Кызматчы создор

Кара-Көл шаарындагы Ч.Түлөбердиев атындагы №2 ЖББИ мектебинин кыргыз тили жана кыргыз адабияты мугалими Касымбекова Асмира Байсариевна

Сабактын темасы: Кызматчы сөздөр

Оригинальные шаблоны для презентаций: https://presentation-creation.ru/powerpoint-templates.html

Бесплатно и без регистрации.

7-класс кыргыз тили

Сабактын максаты:

1. Кызматчы сөздөр тууралуу маалымат алышат. Кызматчы сөздөрдүн башка сөз түркүмдөрүнөн болгон айырмачылыгын түшүнүшөт.

2. Кызматчы сөздөр катышкан сүйлөмдөрдү морфологиялык талдоого көнүгүшөт.

3. Кыргыз тилин урматтоого, барктоого тарбияланышат.

Кызматчы сөздөр деген эмне?

• Өз алдынча турганда эч кандай лексикалык маанини билдирбеген,сүйлөмдөгү сөздөр менен бирге айтылып, тиешелүү болуп турган сөзгө кошумча маани берген, сөз менен сөздү,сүйлөм менен сүйлөмдү байланыштырып турган сөздөр кызматчы сөздөр деп аталат.

Берген маанилерине карай кызматчы сөздөр төрткө бөлүнөт:

1

Жандоочтор

2

Байламталар

3

Бөлүкчөлөр

4

Модаль сөздөр

5

Жандоочтор

• Жандоочтор атооч,табыш,барыш,чыгыш жөндөмөсүндөгү сөздөр менен тизмектешип, аларды жандап айтылат. Сүйлөмдөгү сөздөрдү байланыштыруу кызматын аткарат.
• Мисалы:

Окуучулар мектепти көздөй чуркашты.

Сен экинчи жол аркылуу барышың керек эле.

Жандоочторго төмөнкү сөздөр кирет:

аркылуу, сайын, сыяктуу, шекилдүү,тууралуу, жөнүндө, боюнча, бою,үчүн, менен, дейре, чейин, кийин, карай, карата, караганда, сымак, сөрөй, соң, көздөй, жараша, мурун ж.б.

Байламталар

Байламталар сөз менен сөздү, сүйлөм менен сүйлөмдү байланыштырат.

Мисалы:

Мен сабакка шашып жөнөдүм , бирок кечигип калдым.

Айжан менен Болот бир класста окушат.

Байламталарга төмөнкү сөздөр кирет:

жана,менен, да, дагы,анткени,себеби,

эмне үчүн, эгер,эгерде, бирок, антсе да,

ошентсе да, ал эми, же, же болбосо,

Бөлүкчөлөр

• Бөлүкчөлөр сүйлөмгө кошумча маани гана берет.
• Мисалы:
• Шаймерден сабакка өтө кеч келди.
• Бүгүн көчөдө эч киши көрүнгөн жок.

Бөлүкчөлөргө төмөнкү сөздөр кирет:

• гана, эле, эң, өтө, абдан, аябай, аябагандай,
• дагы, деле, так, нак, ооба, эч, турсун, турмак,
• түгүл, ыя, куду, кадим, го ж.б.

Модалдык сөздөр

• Модалдык сөздөр ой-пикирди ырастайт,аны божомолдогонун билгизет.Кандайдыр бир нерсенин зарылдыгын, милдеттүүлүгүн туюндурат.
• Мисалы: Албетте, биримдиктүү болсок, жакшылыкка жетебиз.

• Ырас, жалкоолугубузду моюнга туура алышыбыз керек.

Модалдык сөздөр

албетте, арийне, чындыгында, чынында,

ырас, сөзсүз, шексиз, балким, чамасы,

болжолу, сыягы, мүмкүн, керек, тийиш, имиш,

ыктымал, чыгар, окшойт, өңдөнөт, кана ж.б.

Бышыктоо

тууранды сөздөр, каратма сөздөр

сесссебе

сырдык сөздөр, тактооч, бөлүкчө

Кызматчы сөздөрдү тап

балким

байламта, жандооч, тууранды сөздөр

байламта,жандооч,бөлүкчө, модаль сөздөр

байламта,жандооч,бөлүкчө, модаль сөздөр

байламта,жандооч,бөлүкчө, модаль сөздөр

себеби,менен

себеби,менен

сесссебе

абдан, ары

абдан, ары

Байламталарды белгиле

сайын, өтө

сайын, өтө

сайын, өтө

балким

чейин,албетте

с

чейин, албетте

чейин, албетте

220-көнүгүү өз алдынча иштөө көнүгүүсү. Төмөнкү таблицадан карап, кызматчы сөздөрдү катыштырып сүйлөм түзгүлө.

аркылуу, сайын, сыяктуу, шекилдүү,тууралуу, жөнүндө, боюнча, бою,үчүн, менен, дейре, чейин, кийин, карай, карата, караганда, сымак,

Жандоочтор

Байламталар

жана,менен, да, дагы,анткени,себеби,

эмне үчүн, эгер,эгерде, бирок, антсе да, ошентсе да, ал эми, же, же болбосо,

гана, эле, эң, өтө, абдан, аябай, аябагандай,

дагы, деле, так, нак, ооба, эч, турсун, турмак,

түгүл, ыя, куду, кадим, го ж.б.

Бөлүкчөлөр

албетте, арийне, чындыгында, чынында,

ырас, сөзсүз, шексиз, балким, чамасы,

болжолу, сыягы, мүмкүн, керек, тийиш, имиш,

ыктымал, чыгар, окшойт, өңдөнөт, кана

Модалдык сөздөр

Үйгө тапшырма

• Көркөм адабий чыгармалардан кызматчы сөздөр катышкан сүйлөмдөрдү таап көчүрүп жазуу. Ал сүйлөмдөргө морфологиялык талдоо жүргүзүү.