Минем педагогик осталыгым

Минем педагогик осталыгым

(эссе)

     Мин, Х?лимова Г?лия С?л?ймановна, Яшел ?зен ш???рене? А.С.Пушкин исеменд?ге 9нчы лицейны? татар теле ??м ?д?бияты укытучысы.

    Укытучы... Кем со? мин? Балаларга а? - белем бир?чеме, ?лл? т?рбиячеме? Укытучы, беренче чиратта, ул – бала к??елен? яхшылык, р?химлелек, сафлык орлыкларын салучы, берн?рс?г? ??м беркемг? битараф булмаган кеше, дип уйлыйм.

М?кт?пт? укыган елларымнан ук мин укытучы булырга хыялландым. Хыялыма  иреш?д? туган абыемны? (?ниемне? энесене?)гаил?се-укытучылар гаил?се маяк булып торса, класс ?ит?кчем, сабыр холыклы,олы й?р?кле укытучыларым эт?ргеч булдылар,м?гаен.

   Урта м?кт?пне  у?ышлы т?мамлагач, Казан д??л?т педагогия институтына укырга кер?м .Биш елдан со?, югары белем алу дипломымны тотып туган ш???рем? кайтам ??м м?кт?пт? эшли башлыйм. Язмыш дис??, туксанынчы елларда -математика укытучыларына- ш???рд? эш булмагач,я?адан профессиональ укуны ?ттем.  1997елдан бирле мин дипломлы –татар теле ??м ?д?бият укытучысы...

    Максатым – рус балаларын татарча аралашырга ?йр?т?, ??р укучыга и?ади м?мкинлекл?рен табарга ярд?м ит?, ?зене? к?чен? ышандыру, барлык эшл?рне булдыра алырдай ш?хес ик?нен к?рс?т?. Минем фикеремч?, татар теле ??м ?д?бияты д?ресл?рене? т?п бурычы – укучыда эчке матурлыкка омтылыш т?рбиял??, ?йл?н?-тир? мохитк?, д?ньядагы т?рле вакыйгаларга д?рес б?я бир?.

  Укытучы баланы? тормышына ?лешч? яраклаша белерг?, аны? уй-хыялларын чамаларга, басым ясамыйча гына булышырга тиеш.

    К?н артыннан к?н ?теп, минем тырышлыгымны? беренче н?ти??л?ре бар: д?ресл?рд? татарча с?йл?мне ты?ларга, а?ларга ?йр?неп кил?л?р, й?зл?ренд? курку урынына ?зл?рене? аз гына у?ышларына с?ен?  к?рен?, мен? х?зер инде максатым - укучыларда татар телен ?йр?н?г? кызыксыну уяту. Шушы максатыма ирешк?нн?н со? д?ресл?рем берм?-бер кызыклырак, н?ти??л?ре югарырак булачак.

   Кечкен?л?р ?зл?рен? ?йтелг?н мактау с?зл?рен бик яхшы ист? калдыралар, шушы ук с?зл?рне ?йл?рен? кайтып ?ти-?нил?рен? ?йтеп к?рс?терг? т?къдим ит?м. Н?ти??д? бала с?зне ист? калдыра, ?йд?гел?рг? д? баланы? шатлыгын уртаклашу м?мкинлеге туа. Балага у?ышлар юлдаш булганда гына аны? к??еле к?т?рел?, тагын да к?бр?к бел?, белг?не?не башкаларга да к?рс?т? тел?ге барлыкка кил?. Мин мактауга саран т?гел.??р баланы? кечкен? ген? у?ышын да к?рерг?, мактап канатландырып ?иб?рерг? яратам. У?ышсызлыклар арасында кечкен? ген? булса да у?ышны к?р?, ярд?м ит?рг? омтылу,укучыны а?ларга тырышу- болар барысы да балаларда ?з м?мкинлекл?рен?  ышаныч  ??м укыйсы кил? тел?ге  уята

   Замана укучысына ?зер белемн?рне ?зл?штер? ??м тиешле к?некм?л?р булдыру гына ?итми. И?ади, м?ст?кыйль, ?аваплы булырга ?йр?т? бурычы й?кл?нде. Укыту материалыны? эчт?леген ??р укучыны? с?л?тен? туры килерлек итеп сайларга ??м т?зерг? кир?к. Индивидуаль якын килеп эшл?г?нд? ген?, укытучы укучыларында ?з ф?нен? карата м?х?бб?т уята, тормышка яраклы ш?хесл?р т?рбияли ала. Баланы? берсе укытучы ?йтк?н с?зне шул мизгелд? ?к “эл?ктереп” алса, икенчесен? бернич? тапкыр кабатларга кир?к, ? ?ченчесе ис?, к?нег?л?р эшл??, проблемалы ситуациял?рне чишеп кен? теманы а?лауга иреш?

