География Озон катмары

Озон катмары

Озон катмары

• Озон катмары Жердин атмосферасында, 20-25 чакырым бийиктикте жайгашкан. Бул аба катмары кычкылтектин химиялык курамынан турат.
• Бул катмар Жер шарын жана анын жашоочуларын күндүн зыяндуу ультрафиолеттик нурларынан сактап турат.

Озон деген эмне? Ал кантип пайда болот?

• Жер бетинен бийиктеген сайын, аба басымы жана тыгыздыгы азая баштайт. Күндүн 0,1-0,2 м. чакырымдан кыска болгон ультрафиолеттик нурлары кычкылтектин молекулаларын бомбалагандан кийин алар бөлүнүүгө учурайт.
• Бош жүргөн молекула кычкылтектин (О2) молекуласы менен кошулуп О3 тү пайда кылат

• Бош жүргөн молекула кычкылтектин (О2) молекуласы менен кошулуп О3 тү пайда кылат

Озон деген эмне? Ал кантип пайда болот?

• Бул озон катмарынын негизги компоненти катары Күндүн ультрафиолеттик нурларын жутуп алуу кызматын аткарат.
• Озон катмарынын төмөн жагы 10-15 чакырым, жогору жагы болсо 50 чакырым бийиктикте болот.

Озон катмарынын азайышы

• Окумуштуулардын айтымында, 1980-жылдан бери озон катмарынын концентрациясы туруктуу түрдө азайып баратат.

Озон катмарынын азайышы

• Озон тешиги – озон катмарындагы озондун концентрациясынын азаяшы.
• Илимдеги теорияга таянсак, ХХ кылымдын экинчи жарымынан баштап антропогендик фактордун таасиринин өсүшү менен озон катмарынын алсызданышы, начарлашы билинерлик даражада өсө баштаган.

Озон катмарынын азайышы

• Түштүк-чыгыш жарым шарындагы Антарктиданын үстүнөн 1000 чакырымдан ашык аянтты ээлеген озон тешиги пайда болгонун таап чыгышкан.

Озон катмарынын азайышы

• «NASA» Улуттук космостук агенттигинин билдиргенине караганда, Антарктиданын үстүндөгү озон тешиги чоңоюп баратат.
• Учурда озон тешигинин аянты Түндүк Американын аянты менен барабар. Окумуштуулар бул көрсөткүчтүн төмөндөшүнөн күмөн санашат.

Озон тешигинин пайда болушу

• Негизинен озон тешигинин пайда болушу бир топ факторлордун бирдиктүү аракетинен улам болот.
• Антропогендик жана табигый себептерден улам озон молекуласы ар кандай заттар менен (негизинен хром жана бром заттарын камтыган газдар) реакцияга кирип, баштапкы абалынан өзгөрүп, өз функциясын аткарбай калат.

Озон тешигинин пайда болушу

• Мисалы, абадагы хлордун концентрациясы озон катмарына 15-25 пайыз, бром 20-40 пайыз, ал эми галогендер 40-50 пайыз таасир этет.
• Ошол эле хлордун абада көбөйүшү 80 пайыз адамдын иш-аракетинин негизинде болот. Мисалы, нефть продукцияларын колдонуудан, ар кандай өнөр жайлардан чыккан газдар

Озон тешигинин пайда болушу

• Озон катмарынын начарлашы Жер шарындагы бүткүл жашоону коркунучка алып келген экологиялык проблема болуп эсептелет.
• Мунун негизги себеби катары адамдар тарабынан фреон затынын колдонулушун белгилешкен. .

Фреон деген эмне жана ал кайда колдонулат

• 1950-1960-жылдар ичинде турмуш-тиричилик техникаларын өндүрүүдө фреон заты кеңири колдонула баштаган.
• Мисалы, кадимки муздаткыч, кондиционер жана дезодоранттарды чыгарууда кеңири колдонулган фреон газы абага таралып, озон катмарынын бузулушуна алып келет.

Фреон деген эмне жана ал кайда колдонулат

• Фреон затын камтыган негизги нерселердин тизмеси: . 1. Катуу пенопласттар;  2. Паралон; 3. Муздаткычтын муздатуу системасы; 4. Авто жана үй кондиционери;  5. Эриткичтер;  6. Стерилизатор;  7. Өрт өчүргүч суюктуктар;  8. Аэрозол баллону.

Озон катмарынын натыйжасы

• Натыйжасы:
• Озон катмарынын начарлашы менен күндүн зыяндуу нурларынын жерге өтүшү артат да, адамдарда ар кандай оору менен ооругандардын саны өсөт.

Озон катмарынын натыйжасы

• Иммундук системанын начарлашы;

Озон катмарынын натыйжасы

• Мутагендик өзгөрүүлөрдүн пайда болушу.

Озон катмарынын натыйжасы

• Теридеги күйүктүн же рактын пайда болушу;

Озон катмарынын натыйжасы

• Көздүн инфекциялык ооруларынын, фотокеротозиздин (снежная слепота) пайда болушу;

Жыйынтык

• Адамдардын табиятка таасир этүүсү жыл өткөн сайын жогорулап барат. Мындай нукта кете берсе, атмосферага жана анын белгилүү бир катмарларына орду толгус зыян алып келиши толук мүмкүн.
• Мисалы, жөнөкөй турмуш-тиричиликте колдонулган химиялык кошулмалардын (аэрозоль ж. б.) озон үчүн чоң зыян алып келерин эч ким деле этибарга албаса керек. Окумуштуулардын айтуусу боюнча, озон катмарын сактап калуу боюнча канчалаган аракеттер көрүлгөнүнө карабай, коркунуч дагы деле сакталууда. 

Озон катмары

Озон катмары