдуу жана формалдуу эмес аткаруучуларга мисалдарды келтирет;

3. їй тапшырмаларын текшерїї жана талкуу лоо.

Сабактын кийинки этабында алгоритмди жазуунун кайталоочу конструкциясы берилет. Окуу материалында келтирилген ромбду чийїї мисалы каралат.

Чиймечи аткаруучу программасынын жардамы менен 2–3 практикалык мисалдар каралат.

Їй тапшырмасы: § 7, № 1, № 2, № 3: Компьютердик практикум 9-иш. Сєз моделдерин тїзєбїз.

Кєрсєтмє, комментарий, жооптор жана чыгарылыштар.

Окуу китебиндеги тапшырмалар

Программалардын мїмкїн болгон варианттары:

а)

Чиймечи колдон алг сїрєт

башы

. (0, 2) чекитине жылуу . калем сапты тїшїрїї

. цб 5 жолу

. . (0, 1) чекитине жылуу

. . (2, 0) чекитине жылуу . . (0, -2) чекитине жылуу

. . (-2, 0) чекитине жылуу

. . (0, 1) чекитине жылуу . . калем сапты кєтєрїї . . (2, 0) чекитине жылуу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (1, 1) чекитине жылуу

. . (1, -1) чекитине жылуу . . (-1, -1) чекитине жылуу

. . (-1, 1) чекитине жылуу

. . калем сапты кєтєрїї . . (2, 0) чекитине жылуу . . калем сапту тїшїрїї . ца аягы

б)

Чиймечи колдон алг сїрєт

башы

. (0, 2) чекитине жылуу

. калем сапты тїшїрїї

. цб 3 жолу

. . квадрат

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . ромб

. . (4, 0) векторуна жылуу

. ца . квадрат аягы алг квадрат башы

. калем сапты тїшїрїї

. (0, 1) векторуна жылуу

. (2, 0) векторуна жылуу

. (0, -2) векторуна жылуу

. (-2, 0) векторуна жылуу

. (0, 1) векторуна жылуу . калем сапты кєтєрїї аягы

алг ромб башы

. калем сапты тїшїрїї

. (2, 2) векторуна жылуу

. (2, -2) векторуна жылуу

. (-2, -2) векторуна жылуу

. (-2, 2) векторуна жылуу . калем сапты кєтєрїї аягы

в)

Чиймечи колдон алг сїрєт

башы

. (0, 2) чекитине жылуу

. калем сапты тїшїрїї

. цб 5 жолу

. . тик бурчтук

. . (4, 0) векторуна жылуу

. ца

. (2, 1) чекитине жылуу

. калем сапты тїшїрїї

. цб 5 жолу

. . тик бурчтук

. . (4, 0) векторуна жылуу . ца аягы

алг тик бурчтук

башы

. калем сапты тїшїрїї

. (0, 2) векторуна жылуу

. (3, 0) векторуна жылуу

. (0, -2) векторуна жылуу

. (-3, 0) векторуна жылуу . калем сапты кєтєрїї аягы

г)

Чиймечи колдон алг сїрєт

башы

. (0, 8) чекитине жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (0, 2) векторуна жылуу

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . векторуна жылуу (-1, -3)

. ца

. (1, 3) векторуна жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . (0, -2) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (-1, 3) векторуна жылуу

. ца

. (1, -9) векторуна жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (0, -2) векторуна жылуу

. . (-2, 0) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (1, 3) векторуна жылуу

. ца

. (-3, -1) векторуна жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (0, -2) векторуна жылуу

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (-3, 1) векторуна жылуу . ца аягы

д)

Чиймечи колдонуп алг сїрєт

башы

. (5, 3) чекитине жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (0, 2) векторуна жылуу

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (-1, -3) векторуна жылуу

. ца

. (-10, 3) векторуна жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . (0, -2) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (-1, 3) векторуна жылуу

. ца

. (1, 2) векторуна жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (0, -2) векторуна жылуу

. . (-2, 0) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (1, 3) векторуна жылуу

. ца

. (8, -1) векторуна жылуу

. цб 4 жолу

. . калем сапты тїшїрїї

. . (0, -2) векторуна жылуу

. . (2, 0) векторуна жылуу

. . калем сапты кєтєрїї

. . (-3, 1) векторуна жылуу

. ца

10–4-сабак

«Алгоритм» темасы боюнча їйрєнгєн окуу материалдарын жалпылоо жана систематизациялоо

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – «алгоритм», «аткаруучу» тїшїнїктєрїнє ээ болуу; базалык алгоритмдик структураларды билїї;

• метапредметтик – коюлган максатка жетїїнїн жолдорун єз алдынча пландоону билїїсї; єзїнїн аракеттерин текшерип туруу, сунуш кылынган шарттын аймагында жасалуучу иштин ыкмаларын аныктоо, єзгєрїп кеткен абалдарга ылайык жасалуучу аракеттерге тїзєтїїлєрдї киргизїї; окуу тапшырмаларынын туура аткарылгандыгын баалоо; аткаруучуга тїзїлгєн алгоритмдин жардамы менен башкаруунун жана чечим кабыл алуунун тажрыйбасы.

• жеке инсандык – окуу материалынын мазмунун єзїнїн жеке турмушундагы тажрыйбалар менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї, азыркы заманга ылайык адамдын алгоритмдик ой жїгїртїїсїнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• окуучуларда алгоритмди аткаруучулар тїшїнїктєрїн жалпылап толуктап жана системалаштыруу;

• формалдуу аткаруучулар їчїн жєнєкєй алгоритмдерди тїзїп жана аткара билїїсїн бышыктоо;

• жыйынтыктоочу проектиге коюлган милдеттерди аткаруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: алгоритм; аткаруучу; башкаруу; сызыктуу алгоритм, тармактуу алгоритм, циклдык алгоритм, негизги алгоритм; жардамчы алгоритм. Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Алгоритм жана аткаруучулар» презентациясы; 2) «Башкаруу жана аткаруучулар» презентациясы; 3) «Аткаруучу» презентациясы.

Программалык жабдылыш (лицензия талап кылбаган)

1) КуМир (http://www.niisi.ru/kumir/) системасындагы Чиймечи аткаруучу.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башталышында фронталдык режимде (класстын бардык окуучулары менен бирдикте) мугалим берген кроссвордду чечмелєє сунуш кылынат.

Андан ары окуучуларга алган билимдерин текшерїї максатында компьютердик тестке жооп берїї сунуш кылынат. Убакыт жетип калса «Чиймечи» аткаруучусуна алгоритмдерди тїзїп аткаруу керек.

Калган убакытта окуучуларга жыйынтыктоочу долбоорго даярданууга шарттарды тїзїї менен єз алдынча даярданууга багыт берїї керек.

Їй тапшырмасы: Жыйынтыктоочу долбоордун темаларын тандоо жана аларга материалдарды даярдоо.

Компьютердик практикум

11-иш. Таблицалык моделдерди тїзєбїз

11-сабак

Моделдєє таанып-билїїнїн методу катары

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – моделдер жана моделдєє тууралуу тїшїнїктєр;

• метапредметтик – белги-символдук аракеттерге ээ болуу;

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйбалар менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї. Чечилїїчї окуу маселелери:

• моделдер жана анын колдонулуш максаттары, моделдєє тїшїнїктєрїн калыптандыруу;

• моделдердин кєп тїрдїїлїгї жєнїндєгї тїшїнїктї калыптандыруу;

• окуучуларга информациялык жана натуралык моделдерди айырмалоого їйрєтїї;

• графикалык редакторду колдонуп, образдуу (графикалык) информациялык моделдерди тїзїїнїн мисалдарын берїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: объект-оригинал; модель; моделдєє; натуралык модель; информациялык модель. Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Информациялык моделдєє» презентациясы; Сабактын мазмунун баяндоо єзгєчєлїктєрї Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєндєгїдєй удаалаштыктагы иштерди аткаруу сунуш кылынат:

1) тємєндєгї суроолор менен мини-дискуссия єткєрїї:

• Курчап турган дїйнєнїн объекттери деп эмнени тїшїнєсїўєр?