   ?зем, традицион д?ресл?рд?н тыш, уен - д?рес, практикум, экскурсиял?р, рольле уеннар кебек и?ат д?ресл?рен  отышлы дип табам. Балалар берт?рлелект?н бик тиз аралар, шу?а к?р? д?рест? эшч?нлекне? т?рле ысулларын сайлыйм. ?й эшен мин укучыларны? с?л?тен? ??м м?мкинлекл?рен? туры китереп, ??р балага индивидуаль якын килеп бирерг? тырышам.

Я?алыклар заманы укытучысына  тал?пл?р катгый: бала м?ст?кыйль фикер д? й?рт? белсен, аны ачык итеп д?лилл?сен, эшен д? д?рес оештырсын, лидерлык сыйфатлары да анда чагылыш тапсын, б?генге тормышка яраклаша да белсен. ?нием:”Бармаклар да тигез т?гел,”-диярг? ярата.Чыннан да шулай бит. Балалар т?рлеч? укый,  фикерл?ре т?рле , ??ркайсыны? ?з м?мкинлеге, ?з д?ньясы..Л?кин ??рберсене? ?з урыны бар. Шушы  м?мкинлекл?рен  тиешле  юн?лешт? кулландыра алсак иде.Чын Кеше булсыннар иде алар. Еллар узар, укучыларыбыз ?з урыннарын табып, зур ш?хесл?р булырлар.  

   Б?ген уку-укыту процессына я?а технологиял?рне кертеп ?иб?р? – укытучы алдында торган т?п тал?п, к?н т?ртибен? куелган беренчел м?сь?л?. ?лб?тт?, кулы?а акбур тотып, такта янына басып та кызыклы д?ресл?р биреп була. Л?кин д?нья ?зг?р? тора ??м, заманнан артта калып, искеч? укытуны д?вам ит?рг? ?ич кен? д? ярамый. Балалар м?гъл?мати технологиял?р бел?н бик ирт? таныша. М?кт?п баласы булган ?йд? компьютер булмыйча калмый. ?г?р д? элек укучы ?чен м?гъл?мат чыганагы булып китап ??м м?галлим торса, б?ген ул барлык кызыксындырган сорауларга ?авапны интернет челт?ре аша да таба ала. Шу?а да заман укытучысы булу, укучыларны ?з ф?нем бел?н кызыксындыру, аларны? игътибарын ??леп ит? ?чен, т?рле х?йл?л?р уйлап табам – шул ук м?гъл?мати технологиял?рне ?зл?штерерг? ??м аларны укыту процессында кулланырга тырышам. Укучылар алдында абруе? булсын ?чен, хезм?тт?шлек педагогикасын куллану зарур дип уйлыйм. Мен? шушы методика кысаларында балаларны ?з тир?м? оештырып, кызыксынулары бер д? бетм?слек итеп эшл?рг? тырышам: аларны т?рле идеял?р бел?н рухландырам, д?ресл?ремне тиешле д?р???д? уздыру ?чен б?тен к?чемне куям.

    Татар теле ??м ?д?бияты  д?ресл?ренд?  кроссвордлар, ребуслар чиш?, тестлар эшл?? укучыларны? яраткан эше. Аларны ?зем д? т?къдим ит?м, балалар да ?йд? т?зеп алып кил?л?р. Бу алымны куллану укучыларны? логик фикерл?? с?л?тен ?стер?, м?ст?кыйльлекк? ?йр?т?. Тестлар аз вакыт эченд? укучыларны? белемен? д?рес б?я бирерг? м?мкинлек ача.  Балалар тормышында уенны? ???мияте искиткеч зур.Уенны бигр?к т? башлангыч  сыйныф укучылары ярата.Уен бала ш?хесен? у?ай йогынты ясый, аны? акыл ?сешен активлаштыра, балада хисл?р эшч?нлеген к?ч?йт?, ихтыяр к?че т?рбияли. Уен – и?ат эшене? беренче адымы. Шуны ист? тотып, мин д?ресл?рд? уеннар кулланам ??м яхшы гына н?ти??л?рг? иреш?м.

