Математиканын тарыхы

Алгебра 8-класс

Квадраттык тендеменин тамырларынын формуласы

• а

Математиканын тарыхы кандай,качан пайда болгон,аны ким ойлоп тапкан?

Математика деген эмне?-бул жашоодогу сандык катыштар жана мейкиндик формалары жонундогу илим.Математиканын ар тараптуу тушундуруулору бар.Математика –грек созу.Таанып билууго болгон суйуу –деген создордон келип чыккан.

Фридрих Энгельс

Математика кантип пайда болгон

• Адамдар суйлоону уйронуп баштаганда,саноону да уйронуп баштаган.Сандардын алгачкы аталыштары алгачкы создор менен бир убакытта п.б.Ф.Энгельс колдордун он манжасы математиканы уйронуунун эн байыркы булагы экендигин жазган.Бизге жеткенэн байыркы математикалык иш кагаздар-бул вавилиондуктардын чарбалык жазуулары.
• Чарбалык иш кагаздар биздин заманга чейин 6мин жыл мурда п.б. Мындан 8мин жыл мурдакы убакытка таандык.

Математиканы эмне учун пайдаланышкан.

• Аталган убакыттан 2 мин жылга жаш болгон вавилондук ташка же ылайга жыгач менен тушурулгон (клинописные)жадыбалдардан соода келишимдерине,уй чыгымдарынын жазууларына байланыштуучарбалык эсеп-кысаптыэле эмес,чыныгы математикалык тапшырмаларды да кезиктирууго болот.Вавилондуктардын математикасынын онуккон мезгили Самурайлар мезгилине туура келет.Бул жерден бир кыйла оор алгебралык иштерди,мисалы,квадраттык ,кубдук тендемелерди чыгарууларды жолуктурууга болот.Азыркы учурда 10- класска туура келген мисалдар.

Математика кантип пайда болгон

• Биринчи класстын ар бир окуучусу математика эсепке байланыштуу экендигин билет. Аталган термин алдында саноону эле эмес, геометриялык фигураларды, формулаларды, математикалык эсептөөлөрдү жана башка маалыматтарды түшүнөбүз. Териштирип карай турган болсок, биз талдап жаткан маалымат жөн жерден пайда болгон жок - жылдар бою, кылымдар бою чогулуп келген. Кызык, математика кантип пайда болгон - келгиле, азыр карап королу

Математика илиминин калыптануусу

• Эзелки заманда эле эсеп математикалык ишмердүүлүк катары саналып, абдан керек болгон, мисалы соода кылууда, жада калса мал багууда керек болгон - жайытка мал жайып жүрүп, так санын билүүгө туура келген. Мындай тапшырманы аткарууда жеңил болуусу үчүн дене мүчөлөрү, мисалы, колдун, буттун манжалары колдонулган. Бир канча манжа катар тизилип, санды көргөзүп турган ташка чегилген сүрөттөр жогоруда айтканга далил боло алат. Башка фактылар математиканын жана эсептин пайда болуусун тастыктайт

Алгачкы математикалык ачылыштар

• Алгачкы көрүнүктүү ачылыштардын бири болуп сандардын таанылуусу, бизге белгилүү болгон 4 амалдын - көбөйтүүнүн, бөлүүнүн, кошуунун, кемитүүнүн ойлонуп табылуусу болуп саналат. Геометрияда алгачкы жетишкендик катары түз сызык, айлана сыяктуу жөнөкөй түшүнүктөрдү айтсак болот. Математиканын мындан аркы жаралуусу, өнүгүүсү биздин заманга чейинки 3000 жыл египеттиктер, вавилондуктар тарабынан жүргөн.
• Азыркы күнгө чейин сакталып калган топурактан жасалган жазуулары бар жадыбалдар эсеп жүргүзүү тууралуу түшүнүктү берет. Жөнөкөй арифметика акча алмаштырууда, товарга болгон эсеп-кысапта, пайызды эсептөөдө, салыкта жана башкаларда зарыл болгон. Курулуштун түрлөрү көптөгөн геометриялык, арифметикалык амалдарды жүргүзүүгө мажбурлаган. Дагы бир маанилүү тапшырма - жумуш аткарууга талап кылынуучу убакытты, майрамдарды аныктоодо эсептелүүчү жылнаама болгон.

Египеттеги жана Вавилондогу, Кытайдагы математика

• Вавилондогу астрономия бизге бөлүктөргө бөлүү (градустар, мүнөттөр) башатын берет. Мындан сырткары вавилондуктарга эсептөө системасы, бирдикти түшүндүргөн белгилер, ондуктарды жана бирдиктерди колдонуп жазуу да таандык .Байыркы Египеттен болсо бизге тапшырма аткаруунун математикалык тексттери жеткен. Египеттиктер бөлчөктөрдү, белгисиз сандарды табуу жолдорун, аянтты жана көлөмдү эсептөөнү билишкен. Ринд папирусу биздин заманга чейин 2 миң жыл мурда жазылган. Кытайда биздин заманга чейин 2-1-кылымдарда бир топ эрте жазылган жазууларды камтыган "Тогуз бөлүктөн турган арифметика" (Арифметика в девяти главах) жыйнагы болгон.

Ондук болчок

• Ондук болчокту Самарканддык математикДжемшид ибн Масуд аль-Каши ойлоп тапкан