• Система деген эмне?

• Эмненин жардамы менен каалаган объектти сыпаттап кєрсєтїїгє болот?

• Объекттин кандай белгилери маанилїї болуп саналат?

Жаўы окуу материалын тїшїндїрїїнї «Информациялык моделдєє» презентациясын демонстрациялоо менен ангемелешїї формасында уюштурса эффективдїї болот. Андан кийин практикалык тапшырмаларды кошо кароо сунуш кылынат.

«Графикалык моделдерди тїзєбїз» практикалык ишинде 2 тапшырманы аткаруу талап кылынат («Директордун кабинети», «Информатика кабинетинин планы»). 3-практикалык иш толуктоо мїнєзїнє ээ.

Їй тапшырмасы: § 8, № 1, № 2–№ 8.

Компьютердик практикум

11-иш. Таблицалык моделдерди тїзєбїз 10-иш. Кєп деўгээлдїї тизме тїзєбїз

Кєрсєтмєлєр, комментарий, жооптор жана чыгарылыштар.

Окуу китебиндеги тапшырмалар:

№ 6.

а) єйдє учуруп жана учууга байкоо жїргїзїї;

б) кандай кїрмє керек экендигин тїшїнїї керек;

в) эмеректин жайгашуусу туурасында ойлонуу керек;

г) текчеге коюу.

№ 8. Информациялык моделдердин тїрлєрї.

12-сабак

Белги менен туюнтулган информациялык моделдер Сєз менен (илимий жана кєркєм) сыпаттоолор

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – белги менен туюнтулган информациялык моделдер жєнїндє тїшїнїк;

• метапредметтик – белги-символдор аркылуу сыпаттоонун кєндїмдєрїнє ээ болуу; эркин жана ойлонуп, оозеки жана жазуу тїрїндє сєз сїйлєй билїї;

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• моделдер жана анын колдонулуш максаттары, моделдєє тїшїнїктєрїн кеўейтїї;

• информациялык моделдердеги сєз менен сыпаттоо тїшїнїгїн калыптандыруу;

• илимий жана кєркєм сыпаттоолордогу айырмачылыкты билїї;

• окуучуларга сєз менен сыпаттоону їйрєтїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: объект-оригинал; модель; моделдєє; информациялык модель; белги менен туюнтулган информациялык модель; сєз менен сыпаттоо: илимий сыпаттоо; кєркєм сыпаттоо.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери (ПК), мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме: 1) «Информациялык моделдєє» презентациясы.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєнкї удаалаштыкта иштерди аткаруу сунуш кылынат:

1. окуу китебиндеги 1–6-суроолор менен мини-дискуссия єткєрїї;

2. Практикалык тапшырмаларды текшерїї жана талкуулоо.

Жаўы окуу материалын тїшїндїрїїнї «Белгилер менен туюнтулган информациялык моделдер» презентациясын демонстрациялоо менен ангемелешїї формасында уюштурса натыйжалуу болот. Сєз менен берилген информациялык моделди белги менен туюнтулган информациялык моделдин ичине камтылган деп тїшїндїрїї керек.

Сєз менен берилген сыпаттоолор ар тїдїї стилде аткарыларын окуучуларга тїшїўдїрїї керек. Биринчи пикир алмашуу жана китептик стилдер деп айырмалашат. Китептик стиль тємєнкї тїрлєрдє болот: илимий, официалду ишке ылайык, публицистикалык, кєркєм сєз.

Илимий стиль илимий так информацияны берїїдє колдонулат. Илимий стилдин эў башкы сапаты материалдын так жана логикалык тїрдє берилиши болуп саналат. Илимий стилдеги тексттерде кєп сандаган тигил же бул багыттагы илимдер боюнча профессионалдык сєздєр кездешет.

Кєркєм сєз стили – бул кєркєм адабияттын стили. Анын негизги максаты окурманга образдуу кєркєм сєздєр менен таасир берїї болуп саналат (салыштыруу, метафоралар, эпитеттер ж. б.).

Окуу материалынын § 9нан 2–3 практикалык мисалдарды кароо сунушталат. Мындан кийин сєз менен берилген информациялык моделдердеги окулган материалдарга (тарых, биология, география кєркєм адабияттар боюнча сыпаттоолордо) окуучулар тереў ойлонуп мамиле жасоочу талаптар коюуларын айтып тїшїндїрїї керек

Їй тапшырмасы: § 9, № 1, № 2–№ 6.

Компьютердик практикум

12-иш. Тексттик процессордо эсептєєчї таблицаны тїзєбїз.

13-сабак Математикалык моделдер

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информациялык моделдердин бири катары математикалык моделдер тууралуу тїшїнїк;

• метапредметтик – белги-символдор аркылуу сыпаттоонун кєндїмдєрїнє ээ болуу; тїзїлгєн абалдардан чыгуу жолдорун билїї жана объекттин негизги мїнєздємєлєрї бєлїнїп кєрсєтїлє тургандай сезимдик элестєє формаларынан моделге єзгєртїп тїзїї;

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• моделдер жана моделдєє тїшїнїктєрїн кеўейтїї;

• информациялык моделдердин бирєє катары математикалык моделдер жєнїндє тїшїнїгїн калыптандыруу;

• бир моделдин жардамы менен сыртынан караганда тїрдїї маселелерди чечсе болорун кєрсєтїї;

• кєп деўгээлдеги тизмекти тїзїї технологиясы татаал системанын модели катарында болору менен тааныштыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: объект-оригинал; модель; моделдєє; информациялык модель; белги менен туюн тулган информациялык модель; сєз менен сыпаттоо; кєп деўгээлдеги тизмек; математикалык модель.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери (ПК), мультиме диалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1. «Информациялык моделдєє» презентациясы;

2. Тїзїлїштєр.dос, Кыргызстандын жаратылышы.dос, Суу системалары.dос файлдарынын даярдалышы. Бул файлдардын мугалим алдын-ала даярдап алат.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєндєгїдєй удаалаштыктагы иштерди аткаруу сунуш кылынат:

1) Келтирилген суроолорду талкуулоо:

• Модель деген эмне?

• Моделдєє деген эмне?

• Кандай моделдерди информациялык моделдер деп аташат?

• Информациялык моделдердин кандай тїрлєрї силерге белгилїї?

• Адамдар ортосунда пикир алмашууда кандай информациялык моделдер кеўири тараган?

• Илимий сыпаттоо эмне менен мїнєздєлєт?

• Кєркємдєп сыпаттоо эмне менен мїнєздєлєт?

2) Компьютерде аткарылган практикалык тапшырмалардын жыйынтыктарын текшерїї жана талкуулоо. Бир нече окуучу єздєрїнїн мисалдарын окушат, калгандары толуктоолорду киргизишет.

Андан ары аракеттердин кєп деўгээлдеги тизмек формасында жазылышына мисалдарды келтирип, удаалаш номурланган, маркерленген тизмелердин айырмасын ажыратып тїшїндїрїп берїї максатка ылайык.

