Алайчы уулу Саит атындагы инновациялык орто мектеби
| Предмет: География | 8-класс |
| Текшерген ОББ: Ниматилла кызы Багдаг\л | К\н\: 19.11.19 |
| Мугалим:Жусупова Айжамал |
|
Сабактын темасы: Дарыялары.
Сабактын максаты: Кыргызстандын ири жана кичи дарыялары, пайда болуу жолдору,аларды пайда кылуучу факторолор боюнча окуп \йрън\шът.
Сабактын милдеттери:
| Таанып бил\\ч\л\к(когнитивдик) Дарыялары жана суунун т\рлър\ боюнча окуп \йрън\шът. | Ишмерд\\л\к(ън\кт\р\\ч\) Карта менен иштъъ жъндъмд\\л\ктър\ артат,ъз оюн далилд\\ айта бил\\гъ машыгышат жана алган билимдерин практикада колдоно алышат. | Баалуулук(тарбиялык) Окуучулар бирин-бири укканга,топто,жупта иштъъгъ,элин-жерин с\й\\гъ,кыргыз тилинде так с\йлъъгъ тарбияланышат. |
Негизги компетентт\\л\к:
| Маалыматтык | Социалдык-коммуникативдик | Ъз алдынча уюштуруу жана къйгъйлърд\ чеч\\ |
| Дарыялары боюнча окуу китебинен жаёы маалымат алышат. | Интернет булактарынан ъз алдынча жаны маалыматтарды табууга кън\г\шът. | Окуучулар дарыялар боюнча ъз алдынча ой толгоп,дарыялардын маанисин т\ш\н\шът |
|
|
|
|
Предметтик компетентт\\л\к:
| Географиялык документтерди талдоо жана интерпретациялоо ПК1 | Географиялык процесстер менен кубулуштарды т\ш\нд\р\\ ПК2 | Географиялык объектилердин комплекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкиндикте багыт алуу ПК3 |
|
| Дарыяларды изилдъън\н зарылдыгы жън\ндъ ой ж\г\рт\шът. | Аймактык жана ълкъдъг\ дарыяларды бири-бири менен байланыштырат. |
Сабактын кърсътк\чтър\:
| 1-кърсътк\ч | 2-кърсътк\ч | 3-кърсътк\ч |
| Дарыялар жън\ндъ маалымат ала алышса | Бири-бири менен топто,жупта иштей алышса | Ъз алдынча таза суу жетишпеген жерлердеги къйгъйлърд\ чеч\\н\н жолдорун табышса |
К\т\л\\ч\ натыйжасы:
| 1-натыйжа | 2-натыйжа | 3-натыйжа |
| Ълкъдъг\ жана аймактык дарыяларды биле алышат | Аны пайда кылуучу факторлорду талкуулашат | Д\йнъл\к жана жергиликт\\ дарыяларды салышытырат |
Сабактын тиби: Аралаш сабак.
