Менің мектебім. Сын есім

Сабақтың тақырыбы:

Сын есім

Сын есім

Сын есім деп заттың сапасын, сипатын, қасиетін, көлемін, салмағын, түсін (түр-реңін) және басқа сол сияқты сыр-сипаттарын білдіретін лексика-грамматикалық сөз табын айтамыз.

Қай?

Дәмін

Түр-түсін

Сыр-

сипатын

Сапасын

Көлемін

Салмағын

Бөлшектенбейтін түбір сын есім

Бөлшектенбейтін түбір сын есім

АҚЫЛДЫ, АЙТҚЫШ, ҚЫЗЫҚТЫ

АҚЫЛДЫ, АЙТҚЫШ, ҚЫЗЫҚТЫ

СЫН ЕСІМ

ТҰЛҒАСЫНА ҚАРАЙ

ТУЫНДЫ (

НЕГІЗГІ (

Жұрнақпен жасалады

Жұрнақпен жасалады

САРЫ, ТАЗА, ӘДЕМІ, ДӘМДІ

САРЫ, ТАЗА, ӘДЕМІ, ДӘМДІ

Бір ғана түбірден тұрады

Бір ғана түбірден тұрады

Ақ киімді,

Ақ киімді,

СЫН ЕСІМ

ҚҰРАМЫНА ҚАРАЙ

КҮРДЕЛІ (сложное) СЫН ЕСІМ

ДАРА (простое)

Кемінде екі сөзден тұрады

Кемінде екі сөзден тұрады

Ақ, жасыл

Ақ, жасыл

Бөлшектенбейтін түбір сын есім

Бөлшектенбейтін түбір сын есім

ТҰЗДЫ

ТҰЗДЫ

СЫН ЕСІМ

МАҒЫНАСЫНА ҚАРАЙ

ҚАТЫСТЫҚ

САПАЛЫҚ (качественное)

Жұрнақпен жасалады

Жұрнақпен жасалады

ҚЫЗЫЛ, ТАР, АЛАСА, ЖЕҢІЛ

ҚЫЗЫЛ, ТАР, АЛАСА, ЖЕҢІЛ

СӨЗДІКТЕР:

ҰҒЫМ – ПОНЯТИЕ

ЖАБДЫҚТАЛҒАН - ОСНАЩЕННЫЙ

ҚЫЗЫҚТЫ - ИНТЕРЕСНЫЙ

ЖАРЫҚ - СВЕТЛЫЙ

КӨРІКТІ - КРАСИВЫЙ

АҚЫЛДЫ - УМНЫЙ

МЕКЕМЕ - УЧРЕЖДЕНИЕ

«МЕНІҢ МЕКТЕБІМ» тақырыбына кесте бойынша сөйлемдер құрау.

Қай көшеде орналасқан?

Қандай?

Неше қабатты?

Нелер бар?

Ауласы қандай?

Қандай пән кабинеттері бар?

Кесте бойынша диалог құраңдар.

Әр сұраққа сөйлемдер құраңдар.

Көп нүктенің орнына заттың сынын білдіретін сөзді жаз, сұрақ қой.

...... қала ...... құлын

...... ағаш ...... ауыл

...... бояу ...... ат

...... тақтай ...... жер

...... пышақ ...... жылан

...... үй ...... жемпір

...... кітап ...... көйлек

...... жел ...... жіп

..... бор

НЕГІЗГІ, ДАРА, САПАЛЫҚ СЫН ЕСІМДЕР

тентек – озорной,   жақсы – хороший,   жалқау –  ленивый,

ақылды – умный    сұлу – красивый,   өткір – острый,  

пайдалы – полезный, әлсiз – слабый    арық – худой, түзу – прямой,

жұмсақ – мягкий,   күшті –сильный,  

жомарт – щедрый 

ТУЫНДЫ, ҚАТЫСТЫҚ СЫН ЕСІМДЕР

1) ды/дi, ты/тi, лы/лi, сыз, сіз

тау лы  – горный, жұмыс сыз  – безработный

білім ді  – знающий,   көңiл ді  – весёлый,  

сәт ті  – удачный,білім сіз –необразованный ,    дәм ді  – вкусный,   дарын ды  – талантливый,   сабыр лы  – терпеливый    күш ті  – сильный,  ұят сыз  – бессовестный,  