Заманбап компьютерлердин тїзїлїштєрї боюнча жогору айтылгандарга мисалдарды келтирип, демонстрация кылуу менен тїшїндїрїп берїї сунушталат.

Слайд 1.

Заманбап компьютердин тїзїлїштєрї

1. Процессор

2. ЭС

3. Киргизїїчї тїзїлїштєр

4. Чыгаруучу тїзїлїштєрСлайд 2.

Заманбап компьютердин тїзїлїштєрї

1. Процессор

2. Эс

   1. Оперативдик ЭС

   2. Узак убакытка сактоочу ЭС

3. Киргизїїчї тїзїлїштєр

   1. Клавиатура

   2. Маус

   3. Сканер

   4. Графикалык планшет

   5. Санариптик камера

   6. Микрофон

   7. Джойстик

4. Чыгаруучу тїзїлїштєр

5. Монитор

6. ПринтерСлайд 3.

Заманбап компьютердин тїзїлїштєрї

1. Процессор

2. ЭС

   1. Оперативдик ЭС

   2. Узак убакытка сактоочу ЭС

      1. Катуу магниттик диск

      2. Дискета

      3. Флэш-ЭСи

      4. Оптикалык дисктер

3. Киргизїїчї тїзїлїштєр

   1. Клавиатура

   2. Маус

   3. Сканер

   4. Графикалык планшет

   5. Санариптик камера

   6. Микрофон

   7. Джойстик

4. Чыгаруучу тїзїлїш

   1. Монитор

      1. Суюк кристаллдык монитор

      2. «лектрондук-жарык берїїчї трубка менен монитор

   2. Принтер

      1. Матрицалык принтер

      2. Бїркмє принтер

      3. Лазердик принтер

Андан ары окуучулар 2- жана 3- тапшырмаларды аткарышат. Бул тапшырмалар татаал. Кєп деўгээлдеги тизмелерди даяр доо жїргїзїлєт. Їй тапшырма катары берсе дагы болот. Ки йинки 4-тапшырма чыгармачылыкты талап кылат. Окуучулар їйдє компьютерлери болсо флеш дискке жазып алып жыйынтыктарын кєрсєтїшєт. Їйдє компьютери жок болсо дептерге жазып кєрсєтїшєт.

Сабактын маанилїї бєлїгї – математикалык моделдер менен тааныштыруу. Буга єтїї їчїн мындай суроо талкууга алынат: «Эмне їчїн кадимки тил информациялык моделдерди тїзїїдє дайыма эле жарактуу эмес?». Практикалык тапшырмалардын негизинде жооптор берилет.

Андан ары § 9 деги № 4 тапшырманы кароо керек. Бизге сєз тїрїндєгї моделдин математикалык моделге трансформацияланышын кєрсєтїї маанилїї. Бул темада бир мисалдын негизинде анча чоў эмес презентация даярдап кєрсєтїїгє же болбосо бир окуучуну доскага чыгарып, класс менен чогуу талкууласа болот. 5-мисалдын негизинде математикалык модель тїзїлєт. № 4 тапшырмада даяр информациялык моделди колдонуунун кєндїмдєрїн пайдалануу сунушталат. № 5 тапшырмада бир модель ар кандай тапшырмаларды аткарууда колдонулат деген ойду тастыктоого мисал боло алат.

Эгерде мїмкїнчїлїк болсо математикалык моделдерди єзїнчє бир сабакка алып чыкса болот.

Їй тапшырмасы: § 9, № 1, № 2–№ 6.

Компьютердик практикум

13-иш. Диаграммалар жана графиктер. Информациялык моделдерди тїзєбїз.

14-сабак

Таблицалык информациялык моделдер. Таблицаны тїзїїнїн эрежелери.

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информациялык моделдердин бири катары таблицалык моделдер тууралуу тїшїнїк;

• метапредметтик – тїзїлгєн абалдардан чыгуу жолдорун билїї жана объекттин негизги мїнєздєрї бєлїнїп кєрсєтїлє тургандай элестєє формаларынан моделге єзгєртїп тїзїї; маани берип окууну їйрєнїї, керектїї информацияны бєлїп алууну їйрєнїї, негизги жана экинчи тартиптеги информацияларды ажырата билїї;

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї. Чечилїїчї окуу маселелери:

• моделдер жана моделдєє тїшїнїктєрїн жалпылоо;

• информациялык моделдердин бири катары таблицалык моделдер жєнїндє тїшїнїгїн калыптандыруу/системалаштыруу;

• таблицаларды тїзїїнї жана модификациялоону билїїнї калыптандыруу/актуалдаштыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: объект-оригинал; модель; моделдєє; информациялык модель; таблицалык информациялык модель; «объекттер–касиеттер» таблицасынын тиби; «объекттер–объекттер–бир» таблицасынын тиби. Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Таблицалык информациялык моделдер презентациясы.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн текшерїї жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєнкї иштерди аткаруу сунуш кылынат:

Окуу материалындагы практикалык тапшырмаларды талкуулоо.

Жаўы окуу материалын тїшїндїрїїнї «Таблицалык информациялык моделдер» презентациясын демонстрациялоо менен ангемелешїї формасында уюштурса эффективдїї болот. Таблицалар менен иштєєдєгї окуучулардын мурунку тажрыйбаларын оптималдуу пайдалануу жана таблицада берилген информациялар дайыма кєрїнїктїї, компактуу жеўил тїшїнїїгє болорун тактап айтып берїї керек.

Таблицаларды жасалгалоодо эрежелерди так сактоону їйрєтїї жана дайыма эрежени сактоого їндєє керек.

Сабактын практикалык бєлїгї «Таблицалык моделди тїзєбїз» деген компьютердик практикумдун негизинде єтєт. Мында таблицаны тїзїї жана форматтоо кєндїмдєрї калыптандырылат. Биринчи тапшырманы аткарууда окуучулар беш ар кандай таблицаны тїзбєстєн, биринчи таблицаны редакциялоо менен жолчолорду жана мамычаларды єчїрїї, киргизїї, информацияны алфавиттик иргєє иштерин жасаганды їйрєнїїсїн байкап туруу керек.

3- жана 5- тапшырмада окуучулар технологиялык ыкмаларды эле колдонбостон таблицаны толтурууда документтеги маалыматтарды колдонуп иш жїргїзїшєт.

Їй тапшырмасы: § 10, № 1, № 2–№ 7. Компьютердик практикум

11-иш. Таблицалык моделдерди тїзєбїз

15-сабак

Эсептєєчї таблицалар. Таблицалардын жардамы менен логикалык маселелерди чыгаруу

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информациялык моделдердин бири катары таблицалык моделдер тууралуу тїшїнїк; эсептєє таблицалары тууралуу тїшїнїк.

• метапредметтик – тїзїлгєн абалдардан чыгуу жолдорун билїї жана объекттин негизги мїнєздєрї бєлїнїп кєрсєтїлє тургандай элестєє формаларынан моделге єзгєртїп тїзїї; маани берип окууну їйрєнїї, керектїї информацияны бєлїп алууну билїї, негизги жана экинчи тартиптеги информацияларды ажырата билїї;

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• информациялык моделдердин бирєє катары таблицалык моделдер жєнїндє тїшїнїктї єнїктїрїї;

• логикалык тапшырмалардын чыгарылышын таблицаларды ыкмалар менен чыгаруу тїшїнїгїн кеўейтїї жана актуалдаштыруу;

• эсептєєчї таблицаларды тїзїїнї билїїнї калыптандыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: модель; информациялык модель; таблицалык-информациялык модель; эсептєєчї таблица; класс; объект; бири-бирине бирдей маанилеш туу ра келїїчїлїк.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери;

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Таблицалык информациялык моделдер презентациясы. Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн текшерїї жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєнкї удаалаштыктагы иштерди аткаруу сунуш кылынат:

1. окуу материалындагы 1–7-суроолору боюнча мини-дискуссия жїргїзїї;

2. практикалык тапшырмалардын аткарылыш жыйынтыктарын талкуулоо;

3. окуучулар тарабынан даярдалган таблицалардын мисалдарын кароо.

