Кәсіптік білім беру саласында ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушыларды оқыту

ОБУЧЕНИЕ УЧАЩИХСЯ С ОСОБЫМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПОТРЕБНОСТЯМИТ В УСЛОВИЯХ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА ЕРЕКШЕ БІЛІМ БЕРУ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ БАР ОҚУШЫЛАРДЫ ОҚЫТУ

Шакерова А.К., әдіскер

shakerova1971@mail.ru

Аннотация

Мақаланың мақсаты мүмкіндігі шектеулі балалардың білім алуына және кәсіптік даярлығына жағдай жасау болып табылады. Сонымен бірге, интеграцияланған әдіске және педагогикалық, психологиялық және медициналық әсердің үйлесуі маңызды рөл атқарады. Жалпы білім беру және кәсіптік цикл пәндері бойынша оқу- жұмыс жоспарларын әзірлеу кезінде арнайы білім беру қажеттіліктері бар студенттерге арналған оқу бағдарламаларын бейімдеуге мүмкіндік беретін жалпы қағидалар ескеріледі

Функционалды бұзылулары бар адамдар тек жақсы

өмір сүруге ғана емес, басқалар сияқты өмір сүруге

болатын ең жақсы өмірге де құқылы.

К. Грюневальд

Қазіргі жағдайда инклюзивті білім беру-бұл барлық жасөспірімдердің білім беру қажеттіліктерін қанағаттандыратын оқу іс-әрекетін ұйымдастыруды қамтитын барлық балаларды оқытудың перспективті түрі. Бұл ретте айтарлықтай кеңейеді оқушылардың әлеуметтену мүмкіндігін, тәсілдері және олардың коммуникациясын с социумом қалыптастырылады қажетті алғышарттар енгізу үшін әрбір қоғам. Бұл мәселе ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар оқушылар үшін бастауыш кәсіптік білім беру контексінде ерекше өзекті болып отыр. Қазақстан Республикасының болашағы өскелең ұрпақта. Әлеуметтік әділеттілік пен барлық мүшелердің тең құқықтарымен үйлесімді бостандықтың максималды дәрежесін беретін ашық қоғамда тек жаңа буын ғана өмір сүре алады. Білім алу құқығы-кез-келген адамның құқығы. Ал кәсіптік білім - олардың әлеуметтенуінің, қоғам өміріне толыққанды қатысуының негізгі және ажырамас шарты.

ҚР Конституциясының 30-бабына, «Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары туралы» ҚР заңдарының нормаларына, «Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы» 11.07.2002 ж. №343 ҚР Заңдарының, «Білім туралы», Даму мүмкіндігі шектеулі балаларға интеграцияланған (инклюзивті) білім беруді ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдардың (ҚР БҒМ 16.03.2009 ж. № 4-02-4/450 хаты), «Мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған» 2016-2019 жж. 2012-2017 жылдан бастап ШҚО ББ «Глубокое техникалық колледжі» КММ, «Шығыс Қазақстан технологиялық колледжі» КМҚК, «Өскемен көпсалалы колледжі» КММ, ШҚО ББ «Өскемен көпсалалы колледжі» мекемесінде даму мүмкіндіктері шектеулі оқушылар үшін инклюзивті топтар ашылды. Тиімді инклюзивті білім беруді ұйымдастыру үшін инженерлік-педагогикалық кадрларды даярлау жүйесі қажет. Оның мақсаты-педагогтарды арнайы психология және түзету педагогикасының негіздеріне оқыту, олардың ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушыларға жеке көзқарас мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы оқыту технологияларын игеру.

Колледждерде инклюзивті білім беруді жүзеге асыру үшін жағдай жасалған:

- оқушылардың сақталған мүмкіндіктерін анықтауға және оқу процесін ұйымдастыруда деректерді барынша пайдалануға мүмкіндік беретін педагогикалық, психологиялық және медициналық әсерлердің, психологиялық-медициналық-педагогикалық диагностиканың кешенді тәсілі мен үйлесімі;

- кәсіптік білім беру бағдарламаларын бейімдеу, оқушылардың нақты жетістіктерін бақылау, оқытуды индивидуализациялау;

- оқытушылар мен өндірістік оқыту шеберлерінің оқу жұмыс жоспарларына түзету сабақтарын енгізу;

- оқытудың арнайы әдістерін, тәсілдерін және құралдарын пайдалану;

- педагогтардың білім алушылармен өзара іс-қимылы кезінде ынтымақтастық пен ынтымақтастық қатынастарын қалыптастыруды жүзеге асыру;

- жасөспірімді оқыту және дамыту үдерісіне ата-аналарды қосу;

-2012-2020жж. колледждің барлық инженерлік-педагогикалық қызметкерлері біліктілікті арттыру курстарында оқытудан өтті, 2020 жылы колледждің 20 педагогы (66%) «Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында инклюзивті оқыту үдерісінің аспектілері мен шарттары» («Таlap» Қазақстан Республикасының техникалық және кәсіптік білімі) тақырыбы бойынша қашықтықтан оқытылды.