шыдам ды  – терпеливый,   маңыз ды  – важный    әке лі  – имеющий отца,бұлт сыз  – безоблачный ,   

ашу лы  – сердитый,   сапа лы  – качественный 

КҮРДЕЛІ СЫН ЕСІМДЕР:

күрең қоңыр – тёмно-коричневый,   ашық сары, ақ сары, сары ала  – светло-жёлтый,

көк ала - синий, қара сұр - темно-серый, қызғылт сары - оранжевый, көк ала - синий, ақ боз – бледный, ең салқын – самый холодный,   аса жаман – самый плохой, ең қызыл – самый красный,   ең дұрыс – самый правильный, тым күшті – слишком сильный,   ерекше биік – особенно высокий, өте әдемі – очень красивый,   тіпті жақсы – очень хороший

Менің отбасым биыл қалаға көшіп келді. Менің анам үйдің қасындағы мектепке оқуға берді. Менің мектебім орталықта орналасқан әрі үйге жақын. Мектебіміз жаңа, биік. Ол қызғылт кірпіштен салынған. Ол-үш қабатты, әдемі ғимарат. Мектептің маңдайшасына «Кел, балалар, оқылық!», -деген Ыбырай атамыздың сөзі ілінген. Ол алыстан көрініп тұрады.

Мектептің бірінші қабатында асхана, спортзал, мәжіліс залы, кітапхана, киім ілетін жер және мұғалімдер бөлмесі бар.

Екінші, үшінші қабаттарда оқу кабинеттері орналасқан. Кабинеттер жарық әрі кең. Терезелер үлкен. Терезеден тау көрініп тұрады. Кабинеттеріндегі жиһаздар жаңа үлгіде жабдықталған. Шкафтағы сөрелерде көп кітап бар. Дәліздер таза әрі жарық. Еденге ұзын, күлгін түсті кілемшелер төселген.

Мектеп ауласында шырша, қарағай, емен ағаштары өсіп тұр. Айналада неше түрлі гүлдер бар. Мектепте балаларға сабақ оқу үшін барлық жағдай жасалған. Маған мектеп ұнады. Мен қаланың мектебіне тез үйрендім.

Менің отбасым биыл қалаға көшіп келді. Менің анам үйдің қасындағы мектепке оқуға берді. Менің мектебім орталықта орналасқан әрі үйге жақын. Мектебіміз жаңа, биік. Ол қызғылт кірпіштен салынған. Ол-үш қабатты, әдемі ғимарат. Мектептің маңдайшасына «Кел, балалар, оқылық!», -деген Ыбырай атамыздың сөзі ілінген. Ол алыстан көрініп тұрады.

Мектептің бірінші қабатында асхана, спортзал, мәжіліс залы, кітапхана, киім ілетін жер және мұғалімдер бөлмесі бар.

Екінші, үшінші қабаттарда оқу кабинеттері орналасқан. Кабинеттер жарық әрі кең. Терезелер үлкен. Терезеден тау көрініп тұрады. Кабинеттеріндегі жиһаздар жаңа үлгіде жабдықталған. Шкафтағы сөрелерде көп кітап бар. Дәліздер таза әрі жарық. Еденге ұзын, күлгін түсті кілемшелер төселген.

Мектеп ауласында шырша, қарағай, емен ағаштары өсіп тұр. Айналада неше түрлі гүлдер бар. Мектепте балаларға сабақ оқу үшін барлық жағдай жасалған. Маған мектеп ұнады. Мен қаланың мектебіне тез үйрендім.

Е

С

І

М

С

Ы

Н

Сабақтың мақсаты.

Білімділігі: өтілген тақырыпты пысықтау, жаңа тақырыпты түсіндіру барысында сын есім заттың сапасын, сипатын, қасиетін, көлемін, салмағын, түсін және басқа сол сияқты сыр-сипаттарын білдіретін лексика-грамматикалық сөз арқылы пәнге деген қызығушылықтарын арттыра отырып, өткенді қайта жаңғырта білімдерін қалыптастырып, тақырыпты меңгерту.

Дамытушылығы: сабақ барысында орындалатын дамытушы жаттығулар негізінен оқушылардың ойлау әрекетіне, шығармашылық қабілетінің өсуіне, өзіндік ізденіске, ақыл-ой жұмысының әр түрлі жағдаятқа бейімделуіне, сөздерді оқытып,сөйлем құрастыру, сын есімге мысал келтіру арқылы білімі мен тілін, сөздік қорын, ой-өрісін дамыту.