Жаўы окуу материалын тїшїндїрїїдє «Таблицалык информациялык моделдер» презентациясын демонстрациялап кызыктуу єтсє болот. Окуу материалында келтирилген тапшырмаларга ылайык толуктоо иретинде кошумча слайддарды тїзїп алса болот. Сабакта эсептєє таблицасы деген тїшїнїк киргизилет. Андан кийин § 10, 5- жана 6-мисалдар, видеопроектор менен экранда даярдалган таблицалар кєрсєтїлєт.

«Тексттик процессордо эсептєє таблицаларын тїзєбїз» деген 12-иштеги 1-тапшырманы аткаруу сунуш кылынат. 2-тапшырманы їйдєн компьютерде аткарып келїїнї сунуш кылуу керек.

Жалпылоо иретинде логикалык тапшырмаларды таблицалык формада чыгарууну 5-класста їстїртєдєн тааныштырып кеткенбиз. 6-класста бул темага кайрадан кайрылуу менен кандай класс тагы маселелерди чечїїгє ыўгайлуу экенин кєрсєтїп, айтып берип, татаал маселелерди чечїїнї этаптарын кєрсєтїп берїї керек. Класстан єз алдынча иштей ала турган окуучуларды бєлїп, жеке тапшырмаларды їйгє аткарууга берїї керек.

Практикалык тапшырмаларды класстан иштеп, окуу материалындагы тапшырмаларды їйдєн аткарса ыўгайлуу болот.

Їй тапшырмасы: § 10, № 1, № 2–№ 7.

Компьютердик практикум

13-иш. Диаграммалар жана графиктер. Информациялык моделдерди тїзєбїз.

16-сабак

Графиктер жана диаграмммалар. Чоўдуктардын жана алардын катыштарынын єзгєрїї процесстерин кєрсєтїї

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информациялык моделдердин бири катары графиктер жана диаграммалар жєнїндє тїшїнїк; эсептєє таблицалары жєнїндє тїшїнїк.

• метапредметтик – сандык маалыматтарды кєрє билїї, жєнєкєй графиктерди жана диаграммаларды окуй билгенди; ИКТ-компетенттїїлїк (жєнєкєй графиктерди жана диаграммаларды тїзє билгенди);

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї. Чечилїїчї окуу маселелери:

• информациялык моделдер катары графиктер жана диаграммалар жєнїндє тїшїнїк берїї;

• графиктер жана диаграммалар кайда колдонулары тууралуу тїшїнїктї калыптандыруу;

• жєнєкєй графиктерди жана диаграммаларды тїзгєндї, окуганды билїїнї калыптандыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: модель; информациялык модель; график; диаграмма.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Графиктер жана диаграммалар» презентациясы; 2) Мурдатан даярдалган файл Аба ырайы.doc.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн текшерїї жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєндєгїдєй удаалаштыктагы жумуштарды аткаруу сунуш кылынат:

1. Практикалык тапшырмаларды текшерїї жана талкуулоо;

2. «Дїйнєдєгї чоў кєлдєр», «Эў узун дарыялар» таблицаларын демонстрациялоо менен алардын негизинде тїзїлгєн диаграммаларды кєрсєтїї;

3. Тапшырманын негизинде тїзїлгєн диаграмманы демонстрациялоо.

Жаўы окуу материалын берїїдє «Графиктер жана диаграммалар» презентациясын колдонсо болот. Эў башкысы, таблицалык маалыматтарды окуучулар єз алдынча кєрє ала турган диаграммаларга, графиктерге алып чыга алуусу, бул диаграммаларды окуй билїїсїнє жетишїї болуп саналат. Бул їчїн «2018-жылдын май айындагы аба ырайы» таблицасы боюнча тємєндєгї суроолорго жооп берїїсїнє жетишїї:

• кайсы кїндєр эў суук кїндєр болот?

• кайсы кїндєр эў жылуу кїндєр болот?

• +15°С жылуулук канча кїн сакталат?

Качан гана окуучулар мындай суроолорго таблицаны карап жооп бергенге кыйын болору кєздєрї жеткенде аларга туура келген графиктер менен колдонуп жооп изделет. Андан ары аталган суроолорго тез эле жооптор табылат.

Андан ары окуучулар менен практикалык тапшырмаларды талкууга алса болот.

5-класста окуучулар диаграммаларды тїзїшкєн. Милдеттїї тїрдє 2- жана 4- тапшырмаларды аткаруусун талап кылуу керек. Убакыт жетип калса 3-тапшырманы аткарууну сунуштап талкууласа болот.

Їй тапшырмасы: § 10, № 1, № 2–№ 7.

Компьютердик практикум

14-иш. Диаграммалар жана графиктер. Информациялык моделдерди тїзєбїз.

17-сабак

Информациялык моделдерди тїзїї. Диаграммалар

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информациялык моделдердин бири катары графиктер жана диаграммалар жєнїндє тїшїнїк.

• метапредметтик – сандык маалыматтарды кєрє билїї, жєнєкєй графиктерди жана диаграммаларды окуй билїї; ИКТкомпетенттїїлїк (жєнєкєй графиктерди жана диаграммаларды тїзє билїї);

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї. Чечилїїчї окуу маселелери:

• информациялык моделдер катары графикалар жана диаграммалар жєнїндє тїшїнїк берїї;

• графиктер жана диаграммалар кайда колдонулары жєнїндє тїшїнїктї калыптандыруу;

• жєнєкєй графиктерди жана диаграммаларды тїзгєндї, окуганды билїїнї калыптандыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: модель; информациялык модель; график; диаграмма.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1) «Графиктер жана диаграммалар» презентациясы.

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн текшерїї жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєнкї удаалаштыктагы иштерди аткаруу сунуш кылынат:

1) Суроолорго жооп бергиле:

• Кандай жол менен бир типтїї таблицалык маалыматты кєзгє кєрїнгєндєй абалда тїзсє болот?

• Чоўдуктардын єзгєрїї процессин эмненин жардамы менен кєрїнїктїї кылып берсе болот?

• Информациялык моделдин тигил же бул тїрїн тандоо эмнеге кєз каранды?

2) Практикалык тапшырмаларды текшерїї жана талкуулоо;

Андан ары классты їй тапшырманы ким кандай аткаргандыгына жараша топторго бєлїп, тапшырмаларды берїї менен иштетїїгє болот. Топтор тїзїлгєн диаграммаларды талкуулашат жана жыйынтыктарын салыштырып, жетишпеген жактарын класс менен бирдикте толукташат.

Їй тапшырмасы: § 10, (№ 1–№ 5).

Компьютердик практикум

14-иш. Диаграммалар жана графиктер. Информациялык моделдерди тїзєбїз.

Эгерде окуу убактысы жетишерлик болсо, анда теманы бекемдєє їчїн кошумча материалдарды мугалим єзї тандап алат.

18-сабак

Схемалардын кєп тїрдїїлїгї жана аларды колдонуу чєйрєлєрї

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – информациялык моделдердин бири катары схемалар жєнїндє тїшїнїк.

• метапредметтик – объекттердин эў негизги белгилерин жана катыштарын бєлїп кєрсєтє алууну билїї;

• жеке инсандык – окуу материалдарынын мазмунун жеке турмуштук тажрыйба менен байланыштыра билїї жєндємдїїлїгї, курчап турган дїйнєнї таанып-билїїнїн методу катары информациялык моделдєєнїн маанисин тїшїнїї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

• информациялык моделдер катары схемалар жєнїндє тїшїнїк берїї;

• схемалардын колдонулуу чєйрєлєрї жєнїндє тїшїнїктї кеўейтїї;

• схемаларды тїзгєндї калыптандыруу.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: модель; информациялык модель; схема.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери (ПК), мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.

Окуу материалына берилген электрондук тиркеме:

1. «Схема» презентациясы;

2. Даярдалган файл Саякат.doc, Кїн системасы.doc.

Сабактын мазмунун баяндоо єзгєчєлїктєрї

Окуу материалдары кандай деўгээлде єздєштїрїлгєндїгїн текшерїї жана алган билимдерин актуалдаштыруу їчїн тємєнкї удаалаштыктагы иштерди аткаруу сунуш кылынат:

1) Суроолорго жооп бергиле:

• Кандай жол менен бир типтїї таблицалык маалыматты кєзгє кєрїнгєндєй абалда тїзсє болот?

• Чоўдуктардын єзгєрїї процессин эмненин жардамы менен кєрїнїктїї кылып берсе болот?

• Информациялык моделдин тигил же бул тїрїн тандоо эмнеге кєз каранды болот?

2) Практикалык тапшырмаларды текшерїї жана талкуулоо;

Жаўы окуу материалын тїшїндїрїїдє «Схемалар» презентациясын колдонсо тїшїнїктїї болот. Сабакта тапшырмаларды окуучулар менен бирдикте аткаруу талап кылынат.

Сабактын практикалык бєлїгїндє сєзсїз тїрдє § 10, № 1, № 2 иш «Информациялык моделдерди тїзєбїз – схемалар, графалар, бутактануулар» 1, 2 жана 3 тапшырмалар аткарылат. Їй тапшырмасы: § 10 (№ 1–№ 3).

Эгерде окуу убактысы жетишерлик болсо, анда теманы бекемдєє їчїн кошумча материалды мугалим єзї тандап алат.

Компьютердик практикум

14-иш. Диаграммалар жана графиктер. Информациялык моделдерди тїзєбїз.

Мугалимдерге єз алдынча иштеп чыгуучу сабактар:

19–27-сабактарга ар бир мугалим ушул колдонмодо берилген структурага таянып єз алдынча иштеп чыгуусун сунуш кылабыз.

19-сабак. «Тексттик документтер жана аларды тїзїїнїн технологиясы»

20-сабак. «Компьютерде тексттик документтерди тїзїї»

21-сабак. Тїздєн-тїз форматтоо

22-сабак. Стилдик форматтоо

23-сабак. Тексттик документтерде информацияларды структуралоо жана визуалдаштыруу

24-сабак. Текстти таанып-билїї жана компьютердик которуу системалары

25-сабак. Тексттик документтердин сандык параметрлерин баалоо

26-сабак. «Компьютердик техниканын єнїгїї тарыхы» рефератын жасалгалоо

27-сабак. «Тексттик информацияны иштетїї» темасынын негизги тїшїнїктєрїн жалпылоо жана системалаштыруу.

28-сабак Мультимедиа технологиясы

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – мультимедиа технологиясы менен байланышкан негизги тїшїнїктєр тууралуу системалаштырып берїї; мультимедиалык объекттердин сандык параметрлерин баалоо кєндїмдєрї;

• метапредметтик – сыртынан ар тїрдїї болгон объекттердин инварианттык маўызын (негизин) бєлїп алуу жєндємдїїлїгї (кєндїмї, билгичтиги);

• жеке инсандык – компьютердин негизги мїмкїнчїлїктєрї тууралуу билимдерди єздїк жашоо тажырыйбалары менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1. «мультимедиа технологиясы» тїшїнїгїн маани-мазмуну боюнча кароо;

2. добушту жана видеону мультимедианын компоненттери (курамы) катары кароо;

3. мультимедиалык объекттердин сандык параметрлерине баа берїї ыкмаларын карап чыгуу;

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: мультимедиа технологиясы; мультимедиалык продуктылар; добушту дискреттештирїї; добуштук карта; кыймыл эффекти.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары: мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран; окуучулардын персонал компьютерлери;

Окуу китебине электрондук тиркеме: «Мультимедиа технологиясы» презентациясы

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Жаўы материалды баяндоо «Мультимедиа технологиясы» презентациясын колдонуу менен жїргїзїлєт; «Компьютерде їндї берїї», «Аналогдук-цифралык жана цифро-аналогдук єзгєртїї», «Кадрлар боюнча анимация», «Спрайт анимация» анимацияларын кошумча колдонууга болот.

Їй тапшырмасы

§ 16, параграфтагы № 1–6-суроолор жана тапшырмалар. Рефераттын їстїнєн иштєє.

Компьютердик практикум

15-иш. Сызыктуу презентацияны тїзєбїз

29-сабак

Компьютердик презентациялар

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – компьютердик презентация менен байланышкан негизги тїшїнїктєр тууралуу системалаштырып берїї;

• метапредметтик – практикалык маселелерди чечїї їчїн мультимедиалык презентацияларды тїзїїчї инструменттерди колдонуунун негизги кєндїмдєрї жана билгичтиктери;

• жеке-инсандык – компьютердин негизги мїмкїнчїлїктєрї тууралуу билимдерди єздїк жашоо тажрыйбасы менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї; компьютерлерди практикалык колдонууга байланышкан суроолорго кызыктыруу.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1. «презентация», «компьютердик презентация» тїшїнїктєрїнїн маани-маўызын кароо;

2. мультимедиалык презентацияларды тїзїїнїн негизги талаптарын кароо;

3. «Персонал компьютер» презентациясын тїзїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: презентация; компьютердик презентация; слайд; презентациянын шаблону; презентациянын дизайны; слайддын макети; гипершилтеме; анимациянын эффекттери.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.Окуу китебине электрондук тиркеме:

- «Компьютердик презентациялар» презентациясы. Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башында жїзєгє ашырылат:

1. § 15 суроолору боюнча єздєштїрїлгєн материалдарды текшерїї;

2. Їй тапшырмасын аткруу учурунда кыйынчылык туудурган тапшырмаларды кароо.

Жаўы материалдарды баяндоо «Компьютердик презентациялар» презентациясын колдонуу менен жїргїзїлєт.

Сабактын практикалык бєлїгїндє окуучулар окуу китебиндеги № 3, № 4 тапшырмаларды аткарышат

Їй тапшырмасы: § 16, параграфтагы № 1–8 суроолор жана тапшырмалар. Компьютердик презентациялар рефератын жазуу. Компьютердик практикум

16-иш. Гипершилтемелїї презентацияларды тїзєбїз.

