Кыргыз элинин улуттук аспаптары

Кыргыз элинин улуттук аспаптары

Кыргыздын улуттук музыкалык аспаптары байыркы замандан тарта элдин жашоосун коштоп, оош-кыйыш учурларда да колдонулуп, бүгүнкү күнгө чейин жетти.

Ата-бабаларыбыз комуз, кыл кыяк, темир комуз, чоор сыяктуу аспаптар менен көкүрөктө жаткан сезимдерин, толгонууларын билдирген мааниси терең күүлөрдү жараткан. Обон созуп, жүрөктөн чыккан ырларды дал ушул аспаптардын коштоосунда аткарышкан.

Аспаптар:

• Кылдуу
• Үйлөмө
• Какма
• Шынгыратма
• Урма

Кылдуу аспаптар:

• Комуз
• Кыл кыяк
• Жетиген

Комуз

• Комуз — кыргыз элинин байыртадан бери келе жаткан чертме кылдуу үндүү аспабы. Ал өрүк, жаңгак, арча дагы бир катар жыгачтардан чабылат. Жалбырактары күбүлгөн жана мөмөсү бышкан кезде кыйылган жыгач сомдолуп, сууга кайнатылып, анан ышталат.

• Комуз баш, моюн, тулку, чара, капкак, тепке, үч кулак, үч кылдан турат. Аспаптын жалпы узундугу болжол менен 90 сантиметрдей, туурасынын эң жазы жери 19,5 - 22,5 сантиметрге жетет. Комуздун жаны — жыгач жана кыл. Башка жыгачтарга караганда өрүктөн чабылган комуз нарктуу деп эсептелет. Комуз арчанын, жангактын, өрүктүн жыгачынан чабылат, өрүк комуз баалуу болуп эсептелет, комуздун кылы койдун ичегисинен жасалат

Комуз күүсү

• Жай күүсү

Кыл кыяк

• Кыл кыяк — эки кылдуу жаа менен тартып ойнолуучу аспап. Ал арчадан, өрүктөн тулку бою бүтүн бойдон чабылат. Узундугу 65-70 сантиметрден ашпайт, чарасы 3,5-5 см. тереңдикте оюлат. Капкагы төөнүн гана териси менен капталат, башкаларыныкы жарабайт.

• Аспаптын добуш чыгаруучу чарасы тең бөлүнгөн алмуруттай болуп турат. Анын тең жарымы капкакталат. Алдына туурасынан кичинекей жыгачтан бертик коюлат. Ал эми капкактын дал ортосунан ылдый карай ичке кайыш тартылып, учу аспаптын түбүнө бекитилет. Аны куткун дешет. Тепкеси өрүктөн же тыт жыгачтан жасалат. Кыл кыяк арчанын, өрүктүн жыгачынан жасалат, кылдары жылкынын куйругунан жасалат. Кыякка жылкынын куйругунан эки жоон топ кыл тагылат да, биринчи кыл 60 тал, экинчи кыл 70 талдан ашпайт.

Кыл кыяк