На тему "Атмосфералық қысым. Атмосфералық қысымды өлшеу" учитель по физике СШ № 20 город Тараз, Жамбылская область, Казахстан

«Стоп кадр»

      ХVІІ ғасырда итальяндық ғалым Э.Торричелли алғаш атмосфералық қысымды өлшеген.  Торричелли  жасаған тәжірибені қарастырайық. 

Ұзындығы 1 м, бір жағы бітеу шыны түтік сынаппен толтырылады. Содан кейін түтіктің аузын жауып, оны төңкереді де, сынап құйылған ыдысқа батырады. Сынаптың ішінде түтіктің аузын ашады. Сонда сынаптың кішкене бөлігі ғана ыдысқа төгіледі. Ал түтіктің ішінде биіктігі 76 см сынап бағаны қалады. Тәжірибені Торричелли былай түсіндіреді: ыдыстағы сынапқа атмосфера  қысым түсіреді. Сынап тепе-теңдік жағдайында тұр. Олай болса, түтік бойындағы сынаптың аа деңгейіне түсіретін қысымы атмосфералық қысымға тең. Егер одан артық болса, онда түтіктегі сынап ыдысқа құйылар еді, ал кем болса, сынап түтік бойымен жоғары көтерілер еді. Торричелли қондырғысы кейін атмосфералық қысымды өлшеу үшін пайдаланыла бастады. Атмосфералық қысымның ауа райына байланысты өзгеретінін де алғаш байқаған Торричелли болды.

   Атмосфералық қысымды сынап бағанының биіктігі бойынша өлшейді.           

    Атмосфералық қысымның бірлігі ретінде 1мм сын бағаны алынады.                                        

1 мм сын бағ  мен 1 Па арасындағы байланысты тағайындайық

h=1мм=0,001м  

   ρ=13600кг/м³          p=ρ·g·h        p=13600*10*0,001=133,3 Па

              1 мм сын. бағ. =133,3 Па =1,33гПа      

Қалыпты жағдайда атмосфералық қысым 760 мм сын. бағ. немесе 10⁵ Па –ға тең.

 Атмосфералық қысымды өлшеу үшін барометр-анероид кеңінен қолданылады. (анероид-сұйықсыз).