30-сабак

Мультимедиалык презентацияларды тїзїї

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – компьютердик технология менен байланышкан негизги тїшїнїктєр тууралуу системалаштырып берїї;

• метапредметтик – практикалык маселелерди чечїї їчїн мультимедиалык презентацияларды тїзїїчї инструменттерди колдонуунун негизги кєндїмдєрї жана билгичтиктери;

• жеке-инсандык – компьютердин негизги мїмкїнчїлїктєрї тууралуу билимдерди єздїк жашоо тажырыйбалары менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї; компьютерлерди практикалык колдонууга байланышкан суроолорго кызыктыруу.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1. мультимедиалык презентацияларды тїзїїнїн негизги талаптарын кайталоо;

2. «Компьютердик техниканын єнїгїї тарыхы» презентациясын тїзїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: компьютердик презентация; презентацияны пландаштыруу; презентацияны тїзїї жана редакциалоо; презентацияны монтаждоо.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери.Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башында жїзєгє ашырылат:

1. § 17 суроолору боюнча їйрєнїлгєн материалдарды текшерїї;

2. Їй тапшырмасын аткаруу учурунда кыйынчылык туудурган тапшырмаларды кароо.

3. Сабактын практикалык бєлїгїндє окуучулар Power Point презентация тїзїї системасынын мїмкїнчїлїктєрї менен таанышат. Мугалим каалагандай тапшырманы видеопроектор менен кєрсєтїп командалары менен тааныштырып, тандалып алынган мисалдын негизинде ишти кандай баштоо процессин кєргєзїп чыгат. Ар бир окуучуга єз алдынча каалаган темада презентация тїзїп кєрїїнї сунуштайт.

4. Сабактын аягында окуучулар рефераттарын (кагазга басылган же электрондук тїрдє) же презентацияларын мугалимге текшерїїгє тапшырышат.

Їй тапшырмасы

Окуу китебиндеги § 17, № 1–№ 8 тапшырмаларды їйдєн кайталап, аткарып келїї.

Окуучулар єз алдынча рефератты публикага кєрсєтїїгє даярдап келишет.

Компьютердик практикум

17-иш. Циклдык презентацияны тїзєбїз.

31-сабак. «Мультимедиа» главасынын негизги тїшїнїктєрїн жалпылоо жана системалаштыруу

Пландалган билим берїїнїн жыйынтыктары:

• предметтик – мультимедиа технологиясы менен байланышкан негизги тїшїнїктєр тууралуу системалаштырып берїї;

• метапредметтик – єздєрїнїн иштеринин жыйынтыгын публикага кєрсєтїї жєндємдїїлїгї (кєндїмї, билгичтиги);

• жеке инсандык – компьютердин негизги мїмкїнчїлїктєрї тууралуу билимдерди єздїк жашоо тажырыйбасы менен байланыштыруу жєндємдїїлїгї; компьютерлерди практикалык колдонууга байланышкан суроолорго кызыктыруу.

Чечилїїчї окуу маселелери:

1) мультимедиалык технологиялар тууралуу окуучулардын тїшїнїктєрїн жалпылоо жана системалаштыруу; 2) рефераттарды жана презентацияларды кєрсєтїї.

Сабакта карала турган негизги тїшїнїктєр: мультимедиа технологиясы; мультимедиалык продуктылар; їндї дискреттештирїї; компьютердик презентация; слайд; презентациянын дизайны; гипершилтеме; анимациянын эффекттери: презентацияны пландаштыруу; презентацияны тїзїї жана жана редакциалоо; презентацияны монтаждоо.

Сабакта колдонулуучу ИКТ каражаттары:

• мугалимдин персонал компьютери, мультимедиалык компьютер, экран;

• окуучулардын персонал компьютерлери;

Сабактын мазмунун баяндоонун єзгєчєлїктєрї

Сабактын башында окуу китебиндеги берилген тапшырмалардын аткарылышын окуучулар менен талкуулашат. Андан кийин мугалим 2–3 окуучуга презентация жасоону сунуштайт. Бардык окуучулар бул иштерди талкуулоого катыша алышат.

Эгер убакыт болсо каалаган окуучуларга презентациялары менен айтып чыгууну сунуштаса болот.

Сабактын аягында окуучулардын рефераттарына жана презентацияларына баа коюулат.

Їй тапшырмасы

Темалар боюнча (окуучунун тандоосуна жараша) билдирїїлєрдї (презентацияларды) даярдоо:

1. Информацияны берїї: сигнал, белги, символ.

2. Жазуулардын тарыхы.

3. Тил информацияны берїїнїн жолу катары.

4. Адамдын маалыматты кабылдоо, эстєє, иштетїї жана берїї єзгєчє лїктєрї.

5. Биздин айланабыздагы информациялык процесстер.

6. Информацияларды ташуучулар жана алардын тарыхы.

7. Информацияны коддоо: єткєндєн бїгїнкї кїнгє чейин.

8. Информацияны берїї каражаттарынын тарыхы.

9. Эсептєє жана эсептєє системаларынын тарыхы.

10. Цифралык маалыматтар – цифралык техника – цифралык революция.

11. Эсептєє каражаттарынын єнїгїї тарыхы.

12. Компьютердик техниканын єнїгїї тарыхы.

13. Компьютердик эс жана анын тїрлєрї.

14. Компьютерге визуалдык информацияларды берїїчї тїзїлїштєр.

15. Биз кремний кылымында жашайбызбы?!

16. Маус жана компьютерди башкаруунун башка тїзїлїштєрї.

17. Принтерлер: сїрєттєлїштєрдї кагазга чыгаруудан баштап, физикалык объекттерди тїзїїгє чейин.

18. Компьютер жана ден соолук.

19. Суперкомпьютер — бул эмне деген керемет?

20. Персонал компьютерлердин операциялык системаларынын тарыхы.

21. Колдонуучунун интерфейси: єнїгїї тарыхы.

22. Инсандар аркылуу компьютердик техниканын тарыхы.

23. Растрдык, вектордук жана фракталдык графика.

24. Электрондук китеп: колдоочу жана каршы пикирлер.

25. Мультимедиа жана аны колдонуу чєйрєлєрї.

ТЕРМИНДЕРДИН ТЇШЇНДЇРМЄ СЄЗДЇГЇ

А

Алмашуу буфери – тиркемелер арасында маалымат кєчїрїїнї уюштурууга арналган Windows системасы резерв кылуучу ыкчам эстин аймагы.

Алып єтїї – маустун сол баскычын басып, коё бербестен, объекттерди (файлдарды, папкаларды) бир жерден башка жерге которуу.

Аспаптар панели – башкаруу элементи. Командалардын аткарылышын камсыз кылуу чу панелдеги баскычтар.

Ачылуучу тизмек – пикир алуу терезесинин башкаруу элементи.

Б

Байт – 8 бит. Ошондой эле электрондук эсти єлчєєнїн минималдык бирдиги.

Бит – «ооба» жана «жок» деген логикалык маанини туюндуруучу жана 1 же 0 экилик сандары менен белгиленїїчї информациянын эў кичине бирдиги.

В

Вирус – «кєбєйгєнгє» жєндємдїї жана башка программаларга «жугузулуучу» атайын жасалган компьютердик программа. Г

Гипермедиа – мультимедиа документтеринин ортосундагы гипербайланыштардын системасы.

Гипертекст – тексттик информацияны уюштуруунун ыкмасы.

Гипершилтеме, гипертексттик шилтеме – адатта єўї менен айырмаланып, алды сызылуучу Web-бетинин элементи.

Графикалык модель – реалдуу объекттин сырткы белгилеринин элестетилиши.

Графикалык компьютердик модель – информациялык моделди графика каражаттарынын жардамы менен берїї.

Графикалык редактор – сїрєттєлїштєрдї тартуучу, иштетїїчї колдонмо программа.