    Татарстаныбызда Ф?н ??м М?гариф министрлыгы бел?н сингапур компаниясе оештырган  ”Белем бир? сыйфатын камилл?штер?” проекты эшл?п китте. Бу проект буенча укытучылар ?зл?рене? белемн?рен арттырып, балаларга т?рбия ??м сыйфатлы белем бир?не максат итеп куярга тиешл?р. ?йе, укытучыга х?зерге заман тал?пл?рен? туры килерлек итеп эшли белерг? кир?к. Х?зерге вакытта белемле кеше ген? д?нья бел?н идар? ит? ала. Я?ага к?ч? бик авыр, к?некм?г?н эшне башкару, бигр?к т? ?зе?не ?зг?ртеп кору авырлык бел?н бара.

     Сингапурча ??м ?стерелешле укыту технологиясе мен? шушы каршылыкларны ?и?? белерг?,   с?йл?шерг?,  ты?ларга, белемне ?зе таба белерг? ?йр?т?. Укучылар т?ркемн?рд? эшлил?р, арадан берсе ?ит?кче итеп сайлана яис? билгел?н?. Т?ркем ?ит?кчесене? т?п бурычы – уку эшч?нлеген оештыру, д?рес башланганчы, ?й эшл?ре ?т?лешен тикшер?, т?ркемн?н кемне? ?авап бир?ен билгел??, д?рес барышында т?ркем ?гъзаларын активлаштыру, укуда у?ышка иреш? д?р???л?рен к?т?р?не т?эмин ит?.

     Рус балалары бел?н эшл?г?нд?, укучыларны? татар телен? булган кызыксынуларын к?р?, укытучы кешег? у?ай хал?т тудыра. Минем ?чен и? м??име - аралашырга ?йр?т? бит. Со?гы елларда  Р.Х. Хайдарова д?реслеге буенча эшли башладым. ?айлы д?реслек, ?земне? эш т??риб?л?рем бел?н ш???р укытучылары каршында  семинарларда ачык д?рес  к?рс?тк?н бар.           Д?рес ??м д?рест?н тыш вакытта ИКТ куллану я?а материал а?лату, мультимедияле технологиял?р куллану ,тест ?тк?р?, кабатлау ??м йомгаклау д?ресен оештыру, укучыларны? и?ади эшл?рен башкару, реферат ??м чыгышлар ?чен информация эзл??, ?тк?н материалны тикшер? максатыннан файдаланыла ??м д?ресл?рне? н?ти??лелеген тагын да арттыра. Ноутбуклар булу, д?ресл?рд? презентациял?рне еш кулланырга м?мкинлек бир?

   Д?ресл?рд? укучыларны? с?лам?тлеген саклауга да нык ???мият бир?м. Д?рес башында балаларда яхшы к?еф ??м у?ай хис булдыруны? эш н?ти??леген? у?ай т?эсир ит?ен эш т??риб?мн?н чыгып бел?м. Энергизаторлар, физминутлар ??р д?рест? ?з урынын таба.

     Телд?н ?авап бир?не камилл?штер? максатында, я?а теманы а?латканда ??м ныгытканда уен элементларын куллану, д?ресен ?йтим, ?земне д? балачакка алып кайта. К?з?т?л?ремн?н чыгып шуны ?йт? алам: уеннар укучыларны? коммуникатив эшч?нлеген активлаштыра.

 Д?ресл?рд? презентациял?р куллану, интернет материалларыннан файдалану укучыларны? кызыксынуын арттырып кына калмыйча, эшне к?пк? ?и?ел?йт?, вакытны янга калдырырга ярд?м ит?.

       Ушинский болай дип язган : “Бернинди кызыксыну булмаган ?йр?н? укучыда ?йр?н?г? булган кызыксынуны с?ндер?” . Шу?а к?р? мин  ?земне? укучыларым к?зенд?  к??ел с?рел? чаткыларын булдырмаска тырышам. Кызыксыну - белемн?рг? ачкыч ул.Шу?а к?р? бу сыйфатны балаларда булдырырга кир?к дип саныйм мин. Укучыларны ?з ф?не? бел?н кызыксындыра бел? –педагогик осталык мен? шул инде ул. Мин ??рчак шу?а омтылам ??м бу минем педагогик философиям.