Моңғол империясының құрылуы

Сабақтың тақырыбы: Моңғол империясының құрылуы Зерттеу сұрағы: Моңғолдар мемлекеттілік деңгейге қалай жетті?

Сабақтың мақсаты:

6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау;

6.3.1.6 картаны қолдану арқылы XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси процестерді түсіндіру;

1.Суретте кім бейнеленген? 2. Бұл тұлға туралы не білесіз?

МОҢҒОЛ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ:

• Ұлы ханның шын есімі: Темүжін Есугейұлы
• Туған жері : Моңғолияның Кендітау аймағындағы ОНОН өзенінің жағасындағы, Болдоң деген жерде.

• Темүжін 9 жасқа толған кезде әкесі татарлар қолынан қаза табады.
• 1206 жылы ОНОН мен КЕРУЛЕН өзенінің жағасында өткізілген Темүжінді жақтайтын көш шонжарлардың құрылтайында Темүжінді хан сайлайды.

ШЫҢҒЫС ХАН

(1155-1227 )

МОҢҒОЛ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ:

• Керей ханы Торы: “Моңғолдарды жеңіске жеткізетін Жеңісхан болсын”, - деп бата берген. Сол “жеңісхан” деген сөз моңғолша “Шыңғыс хан” болып аталып кеткен.

• 1206 жылы барлық моңғол тайпаларының бас қосқан ұлы құрылтайында Монғол империясы құрылып, оның ұлы хан болып Шыңғыс хан сайланады.

Моңғол мемлекетінің саяси құрылымы

« Яса» («Жаса») Жазбаша құқықтық нормалар мен заң ережелері

Шыңғыс ұрпақтары

Ұлы хан

Ұлы хан мемлекет басшысы ретінде әскери заң шығарды және әкімшілік билік жүргізді

Құрылтай

Ірі әскери мәселелер, ішкі саясат, Шыңғыс ұрпақтары арасында өлкелерді бөлу мәселелері шешілді.

Аймақтарды басқару үшін –дарғы бекеттер,

тамғаш және басқақтар тағайындалды

Моңғол мемлекетінің қоғамдық құрылысы

1. Моңғол мемлекетін -Шыңғыс хан жеке басқарды.

2.Империяны 95 түмен әкімшілік билікке бөлді.

3.Әрбір түменде 10 мыңдай адам болды.

Аймақтар мен түмендерді және мыңдықтарды басқару Шыңғыс ханның ең жақын туыстары мен қолдаушы ақсүйек- нояндарға тапсырылды.

ҚОҒАМДЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ

4.Әрбір мыңдық он жүздіктен .

5.Әрбір жүздіктер ондықтардан тұрды.

7. Шыңғыс ханды қорғайтын жасауыл – кешіктен деп аталады

6. Басқару

8. Түмендер

аймаққа бөлінді

жүйесі ондықтан басталды

Монғолия аумағы мен халқы үш әскери

әкімшілік аймаққа бөлінді.

• Оң қанат (Барунғар)

• Сол қанат ( Жоңғар)

• Орталық қанат (Кул) деп аталады.

Мемлекетінің басты заңы “Жасақ” (ЯСА) деп аталады. Бұл екі бөлімнен тұрған :

• Бірінші бөлім: Шыңғыс ханның өзі айтқан нақыл сөздері мен ел басқарудағы кейбір басты мәселелер жөніндегі шешімдерден тұрды.
• Екінші бөлім : Әскери, азаматтық істерді орындаудағы жалпы заңдар мен оларды орындалмағандарды жазалаудың түрлі ережелерінен құралды.

“ Жасақ” бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы : “құрылтай ” болды:

• Ол жылына бір рет жаз айында шақырылды;
• Онда басты мәселе – алдағы болатын соғыстың жоспары талқыланады.

• 1 тапсырма
• «Ия.Жоқ» әдісі арқылы оқушылaр видеороликтен көрген білгендерін жұптаса отырып кестеде берілген тірек сұрақтарына жауап береді.
• Дескриптор: Әрбір дұрыс жауап - 1 балл;

• 2 тапсырма
• 1. Моңғолдардың территориясын картадан көрсетеді.
• 2.Монғолдардың басқыншылық жорықтары бағытын картадан көрсетеді.
• Дескриптор : Моңғолдардың территориясын кескін картадан көрсетеді -1 балл.
• Наймандарға жасаған жорығының бағытын кескін картаға сызады – 1 балл
• Жалайырларға жасаған басқыншылық жорығының бағытын кескін картаға сызады – 1 балл
• Керейттерге жасаған басқыншылық жорығының бағытын кескін картаға сызады – 1 балл
• Қытайға жасаған басқыншылық жорығының бағытын кескін картаға сызады – 1 балл
• Енисей қырғыздарына жасаған басқыншылық жорығының бағытын кескін картаға сызады – 1 балл