Д

Диалог терезеси – аракеттер системасынын же тиркеменин параметрлерин жєндєє їчїн колдонулуучу атайын терезе.

Домендер – даректин чекит жана @ символу менен бєлїнгєн бєлїктєрї. @ белгисинин алдында почтанын аты, @ оў жагында колдонуучунун почталык каталогу жайгашкан сервердин аты.

Драйвер – программалар жана тиркемелердин жабдуулар менен болгон єз ара аракетин башкаруучу жардамчы программа.

Ж

Жардамчы алгоритм – негизги маселенин ичиндеги жана эреже катары бир нече жолу кайталанып аткарылуучу кємєкчї маселе чыгарылуучу алгоритм.

И

Информатика – информациянын структурасын жана жалпы касиеттерин, ошондой эле информацияны издєєгє, чогултууга, сактоого, иштетїїгє жана адам ишмердигинин ар тїрдїї чєйрєлєрїндє колдонууга байланышкан маселелерди окупїйрєтїїчї илим.

Интернет – компьютерлер арасында байланышты камсыздоочу бїт дїйнєлїк тармак.

Информациялык модель – объекттин, процесстин, кубулуштун касиеттерин жана абалдарын, ошондой эле сырткы дїйнє менен єз ара байланышын мїнєздєєчї информациялардын жыйындысы.

Информация ресурстары – билимдердин максатка ылайык социалдык колдонууга даярдалган жыйындысы.

Информация технологиясы – объекттин, процесстин же кубулуштун абалы тууралуу жаўы сапаттагы информация алуу їчїн информацияны чогултуу, иштетїї жана берїї каражаттары менен методдорунун жыйындысын пайдалануу процесси.

Информацияны киргизїї – информацияны иштетїї їчїн сырткы тїзїлїштєрдєн компьютердин ыкчам эсине киргизїї.

Информацияны чыгаруу – информацияны ыкчам эстен сырткы тїзїлїштєргє (монитор, принтер ж. б.) чыгаруу.

Информациялык моделдеринин тїрлєрї – вербалдык, графикалык, таблицалык, математикалык, имитациялык, объекттик.

Информациялык коом – бул иштеген адамдардын кєпчїлїгї информацияларды єндїрїп чыгаруу, сактоо, кайра иштетїї, сатуу жана алмашуу менен алектенген коом дун єнїгїї стадиясы.

К

Камтылган файл – электрондук почтанын тексттик кабарына тиркелген жана аны менен бирге жеткирилїїчї кошумча файл.

Каталог – файлдарды жана кошумча каталогдорду камтып туруучу файлдык системанын бєлїгї. Windows аракеттер системаларында «каталог» дегендин ордуна кєбїнчє «папка» деген кеўири термин колдонулат.

Катуу диск – маалымдарды узак убакытка сактоо арналган компьютердин ички тїзїлїшї.

Клавиатура – алфавиттик-цифралык маалымдарды компьютерге киргизїїчї стандарттык тїзїлїш.

Колдонмо программалык жабдылыштар – информациялык технологиялардын программалык камсыздоосу.

Колдонуучунун интерфейси – программа менен колдонуучунун баарлашуу ыкмасы.

Компакт-диск – маалыматтарды лазердик нур менен окууга арналган жана маалымдарды же музыканы камтыган оптикалык дисктердин бир тїрї. Маалымдарды сактаган компакт-дисктерди CD-ROM дисктери деп да аташат.

Компьютердик вирус – компьютердин эстеп калуучу тїзїлїштєрїнїн дисктеринде сакталган, башка программаларга кирїїгє жєндємдїї, машиналык код менен жазылган чакан программа.

Контексттик меню – учурдагы объект менен байланышкан буйруктар тобун камтыган атайын меню.

Курсордук клавиштер – клавиатурадагы жебелерден турган клавиштердин тобу.

Л

Логикалык диск – операциялык система тарабынан кєз карандысыз тїзїлїш катары карала турган катуу дисктин бєлїгї.

Локалдык тармак – бир мекеменин, ишкананын гана чегинде иштеген анча чоў эмес компьютердик тармак.

М

Маалым – белгилїї, ачык, даана, берилиш.

Маалымат (маалумат) – араб тилинде билим, окуу, кабар, кабардар, билинїї, билдирїї деген маанини билдирген. «Маалымат» термини «информация» термини менен бирдей маанини туюнтат.

Модель – реалдуу объекттин кандайдыр бир жєнєкєйлєтїлгєн окшоштугу. Эгер объекттин материалдык модели – бул анын физикалык окшоштугу болсо, объекттин маалыматтык модели – анын сыпатталышы.

О

Оператор – программалоо тилинде жазылган команда.

Операциялык система – бул ыкчам эсти, процессорду, сырткы тїзїлїштєрдї жана файлдарды башкаруучу жана колдонуучу менен диалогду уюштуруучу программалардын тобу.

П

Папка – Windows операциялык системасындагы єзїнє объекттерди, каталогдорду, файлдарды камтый турган контейнерди билгизїїчї термин. Бир папка башкаларына салынышы мїмкїн.

Перифериялык тїзїлїштєр – компьютерге туташтырылган сырткы тїзїлїштєр.

Почта їкєгї – почта серверинин тышкы эсинин аталышы, абонент їчїн бєлїнгєн бєлїгї.

Принтер – басуу аркылуу маалыматты кагазга чыгаруучу тїзїлїш.

Программа – бул маалыматты иштетїїгє коюлган маселени чечїї їчїн компьютер аткара турган аракеттердин (командалардын) ырааттуулугунун кєрсєтїлїшї. Программа аткаруучунун тилинде сунуш кылынган алгоритм.

Программалык башкаруу – автоматташтырылган системалардагы башкаруу. Мындай башкарууда объектти башкаруучу функциясын компьютер аткарат.

Программалоо тили – алгоритмдердин жана маалымдардын структураларын сыпаттоо їчїн белгилердин аныкталган системасы.

Программалоочулар – атайын жана жалпы арналыштагы колдонмо программалык камсыздоону иштеп чыгуу менен алектенишет.

Процессор – компьютерде маалыматты иш те тїїчї негизги микросхема.

Р

Редакциялоо – документке єзгєртїї киргизїї, документти оўдоо.

С

Себет – керексиз объектилерди кетирїїгє арналган Windows системасынын атайын папкасы.

Сигнал – кандайдыр бир кабарлоого бирдей мааниде дал келїїчї физикалык процесс.

Система – єз ара байланышкан элементтерден турган функционалдуу блок. Элементтердин иреттелген тобу кибернетикалык системаны тїзєт.

Системалык программалык камсыздоо – операциялык системаны жана тейлєєчї программалык каражаттарды камтыйт.

Системанын структурасы – системаны тїзїїчї элементтердин кандайдыр бир белгилїї ырааттуулук менен биригїїсї.

Сєз – оперативдик эстин уячасынын єлчємї.

Структура – системадагы элементтердин ортосундагы байланыштардын жыйындысы жана мїнєзї. Т

Тексттик файл – информацияны компьютерде уюштуруунун, символду кодго айландыруу таблицасынын коддорунан турат.

Тексттик процессор – тексттик документтерди тїзїїгє, редакциялоого, форматын єзгєртїїгє арналган программа. Бул программа тїрдїї документтерди басууда, факс боюнча жєнєтїїдє колдонулат.

Телекоммуникация – глобалдык компьютердик тармак боюнча маалымат алмашуу процесси.