Усулдар : Салттык
Ресурстар: Окуу китеби,с\ръттър,компьютер,интер.доска
Сабактын с\ръттъл\ш\:
| Этап | Убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети |
| Уюштуруу | 3 мин | Саламдашат. Жагымдуу маанай т\зът(логикалык суроо) Сабактын жабдылышын карайт. | Саламдашат.жагымдуу маанайда сабакка киришет.Окуу куралдарын толуктап сабакка къё\л бълът. |
| Уй тапшырмасын текшеруу |
12 мин | /йгъ берилген тапшырманы тешер\\,окуучулардын дептерлерин текшер\\,суроолорду бер\\. | /й тапшырмасын кайталашат.Суроолорго жооп беришет.Тапшырманы аткаруу боюнча жоопкерчиликке ээ болушат. |
| Жаны теманы тушундуруу |
20 мин | Ълкън\н бардык аймактарындагы суулар жана дарыялары деген эмне экенидиги жън\ндъ айтып берет. | Окуучулар ой ж\г\рт\п жооп беришет.Т\рд\\ жоопторду айтышат.Кайсы жооп туура экендигине ъздър\ ынанышат. |
| Бышыктоо |
4 мин | Суроолор берилет.Проблемалар коюлат. Дарыяларына жалпы м\нъздъмъ берет. | Жооп беришет.Талкуулашат,предмет аралык байланышытырышат.Суроолорду т\з\шът. |
| Баалоо |
4 мин | Китептен тапшырма берет.Окуучуларды баалайт. | /йгъ берилген тапшырманы эсине сактап к\ндъл\гънъ жазып алат. |
Жаёы тема: Дарыя, дайра, өзөн, суу, жаан-чачын, мөңгү жана булактардан топтолгон суунун өзү калыптандырган нук менен табигый үзгүлтүксүз агымы; чоң өзөн суу. Дарыянын пайда болушу климаттык, орография жана геоморфология шарттарга байланыштуу. Дарыя алабынын аянты, узундугу, туурасы, нугунун тереңдиги, суусунун деңгээли, ылдамдыгы, чыгымы жана башка менен мүнөздөлөт. Дарыя жана анын куймаларынын суулары жыйналган жер бетинин бөлүгү. Дарыя суусун жыйноочу кургактыктын бети алаптын суу топтоочу аянты деп аталат. Дарыя алабы жер үстүндөгү жана жер астындагы суу топтоочу аянттардан турат. Жер астындагы алаптын аянтын аныктоо кыйын болгондуктан, дарыя алабынын өлчөмү катары жер үстүндөгү аянт гана алынат. Танапташ жаткан дарыя алабынын чеги атмосфераралык жаан-чачынды алардын өрөөндөрүнүн капталдарына карай каршы эки багытка бөлгөн суу бөлгүч кырлар аркылуу өтөт. Дарыя алабынын формасы жана аянты суу жыйналуучу жердин географиялык абалы менен рельефине, геологиялык түзүлүшүнө карата ар түрдүү болот.
Нарын дарыясы — Кыргызстандагы эң чоң жана суусу мол дарыя. Сыр дарыянын оң курамы. Узундугу 534 км (Чоң Нарынды кошкондо 807 км), алабынын аянты 58 370 км². Алабы түндүктөн Тескей , Кыргыз, Талас Ала-Тоолору, түштүктөн Какшаал, чыгыштан Ак-Шыйрак, батыштан Фергана кырка тоолору менен чектешет. Дарыялар. Кыргыз Республикасынын аймагында 3 миңге жакын табигый агын суулар бар. Агын суулардын көпчүлүк бөлүгү майда суулар жана өзөндөр, алар деңиз деңгээлинен 3000 метрден ашык бийиктикте башталышат, бири-бирине кошулуп олтуруп Борбордук Азиянын ири дарыяларына башат берет. Алардын жалпы узундугу 150 миң километрге жакын, Кыргызстандын бардык сууларынын жылдык орточо агымы 48 км3ди түзөт.
Ички муктаждыктарга (негизинен сугат үчүн) агын суунун 20% га жакыны пайдаланылат, ал эми калган бөлүгү Өзбекстанда жана Казакстанда керектелет. Алда канча ири дарыя - Нарын дарыясы (узундугу 535 км), куймалары Ат-Башы, Суусамыр, Кара-Дарыя. Республиканын түштүк чыгышында Ак-Сай жана Сары-Жаз дарыялары Тарим дарыясынын бассейнинин бир бөлүгүн түзүшөт жана алардын суулары Батыш Кытайга агын барат.
Көпчүлүк ири дарыялар бөксө тоолордогу жана андан төмөнкү агымдарында сазга айланган участкаларды жана сайлардагы токойлорду - тугайларды пайда кылышат. Бул Чүй, Талас, Ат-Башы, Нарын, Суусамыр, Чаткал, Кызыл-Суу дарыяларына жана башка алда канча майда сууларга мүнөздүү.
Бышыктоо: 1)Дарыя деген эмне?
2) Кыргызстанда канча дарыя бар?
3)Дарыя аталышатары?
4)Эё чоё дарыя кайсы?
5)Ъз жергеёердеги дарыяларды атагыла?
Жыйынтыктоо: Активд\\ катышкан окуучулар бааланат.
/йгъ тапшырма: § 19 окуп кел\\.
26 941
975 
