Крымскотатарский язык. "Гласные и согласные буквы"

Тарих: 23.12.2021 Дерс: № 31 Сыныф: 5Б Фен: крымскотатарский язык Учитель: Асанова Э.С

Мевзу: Созукъ ве тутукъ арифлер

Дерснинъ чешити: янъы бильги алув дерси

Дерснинъ макъсадлары:

- Фонетика сезюнинъ манасыны кенълештирмек;

- созукъ ве тутукъ сеслерни бири – биринден айырмагъа огретмек;

- талебелернинъ нутукъ медениетини инкишаф эттирмек;

- къырымтатар тилине севги ашламакъ.

Дерснинъ планлаштырув нетиджелери:

Предмет: Созукъ ве тутукъ сеслерни бири – биринден айырмагъа огретмек;

Метапредмет:

Шахсий: балаларда нутукъ сезгирлигини уятмакъ, сезнинъ догъру ишлетильмесини шекиллендирмек;

Регулятив( идаре этюв) УОА: оджа ве талебенинъ бирликте чалышувы, тиль тапувы, бераберлик муитини асыл этмек.

Мерифет( бильги арттырыджы): оджа ве талебенинъ бирликте беджерген ишлерининъ нетиджелерини чыкъармакъ;

Коммуникатив УОА: озь фикирлерини агъзавий я да язма шекильде ифаде этмек; чифт я да группа оларакъ бирликте вазифелерни япмакъ.

Донатма: дерслик, дефтерлер, джедвель, тапмаджалар, лугъат, презентация.

Дерснинъ кетишаты:

1. Тешкилий къысым(селямлашув).

2. Нутукъ дакъикъасы: субет.

- Шимди насыл йыл мевсими?

- Къышта насыл денъишмелер ола?

-Къушлар не япалар?

- Осюмликлерде насыл денъишмелер ола?

1. Эв вазифесини сорав.

-Лакъырды эткенде, биз насыл нутукъны къулланамыз? (агъзавий)

- Сеслер языда неден ифаделенелер? ( арифлернен)

-Биз нени эшите ве айтамыз? (сеслерни)

- Биз нени коре ве язамыз? (арифлерни).

1. Дерснинъ макъсат ве вазифелерни илян этюв.

Биз бугунь фонетика мевзу акъкъында бильгилеримизни теренлештиреджекмиз.

1. Янъы мевзуны анълатув.

1. Фонетика – сеслерни огренген илим. Эр бир ариф белли сесни ифаделей. Базы бир арифлер бир къач сес бирикмесини бильдирир: е (й+э), е ( й+ о), ю( й +у), я ( й +а).

Эки бельги бирикмеси бир ариф ве бир сесни бильдирир: дж, къ, гъ, нъ.

Давуш ве шувултынынъ иштирак эткен дереджесине коре, къырымтатар тилиндеки сеслер эки чешите олалар: созукъ ве тутукъ.

Созукъ сеслерни теляффуз эткенде, ддавуш иштирак эте. Тутукъ сеслерни теляффуз эткенде исе, шувулты я да давушнен шувулты иштирак эте.

Созукъ сеслер языда 10 арифнен, тутукъ сеслер 25 арифнен ифаделене.

Элифбе – тильде олгъан ариф ве бельгилернинъ белли бир тертипте ерлешмеси.

1. Мевзу устюнде чалышув.

А) Китапнен чалышув.

Вазифе: моделлерге эсасланып. Сезлер язынъыз:

О – созукъ сес, ⌂ - тутукъ сес.

Б) Тахта узеринде чалышув.

Вазифе: Къырым кой ве шеэрлерининъ адларыны элифбе тертибинде язынъыз: Акъмесджит, Акъяр, Албат, Багъчасарай, Бешкъурткъа, Гаспра, Демирджи, Кефе, Корьбек, Къоз, Судакъ, Сюрень, Тавбадракъ, Тавдаир, Улу Озен, Ялта.

В) Иджадий вазифе.

Кроссвордны толдурынъыз:

Кошеде тымыр – тымыр,

Кимдир экен бу ишкир?

Бир кичкене метийчик

Ичи толу тетийчик.

Гедже бакъсам, кок толгъан,

Саба бакъсам, екъ олгъан.

Озю тура, озю отура.

Деде сагъынып кельген,

Беяз тонгъа бурюнген.

Джеваплар: сычан, оймакъ, йылдыз, кунеш.

1. Раатлыкъ дакъикъасы.

2. Нетиджелев.

- Созукъ сеслерни ифаделеген къач ариф бар?

- Е, е, ю, я арифлери къач сесни бильдирелер?

_ Элифбе сезю нении анълата?

-Фонетика сезю нени бильдире?

8. Нетиджелев. Умумийлештирюв.

1) Къырымтатар элифбесинде къач ариф бар? (37 ариф).

2) Къач ишарет сес бильдирмейлер? (ь и ъ ишаретлер).

3) Созукъ сеслер языда къач арифнен ифаделенелер? ( 10 ариф).

4) Тутукъ сеслер языда къач арифнен ифаделене? ( 25 ариф).

5) Тильде олгъан ариф ве бельгилернинъ белли бир тертипте ерлешмесине насыл айталар? ( Элифбе).

9. Рефлексия.

- Бугунь биз дерсте ………огрендик.

- Бугуньки дерсте мен …..бегендим.

Билем. Биледжем. Бильдим.

10. Баалав.

11. Эвге вазифе.

- къаидени огренмек;

- 113 саифе, 244 – иш.;

-112 саифе , 242 – иш ( кроссворны толдурмакъ). (индивидуаль вазифе).