Ф

Файл — бул дискте сакталган жана аталышка ээ, арналышы боюнча тектеш маалыматтардын жыйындысы.

Файлдык система — бул операциялык системанын файлдар менен жїргїзїлїїчї амалдардын аткарылышын камсыз кылуучу функциялык бєлїгї.

Файлдын атрибуттары – файлдын дискте жазылуучу кошумча касиеттери. Атрибуттарга файлдардын акыркы єзгєртїлгєн датасы жана убактысы, файлдын жашырылгандыгы тууралуу белги ж. б. параметрлер кирет.

Файлдын типтеринин жазылышы (аталышты узартуу) – файлдын аталышындагы акыркы чекиттен кийин келїїчї символдордун комбинациясы. Ал аркылуу файлдардын типтерин аныкташат.

Флажок (желекче) – пикир алмашуу терезесинин башкаруу элементи. Белгилїї параметрди тандоо же андан баш тартуу їчїн кызмат кылат.

Формалдаштыруу – предметтин, кубулуштун, процесстин ички структурасынын белгилїї информациялык структурага – формага бєлїп кєрсєтїї жана которулуу процесси.

Формализация (калыпташтыруу) – формалдуу тилдердин жардамы менен маалыматтык модель тїзїї процесси.

Ц

Цифралык байланыш – байланыш учурунда бардык маалымат экилик код формасында берилїїчї байланыш. Ч

Чоўдук – єзїнчє аталышка, типке жана мааниге ээ. Компьютердин эсинде белгилїї орунду (эстин уячасын) ээлеген єзїнчє маалымат объектиси.

Чоўдуктардын типтери – чоўдуктардын ички маанисин мїнєздєє касиети.

Э

Электрондук почта – компьютердик тармактарда каттар менен пикир алышуу кызматы.

Электрондук дарек – абоненттин почта їкєгїнїн уникалдык аты. Мисалы, [email protected].

Электрондук кат – дарек боюнча жете турган тексттик файл.

Электрондук почта – Интернет аркылуу тексттик электрондук кабарларды алмашууну камсыз кылуучу тармактык кызмат. Азыркы учурда электрондук почта байланыштын эў тез жана ишенимдїї тїрї болуп саналат.

Эсептєє системасы – сандарды жана алар менен болгон тийиштїї амалдардын эрежелерин чагылдыруу ыкмасы. Я

Ярлык – Windows операциялык системасындагы белгилердин тїрї. Башка белгилерден айырмаланып, ярлык объектти єзїн кєрсєтпєстєн, анын кайда экенин билгизет. Ошондой эле ылдыйкы сол бурчундагы жебеси аны значоктон айырмалап турат.

КОЛДОНУЛГАН АДАБИЯТТАР

1. «Государственный образовательный стандарт среднего общего образования». Постановление Правительства Кыргызской Республики, г. Бишкек, от 21 июля 2014 года № 403;

2. Болотов В.А., Сериков В.В. Компетентностная модель: от идеи к образовательной программе: – М. Педагогика, 2003. № 10. – С. 8–14.

3. Закон «Об Образовании» КР от 30 апреля 2003 г., Бишкек

4. Иванова Т.В. основные тенденции разработки требований в Государственных образовательных стандартов к уровню подготовки выпускников / Стандарты и мониторинг в образовании. – М., 2003, № 5. – С. 3–13.

5. Концепция профильного обучения на старшей ступени общего образования КР // Кут билим, 23 март 2007, – Бишкек, 2009.

6. Краевский В.В., Хуторской А.В. Предметное и общепредметное в образовательных стандартах. – М., Педагогика, 2003. № 2

7. Мектепте информатиканы окутуу – Информатик мугалимдер їчїн окуу колдонмо. Ибирайым кызы А., Мамбетакунов У.Э., Осипова Н.Н. –Б., 2015-ж.

8. Окуучуларды баалоо. Жаўыча мамилелер жана усулдар. – Б., 2010.

9. Программа Правительства по реализации Национальной стратегии устойчивого развития КР на период 2013-2017 годы;

10. Орускулов Т.Р., Касымалиев М.У. «Информатика: Базалык курс. Орто мектептердин 7-9-кл. їчїн окуу китеби» – Бишкек, 2015. – 352 б.

11. Орускулов Т.Р., Касымалиев М.У. «Информатика: Базалык курс боюнча практикалык иштер. Орто мектептердин 7–9-кл. їчїн окуу китеби». – Бишкек, 2015.– 192 б.

12. Рамочный Национальный куррикулум среднего общего образования Кыргызской Республики. – Б., 2010. – 66 с.

13. Формативдик жана суммативдик баалоо боюнча колдонмо. – Б., 2008.

14. Хуторской А.В. Ключевые компетенции как компонент личностно-ориентированной парадигмы образования [Текст] / А.В.Хуторской // Ученик в обновляющейся школе. - М.: ИОСО РАО, 2002. - С.135-157.

15. http://makarova.piter.com/информатика-в-школе/образовательный -стандарт – Образовательный стандарт по информатике.

16. http://psyera.ru/socialno-kommunikativnaya-kompetentnost-1747.htm - Социально коммуникативная компетентность.

17. http://tsput.ru/res/informat/info_net/lek/lek03.htm - понятие информационной системы.

18. http://www.eidos.ru/journal/2005/0910-11.htm - Тришина С.В. Информационная компетентность как педагогическая категория.

19. http://www.ido.rudn.ru/nfpk/inf/inf9.html- информационное моделирование.

М А З М У Н У

Тїшїндїрмє кат................................................................ 3

1-сабак........................................................................... 27 2-сабак........................................................................... 28 3-сабак........................................................................... 29 4-сабак........................................................................... 31

5-сабак........................................................................... 32 6-сабак........................................................................... 33

7-сабак........................................................................... 35 8-сабак........................................................................... 37 9-ñàáàê........................................................................... 38

10-сабак......................................................................... 40

10-1-сабак................................................................. 40 10-2-сабак................................................................. 42 10-3-сабак................................................................. 44

10-4-сабак................................................................. 47

11-сабак......................................................................... 49 12-сабак......................................................................... 51 13-сабак......................................................................... 53 14-сабак......................................................................... 56

15-сабак......................................................................... 58

16-сабак. ........................................................................ 60

17-сабак......................................................................... 62

18-сабак......................................................................... 63

Мугалимдерге єз алдынча иштеп чыгууга берилген

№ 19–24-сабактар........................................................... 65

28-сабак......................................................................... 65 29-сабак......................................................................... 66

30-сабак......................................................................... 67 31-сабак......................................................................... 69

Терминдердин тїшїндїрмє сєздїгї.................................... 71

Êîëäîíóëãàí àäàáèÿòòàð.................................................. 77

О к у у б а с ы л м а с ы

Орускулов Тимур Раевич,

Касымалиев Муратбек Усонакунович,

Кузнецов Александр Андреевич, Босова Людмила Леонидовна

ИНФОРМАТИКА

6-класс

Мугалимдер їчїн методикалык колдонмо

Редактору С. Дуулатова

Корректору К. А. Асанбекова

Тех. редактору В. В. Крутякова

Дизайнери Д. Тимур

Терїїгө 12.01.2018-ж. берилди. Басууга 8.06.2018-ж. кол коюлду. Офсет кагазы. Форматы 60х84 ¹/₁₆. «Мектеп» ариби. Көлөмї 5,0 физ. басма табак. Нускасы 2 900. Заказ

«Билим-компьютер» басмасында даярдалды.

720031, Бишкек ш., С. Ибраимов көчөсї 24, 409.