Жалпы білім беру және кәсіптік цикл пәндерінің оқу жұмыс жоспарларын әзірлеу кезінде мынадай қағидаттар ескеріледі:

- оқу материалының практикалық бағыттылығы;

- зерттелетін объектілердің, құбылыстардың маңызды белгілерін анықтау;

- жасөспірімнің өмірлік тәжірибесіне сүйену;

- кәсіби материал мен жалпы білім беру пәндерінің мазмұнындағы

пәнаралық байланыстар;

- зерттелетін материалдың оңтайлы көлемін анықтау;

- оқу жұмыс жоспарына түзету бөлімдерін енгізу.

Өзінің кәсіби қызметінде колледж педагогтары басым бағыттардың бірін таңдады: «Барлық балалар оқуы тиіс: оқылмайтын балалар жоқ». Жасөспірімнің диагнозы неғұрлым күрделі болса, соғұрлым ол жаттығуды қажет етеді. Мұндай студенттерге кәсіби оқытуды қалай дұрыс және ұтымды ұйымдастыруға болады? Колледждің білім беру кеңістігін ұйымдастырудың негізгі қағидасы – интеграция. Бұл мүгедек балаларды, дамуында шамалы ауытқулары мен ауытқулары бар балаларды сау оқушылармен бірге олардың әлеуметтенуі мен қоғамдағы интеграция процесін жеңілдетуге мүмкіндік беретін интеграцияланған оқыту. Колледж педагогтері әртүрлі мүмкіндіктері бар – дамуы бұзылған және жеке тұлғаның нормативтік тұрғыдан дамып келе жатқан қасиеттері бар жасөспірімдердің бірыңғай қоғамда өмір сүруіне және өзара іс – қимыл жасауына ұмтылады. Бұл әрбір жасөспірімге өзінің зияткерлік және әлеуметтік әлеуетін барынша арттыруға мүмкіндік береді. Бұл бағытқа жүйелі-әрекеттік тәсіл ықпал етеді, оның басты мақсаты білім алушының пәнге және кәсіптік оқыту процесіне қызығушылығын ояту, алдына мақсат қою дағдыларын дамыту, оқу және өмірлік міндеттерді шешу, өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі бақылау дағдылары, өз еңбегінің және өз іс-әрекетінің нәтижелері үшін жауап беру қабілеті.

Оқу іс-әрекетінің маңызды аспектісі-еңбек операцияларын орындау процесін, дұрыстығын, реттілігін бақылау. Жасөспірімде операциялық бақылау дағдыларын қалыптастыру қажет, оның ішінде еңбек кәсіби операцияларының дұрыстығы мен толықтығы, іс-қимыл әдісінің дұрыстығын бақылау. Кәсіптік дағдылардың қорытынды түпкі нәтижесі ретінде дайын өнімнің эталондары мен үлгілері Кәсіптік оқытудың міндетті аспектісі болып табылады. Ақыл-ой кемістігі бар жасөспірімдер үшін интеграцияның сәттілігі психикалық бұзылулардың сипаты мен дәрежесіне, оқу бағдарламаларының осы бұзылыстарын ескеретін тиімділікке, оқыту технологияларын қолдануға байланысты. Мұндай балаларға әлеуметтік орта мен кәсіптік оқыту жүргізілетін орта тарапынан қарым-қатынас жүйесі маңызды рөл атқарады.

Бұл процестің түпкі мақсаты-оқуда да, өмірде де белсенді өмірлік ұстанымы бар адамды тәрбиелеу, жасөспірімнің «Ересек» кәсіби салада сәтті әлеуметтенуіне ықпал ететін кәсіби құзіреттіліктерді қалыптастыру.

«Біз әрбір балаға, оның қажеттіліктері мен басқа да жағдайларына қарамастан, өз әлеуетін толық іске асыруға, қоғамға пайда әкелуге және оның толыққанды мүшесі болуға мүмкіндік беруге міндеттіміз»

(Дэвид Бланкет)

Әдебиеттер тізімі

1. Мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеу және оқыту тәжірибесі туралы/О. г. Буторина – «Оқушыларды тәрбиелеу», 2010 - №7 – б. 40-44

2. Түзету педагогикасының негіздері: оқу құралы / А. Д. Гонеев, Н.И.Лифинцева, Н.В.Ялпаева ред. В. А. Сластенина – 6 - шы басылым., стер.- М.: Академия, 2010-272б.

3. 3. «Колледж: кәсіптік оқыту» республикалық педагогикалық-әдістемелік журналы, №5-6, 2016ж., 64б (Алматы қ.).

4. Инклюзивті білім беру. Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасайтын мұғалімнің үстел кітабы: оқу құралы/ М.С. Староверова, Е. В. Ковалев, А.В. Захарова - М.: Владос. 2014-158б.

5. Интеграциялық оқыту балалардың қоғамға кіру тәсілі ретінде: мүгедек балаларды оқыту /А.Ленартович.- Әлеуметтік педагогика, 2008 - №2- 43-48б.

6. Елге жол «Инклюзия»/Е. Нефедова. - Мұғалім, 2011 – №4-б. 69-71.