Мал чарбачылыгы

предмет: Технология

МАЛ

ЧАРБАЧЫЛЫГЫ

Жаны билимди өздөштүрүү

Өнүктүрүү

Билим бреүү

Социалдык

Негизги компетентүүлүктөр :

* Маалыматтык(НК1

Өз ишин пландаштырат: Маалыматты максатка багыттап изденет,Салыштырма чечимдерди кабыл алат.

Социялык - комуникациялык (НК2)

Башкалар менен мамле түзөт: Сүйлөшө билет, маектешет: Бири - бирин баалайт; Сөз байлыгы өсөт, өз оюн айтат; башкаларды уга билет.

Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү чечүү (НК3)

Өз алдынча иштейт, көнүгөт, машыгат, Өз ишин талдап , баа берет. Жөндөмдүүлүккө, билгичтикке, көндүмгоэ болот.

Предметтик компетентүүлүк

ПК1

ПК2

ПК3

Технологиянын окуган материалдарды маанисин түшүнүү, терендетүү жана бышыктоо компетентүүлүгү

Технология сабагынан жаны маалыматтарды , билим бергичтиктерди таанып билүү, колдону

Алган билимдерин анализдеп , практикада колдоно билүү. Окуучулардын ой жүгүртүүсүн жогорулатуу максатында практикада колдоно билүү компетентүүлүгү

Суроолорго жооп берүү - 1 упай

Жаны максатка ээ болуу - 1 упай

коопсуздук эрежелерин жан гигиеналык талаптарды билүүсү - 1 упай

топто жана жупта иштөө - 1 упай

Алтын эрежени сактоо - 1 упай

Сабактын максаты:

1 когнитивдик максаты.

Логикалык максаты

Максатка жетүүнүн индикатору же көрсөткүчү

• кошумча маалыматтар менен таанышып, мисалдарды колдоно билишет. баалулук (өнүктүрүүчүлүк ) максат
• кошумча маалыматтар менен таанышып, мисалдарды колдоно билишет.
• баалулук (өнүктүрүүчүлүк ) максат

Жаны башка маалыматтар менен камсыз болушат.

* Жүрүм - турумдук (тарбиялык) максат

Окуучулар топто жана жупта кызматташтыкта иштешет. Бири - бирине жардам беришет. Туура отуруу маданиятына жана тыкан болууга тарбияланышат.

• Н.А.Ж.Э. сабакка активдүү катышып темага түшүнсө. Н.А.Ж.Э. жаны маалыматтарды жашоодо колдоно билсе . Алтын эрежелерди сактоосу.
• Н.А.Ж.Э. сабакка активдүү катышып темага түшүнсө.
• Н.А.Ж.Э. жаны маалыматтарды жашоодо колдоно билсе .
• Алтын эрежелерди сактоосу.

Сабактын жүрүшү:

Мугалимдин ишмердүүлүгү

• саламатсынарбы балдар : Көчмөндөрдө эзелтеден эле мал чарбачылыгы жана дыйканчылык менен алектенип келишет. Элибизде “Мал боор эт менен бирге” деген эзелтеден эле калыптанып калган укумдан -тукумга өтүп келе жаткан төрт түлүк мал чарбачылыгыбыз бар. Алар жылкы, уй, кой, төө. Жылкы малын мингич катары, жүк ташууга жана сутун, этин азык катары колдонушуп жылкылар да жашына карата мүнөздөмө берилип келет. жаны туулган жылкы баласы кулун, бир жашка чыкканда тай, эки жаш кунан, үч жашында бышты,төрт жашында бир асый д.у.с.болуп аталат ургаачылары да аташат бир жаш байтал, чону бээ деп аташат.
• саламатсынарбы балдар : Көчмөндөрдө эзелтеден эле мал чарбачылыгы жана дыйканчылык менен алектенип келишет. Элибизде “Мал боор эт менен бирге” деген эзелтеден эле калыптанып калган укумдан -тукумга өтүп келе жаткан төрт түлүк мал чарбачылыгыбыз бар. Алар жылкы, уй, кой, төө.
• Жылкы малын мингич катары, жүк ташууга жана сутун, этин азык катары колдонушуп жылкылар да жашына карата мүнөздөмө берилип келет. жаны туулган жылкы баласы кулун, бир жашка чыкканда тай, эки жаш кунан, үч жашында бышты,төрт жашында бир асый д.у.с.болуп аталат ургаачылары да аташат бир жаш байтал, чону бээ деп аташат.

