10нчы Дәрес Тема: Ашамлыклар. Яшелчәләр. Неопределенное прошедшее время. Объект: Әлмәт шәһәре 1. Напишите названия новых для вас продуктов вместе с переводом. 2. НЕопределенное прошедшее время -ган,-гән; -кан,-кән не видели знаем понаслышке исторические факты Г.Тукай 1886 елда туган (историчекий факт) Ул сарымсак ашаган (не видели, но поняли по запаху) Яңгыр бик көчле (сильно) яуган (не видели, но слышали от других) 3. Әлмәт шәһәре турында фактлар. Переведите остальные предложения Шәһәр исеме Әлмөхәммәд мулла исеменнән барлыкка килгән Название города произошло от имени Альмухаммат муллы Мулла исеменең 1нче һәм 4нче иҗекләре кушылган: Әл+Мәт Присоединили 1е и 4е слоги имени муллы: Аль+мат Әлмөхәммәд - акыллы(ум) һәм Болгар ханлары нәселеннән(род) булган Татарстанның нефть башкаласы Унсигезенче гасырда авыл булган Шәһәр статусын мең тугыз йөз илле өченче елда алган Кеше саны буенча(по) Татарстанның дүртенче шәһәре Якынча(приблизительно) йөз илле мең кеше яши 4. Иртәнге аш – завтрак Йомырка тәбәсе – яичница Пешкән йомырка – вареное яйно Каты*сыек – твердый*жидкий Ботка – каша Май – масло Коймак – блин(ы) Кайнатма – варенье 5.1 Ашамлыклар кибетендә – в продуктовом магазине Яшелчәләр - овощи Кәбестә – капуста Борыч – перец Чөгендер – свекла Кабак – тыква Кыяр – огурец Шалкан –репа Сарымсак – чеснок Бәрәңге – картофель Суган – лук Кишер – морковь Бакча – сад Яшелчә бакчасы – огород Бакчачы – садовник Түтәл – грядка кишер түтәле - грядка морковки үсә – растет 5.2 Словосочетания В русском языке | В татарском языке | прилаг. + сущ = | сущ.+ сущ. + | капустный суп (щи) овощной салат колхозный рынок музыкальная школа | кәбестә ашы яшелчә салаты | 5.3 Переведите предложения У Фанис бабая есть огород - Фәнис бабайның бакчасы бар У вас есть щи(капустный суп)? - Түтәлләрдә суган, кишер үсә - Сарымсак ачымы? (ачы – горький) Огурец сочный(сусыл)? - Сарымсак, кабак, борыч бик файдалы (полезный) – В овощах много витаминов - 6. Җиләк-җимеш – фрукты Җиләк – ягода/виктория Кура җиләге – малина Карбыз – арбуз Чия – вишня Черешня – төче чия Кызыл карлыган – красная смородина Алма – яблоко Анар* – гранат Кавын – дыня Армут* – груша Өрек – абрикос/урюк Әфлисун – апельсин Хөрмә – хурма Сырганак – облепиха Йөзем – виноград Караҗимеш – слива/чернослив *устаревшие названия 7. Как сказать об аллергии на татарском языке? А) Поставить в известность собеседника о том, что у вас аллергия на что-то. Например: Минем әфлисунга аллергия. – У меня аллергия на апельсины. Если вы указываете, что у вас аллергия на что-либо, добавляем к слову аффиксы -га/-гә, -ка/-кә. Например: Чәчәккә Җиләккә Кавынга Әфлисунга Кивига Б) Можно сказать что вам нельзя их кушать. Миңа әфлисун ашарга ярамый. – Мне нельзя есть апельсины. Миңа ярамый. – Мне нельзя. Мин әфлисун бик яратам, тик (но) минем аңа (на него) аллергия. 8. Необходимость, совет выражается словом КИРӘК – надо/необходимо/нужно сиңа ит ашарга кирәк - тебе нужно есть мясо Тәсбих кирәкме? – четки нужны? Сезгә яшелчәләр кирәкме? - Вам нужны овощи? + Әйе, кирәк. - Да, нужны. - Юк, рәхмәт, кирәк түгел. - Нет, спасибо, не надо. |