Тәрбиелігі: оқушыларды еңбек сүйгіштікке, шығармашылық дамыту тапсырмаларын орындауда жауапкершілікке, сауаттылық, әдемі жазуға, ұқыптылық, ұйымшылдыққа, тапқырлыққа, іздемпаздыққа тәрбиелеу.

Көр нүктенің орнына сұраққа жауап болатын сын есім қойып, мақалдарды толықтырып жаз. Ұстасыз, әдепсіз, жаман, кіші

Әдепті бала-арлы бала,(қандай?) ... бала сорлы бала. Үлкен кісі ел бастар,(қандай?) ... кісі ел қостар.

Жақсы бала-қуаныш, (қандай?)... бала – күйініш. Ұсталы ел озар, (қандай?) ... ел тозар.

Ақ орда сарайы

Өлеңді оқып,көшіріп жаз.

Шопан атаға Ай мүйізді шоқпардай, Шүйделері тоқпақтай, Тегене құйрық қошқарлы, Малды берсең, қойды бер! Ұлды берсең, бойлы бер, Жұртқа ақыл салғандай Ақылы артық ойлы бер!..

Бәйтерек монументі

3-жаттығу

Төмендегі зат есімдерге сол зат есімдердің бірінші дыбысынан басталатын сын есім тауып, тіркеп жаз.

... өрен, ... күй, ... еңбек, ... көше, ... су, ... күн, ...талап.

Үлгі: Өнерлі өрен.

Хан шатыр

4-жаттығу . Төмендегі сөздердің қаына заттың атын білдіретін өздер тауып жаз. Сонан соң сын есімдерге сұрақ қой.

Қызыл, жалпақ,өткір,аласа,қызық,суық, жүйрік,тегіс,шұбар, сұр, таза, қалың. Үлгі: Қызыл бояу (қандай бояу?)

Қызыл, жалпақ,өткір,аласа,қызық,суық, жүйрік,тегіс,шұбар, сұр, таза, қалың. Үлгі: Қызыл бояу (қандай бояу?)

Бейбітшілік келісім сарайы

5-жаттығу

Бос тор көздерге берілген сөзге әріп саны бірдей қарсы мәнді сөздер тауып жаз.

е

К

ң

к

е

с

і

с

ж

а

қ

ы

ы

д

ы

а

л

қ

ұ

ш

а

қ

қ

а

л

Тест жауаптарын тауып көр

• Көп нүктенің орнына керекті сын есімдерді жазыңдар: ... адам- елдің ырысы ... жер-жанның тынысы а) Жақсы,бай

ә)оқыған, таулы б) жақсы,жақсы

2.Заттың түрін,түсін білдіретін сөздерді ... дейміз. а) сын есім ә) есімше б) зат есім

3.Артық сөзді көрсетіңдер: а) адал ә) ақиқат б) ақкөңіл 4. Төмендегі сөздерден “қандай” сұрағына жауап беретін сөзді табыңдар: а) ардақ ә) әсем б)қой 5.Сын есім қандай сұрақтарға жауап береді? а) қандай?, қай? ә) қай? қашан? б) қандай?, қайтті?

6. Сын есімді көрсетіңдер:

а) ащы,тұщы

ә) жүз,ашты

б) көлді,өзен

7. Дұрыс байланысқан сын есім мен зат есімді көрсетіңдер:

а) асыл жапырақ

ә) биік бәйтерек

б)қысқа келген

8. Дұрыс жазылған сын есімді көрсетіңіз: а) жаңбырлы ә) жауын б) жаңбыршы 9. Заттың сынын ,сапасын білдіретін сөздерге қандай сұрақтар қойылады? а) қандай?, неге? ә) қай?,қайтты? б) қандай?,қай? 10. Артық сөзді көрсетіңдер: а) жақсы ә) жаман б) таулы

Тесттің жауаптары:

1.б 2.а 3.б 4.ә 5.а

6.а 7.ә 8.а 9.б

10.б

Астана саябағы

Үйге тапсырма:

6-жаттығу. Сын есімдерді пайдаланып,өз сыныбыңды сипаттап жаз. Сын есімдерге сұрақ қой. Ережені жаттау .

Жарайсың!

Дарина, назарыңа

рақмет!