Кыргыз аттарынын келип чыгышы

Кыргыз аттары 4 мин жыл мурда жылкы тукумдарын өстүруп башташкан. Бизде көбүнчө онгол аттарын пайдаланышкан. Басыгы башка аттарды желик аттар депайыл чарбдаа аташкан . Азыркы кезде айыл чарбада иштетүү технологиясы өнүгүп жылкыларды тоют катары колдонуп келишет. жылкынын этинен той аштарда тамак- аш (беш бармак, устукандарды тартууда) колдоно баштады. Жылкынын сүтү кымызы ар кандай ооруларды дарылоодо активдүү колдонулат. Улуттук оюн “Көк бөрүү”, “кыз куумай” оюндаын ойгноо үчүн атайын аттар тапталып даярдалат.

УЙ БОДО МАЛЫ

Көчмон турмашка оо шарттаргар ылайыксиз болгондуктан уйларды аз багышкан. Уйдун жаңы туулгандагысы музоо, бир жаштагысы торпок, үч жаштагы ургаачысын кунажын, эркегин - ноопоз , андан кийин - бука , үч жаштагы бычмал эркеги кунан өгүз , төрт жаштагысы бышты өгүз , беш жаштагысы - асый өгүз деп аталган. Дүйнө жүзүндө уйдун миңден ашык породалары бар. Уйлардын 70 литрден ашык сүттү көп берген породалары белгилүү, Бардык жерлерде сүт өндүрүү индустриясы абдан өнүгө баштады , Бүгүнкү күндө уйдун сүтүнөн көптөгөн азыктар:сыр, кефир, айран, йогурт,камкаймак, балмуздак, чалап ж.б өндүрүлөт.

р

ТОПОЗ

Тянь-Шандын, Памирдин жана Алайдын бийик тоолорунда жашаган кыргыздар топоз багашкан. Топоздор эң бийик , суук жана кар калың түшкөн жерлерде көбөйөт. Анын этин , сүтүн азык катары , жүк ташуучу транспорт катары да пайдаланышат. Топоздун бир жашка чейинкисин мамалак дейт. Эки жаштагысын кунан мамалак , үч жаштан кийинкилерин саан топоз инек, ал эми эркегин бука дейт. Жүнүнүн калыңдыгынан улам деңиз деңгээлинен 3000 метр бийиктикте жана 12 градустан төмөн жашоо алар үчүн эң ыңгайлуу болуп эсептелет.

ТӨӨ

Аз санда болсо да төөнү аздектеп багып, негизинен унаа катары пайдаланган. Төөнүн жүнүн чууда дейт. Терисинен көөкөр , көнөчөк ж.б. үй тиричилик буюумдары жасалган. Төөнүн жаңы туулган баласын бото, бир жашка чейинкисин сүт тайлак, эки жаштагысын тай тайлак , үч жаштагысын кунан тайлак,төрт жаштагысын бышты тайлак , беш жаштагысын асый тайлак, чоң төөну инген , эркегин буура , бычмалын атан төө деп аташат.

КОЕН

Үй шартында багылуучу коёндор - колго көндүрүлгөн коён. Алар өздөрүнүн жапайы түрлөрүнөн өңү менен айырмаланышат . Карлик коёндор 1 кгга аз эт берет. Жалпысынан коёндор 10-11 кгга чейин эт беришет. Көп чөп жешет жана жашаган жерлерин казып үй кылышат. Коёндордун эти эң пайдалуу болуп саналат . Дарычылык касиеттери да бар.

САБАКТЫ ЖЫЙЫНТЫКТОО

Топоздун сүтү эмнеге бай?

Койлор кандай үч түргө бөлүнөт?

Аттар жаны туулганда кандай аталат?

РАХМАТ