«Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелістері»

Сабақ тақырыбы:

Тербелістер

Электромагниттік тербелістер

лиеваа

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: өткен тақырыптар бойынша тест

жұмысын жүргізе отырып, оқушылардың алған

білімдерін пысықтау.

Дамытушылық: Оқушылардың ауызша және жазбаша

білімділік қасиетін дамыту, ойлау өрістері мен

Дүниетанымдық көзқарас шеңберлерін кеңейту.

Шығармашылық іскерліктерін арттыру.

Тәрбиелік: Жақсы қасиеттерге, адамгершіліктерге баулу.

Жақсы оқып, үлгілі, білімді болуға, достықта адал болуға шақыру.

Сабақтың типі

Оқушылардың білімін жүйелеу

Қажетті құралдар

• компьютер;

• интерактивті тақта;
• тапсырмалар жүйесі;
• оқулық
• видеороликтер;
• сабақтың презентациялық материалдары;
• қосымша әдебиеттер

Механикалық тербелістер

Гармоникалық тербеліс

Гармоникалық қозғалыс

Белгілі бір уақыт өткен сайын дененің периодты түрде орнын өзгерткендегі қозғалысн айтамыз.

Ығысуға пропорционал

Механикада дененің бірдей

уақыт аралығында дәлме-дәл

немесе жуықтап қайталанып

отыратын қозғалыс

және оған қарама-қарсы

бағытталған күштің

әрекетінен болатын

механикалық тербеліс.

Еріксіз тербеліс –

Сыртқы периодты күштің әсерінен болатын тербеліс.

Еркін тербеліс –

“ мәңгі” тербеліс

Дене тепе-теңдік күйінен шығарылғаны соң сыртқы күштің әрекетісіз болатын тербеліс.

Өшетін тербеліс

Уақыт өткен сайын амплитудасы азайып отыратын тербеліс.

Электромагниттік тербеліс

Конденсатордың разрядталуы кезінде заряд,ток,кернеу, электр және магнит өрістері периодты түрде өзгеріп отыратын тербеліс.

Ығысу

Тербеліс периоды

Бір толық тербеліс жасауға кеткен ең аз уақыт аралығын айтамыз.

Дененің тепе-теңдік күйден ауытуын айтамыз

“ Т” - әріпімен белгілейміз

“ с” - өлшейміз

“ х” - әріпімен белгілейміз

“ Н” - өлшейміз

F=-kx формуласы:

формуласы:

Тербеліс амплитудасы

Дененің тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысу мәнін айтамыз.

“ А” - әріпімен белгілейміз

“ м” - өлшейміз

А = х max формуласы:

Тербеліс жиілігі

Бірлік уақыт ішіндегі

тербелістер санын айтамыз

“ - әріпімен белгілейміз

“ Гц” - өлшейміз

формуласы:

Резонанс

Тербелмелі жүйенііің жиілігі мен мәжбүрлеуші күштің жиілігі теңескен кезде еріксіз тербеліс амплитудасының күрт артуын айтамыз.

Созылмайтын салмақсыз жіңішке

ұзын жіпке ілінген кішкентай

ауыр шарды айтады.

Математикалық маятниктің периоды

маятниктің жібінің ұзындығына

тәуелді.

Бұны 1583ж италяның ұлы физигі және

астрономы Галилео Галилей ашқан.

Серіппеге ілінген жүктің тербелісі кезінде

серіпенің ұзаруын н/е сығылыуын

көрсететін маятникті айтамыз

Серіппелі маятниктің тербеліс периоды тек

жүк массасы мен серіппенің қатаңдығына

тәуелді болады.

Электромагниттік тербеліс

Конденсатордың разрядталуы кезінде заряд,ток,кернеу, электр және магнит өрістері периодты түрде өзгеріп отыратын тербеліс.

Тербеліс осциллограммасы

“ Осцилограмма” латын тілінен аударғанда

“ осцилум” - “тербеліс” және

“ графио” - “жазамын”

деген сөзінен шыққан.

Тербелмелі контур

Электромагниттік тербелістер алуға болатын, тізбектей жалғанған конденсатор мен катушкадан тұратын тізбекті айтамыз.

Томсон формуласы

Электромагниттік тербелістердің

периоды контурдың L индуктивтілігі мен

С сыйымдылығы арқылы мына

формуламен өрнектеледі.

Бұл формуланы 1853ж ағылшын физигі

У.Томсон қорытып шығарған еді.

Осциллограф

Электромагниттік тербелістерді

өлшеуге арналған құрал.

E т = Е к + Е п

X max = A

Е т

+

=

Көпір неліктен күйреді?

Францияның Анжера дейтін қаласының жанында

1750ж шынжырлы көпір болатын. Ол кезінде өте

мықты болғандылығы соншалық, талайлардың

таңдайын қақтырған. Бір күні оның үстімен сап

түзген әскер өте бастайды, әскердің алды арғы

жағаға жақындай бергенде, ойламаған жерден,

көпірдің шынжырлары ашылып, быт-шыты шығып

опырылады да, екі жүз адам апатқа ұшырайды.

Апаттың себебі неде

деп ойлайсыздар?

“ Ертеде жер жүзін топан су қаптағанда апаттан қалған жан-жануарлар

Қап тауының басына жиналыпты. Оларды сақтап қалуы үшін Нұх

Пайғамбар кеме жасап, су бетінде бір жылдай жүзген екен. Көзіне

Көрінгенді кеміруге дағдыланған тышқан күндердің күнінде кемені

тескенде, кеменің іші суға тола бастайды. Сонда жылан құйрығының

ұшымен тесікті бекітіп, барлық жан-жануарларды апаттан аман алып

қалыпты. Оның жақсылығын көрген Нұх оған “не қалайсың,

ұнатқаныңды ал”дейді. Сонда қанқұмар жылан сонаны барлауға шақырып:

“ Сен ең тәтті қанды тауып кел”,-деп тапсырады. Ол қанды адамнан шағады

да оны шағып, тілінің ұшымен алып келе жатады. Жолда оған қарлығаш

кездесіп сонадан: “Не әкеле жатырсың?”-деп

сұрайды. Ол тіліндегі адамның қанын көрсетеді.

Қарлығаш оның тілін жұлып алады. Содан бері

тілсіз сона ызыңдайтын болады”.

1. Сонаның ызылы тілінен шығады ма?

2. Мұнда қандай физикалық

заң сақаталады?

Үйге

тапсырма: