1-практикалык сабак

Практикалык сабак №1

Сабактын темасы: Катыштар жана пропорциялар

Сабакта аткарылуучу тапшырмалар:

1. Катыштар

2. Пропорциялар

3. Катыштар жана пропорцияларды пайдаланып малелерди чыгаруу

Практикада бир сан экинчисинен канча эсе чоң экендигин, же болбосо бир сан экинчисинин кандай бөлүгүн түзөөрүн билүү зарыл болгон учурлар кездешет. Ал үчүн эмне кылуу керек? Мисалы, 10 саны 4 санынан канча эсе чоң экендигин кантип табасыңар? Албетте, 10ду 4кө бөлөбүз. Келип чыккан тийинди 10 саны 4 санынан канча эсе чоң экендигин билдирет.

Эки сандын тийиндисин катыш деп да аташат. Тийинди бөлүү амалынын белгиси же бөлчөк сызыгы аркылуу жазылгандыктан, жогорудагы мисалда же катыш болот.

Жалпысынан сандарынын тийиндиси болгон катышы деп аталат, сандарын катыштын мүчөлөрү деп айтышат.

Бизди бири-бирине барабар болгон катыштар кызыктырат. катышына барабар болгон дагы бир катышты атагыла. Мисалы, кө барабар.

=

Мында биз эмнеге ээ болдук?

Албетте, бул барабардык, болгондо да эки катыштын барабардыгы.

Эки катыштын барабардыгы пропорция деп аталат.

Мында ны пропорциянын четки мүчөлөрү, ал эми ны анын ортоңку мүчөлөрү деп аташат.

Айрым маселелерди чыгаруу пропорция түзүүгө келтирилет. Бирок, пропорция дайыма эле туура түзүлө бербеши мүмкүн. Пропорциянын туура же туура эмес түзүлгөнүн текшерүүдө пропорциянын негизги касиети пайдаланылат.

Пропорциянын четки мүчөлөрүнүн көбөйтүндүсү анын ортоңку мүчөлөрүнүн көбөйтүндүсүнө барабар.

Эгерде: болсо, анда болот.

Мисалы: пропорциясы туура түзүлгөн.

Анткени

№1. Пропорциянын белгисиз мүчөсүн тапкыла:

№2. Теңдемелерди чыгаргыла:

а) 𝑥∶4,8=6,85∶1,25 в) 18,6∶ 3,1=𝑚∶4

б) 36∶𝑦=63∶7 г) 22,2∶7,4=36∶𝑧

№3. Теңдемени чыгаргыла:

Үйгө тапшырма: