Номан Челебиджиханнынъ хатырасына...

Акъмесджит шеэри Эшреф Шемьи-заде адлы
42-инджи умумтасиль мектеби

Оджалар - Ибраимова Э.Г.

Акъмесджит,2019

Номан Челебиджихангъа… Фатиме,10Б

Не кефенинъ, не мезарынъ,

Не башташынъ бар сенинъ.

Ялынъыз асретли назарынъ

Толкъунларнынъ устюнде.

Базы-базы корюне

Миллетинъне олгъан севгинъ

Ве дюньягъа элеминъ.

Кечти 101 сене

Айырылгъанынъ аяттан,

Ынъранасынъ, санки кене

Кетмейсинъ ич хаялдан.

Эй, Къырымнынъ шанлы огълу,

Санъа борджлумыз кене,

Яшайсынъ сен гонъюллерде

Кечсе де бунджа сене.

1. «Ант эткенмен» гимни янъгъырай хор

Ант эткенмен

__________: Ант эткенмен татарларнынъ ярасыны сармагъа,

Насыл болсун бу заваллы къардашларым чюрюсин?

Онлар ичюн окюнмесем, къайгъырмасам, яшасам,

Юрегимде къара къанлар къайнамасын, къурусын.

__________:

Ант эткенмен шу къарангъы юрткъа шавле серпмеге,

Насыл болсун ики къардаш бир-бирини корьмесин!

Буны корип бувсанмасам, мугъаймасам, янмасам,

Козьлеримден акъкъан яшлар дерья-денъиз къан болсун.

__________:

Ант эткенмен, сёз бергенмен бильмек ичюн ольмеге,

Билип, корип, миллетимнинъ козьяшыны сильмеге.

Бильмей, корьмей бинъ яшасам, къурултайлы хан болсам,

Кене бир кунь мезарджылар келир мени коммеге.

1. «Ант эткенмен» (рус тилине терджимеси): Камила, 10Б.,

1. Ведущий 1: Сейран.

Селям алейкум урьметли талебелермиз ве сайгъылы оджалармыз!

Бугуньки топлашувымызнынъ себеби эр кеске белли: 101 сенеси эвель февраль 23 къырымтатарларнынъ Къырым Халкъ Джумхуриети Миллий укюметининъ Реиси, Таврия муфтиси, къырымтатар эдебиятнынъ классиги ве къырымтатар халкъы ичюн джаныны къурбан эткен Номан Челебиджихан джанавардже ольдюрильди.

1. Ведущий 2: Сурия.

Къырымда нешир олунгъан «Таврическая правда» газетасында «Февраль» 22-23 геджеси къатиль этильгенлернинъ джедвели дердж олунгъан эди. Бу джедвельден чешит миллетлернинъ векиллеринден 45 адамнынъ ольдюрильгени анълашыла. Джедвельнинъ 4-юнджи сырасында «Челебиев» ады иле Номан Челебиджихан булунмакътадыр…

Музыка ________________________________________________________

1. История: Ведущий 1: Сейран.

Эр бир миллетнинъ шаны, шурети, намусы, вельасыл бутюн адиль ынтылув ве гъайретли, умют ве арзулары шу миллетнинъ байрагъында озь ифадесини булгъандыр. Лякин байракъ эллерден тюшер исе миллетнинъ менлиги, шаны ве шерефи, арзу ве умютлери аякълар астында къалыр, намусына токъунырлар. Миллет къою бир джеалетнинъ къаранлыгъы ичинде чапаланыр ве чекильмез бир колетнинъ эсаретинде къалыр.

1783 сенесинде Къырым Русие тарафындан хаинлердже басып алынмасы нетиджесинде асырлар девамында далгъалангъан байрагъымыз, дженнет киби бир ватанымыз, умют ве идеалларымыз рус мужиклерининъ чамурлы чызмалары астында эзильди, ёгърулды.

1. «Ёлджу гъарип» шиирини 9-Б сыныф талебеси Чолакова Хатидже окъуй, (музыканен берабер).- скрипка Эдие 9-А

1. История: Ведущий 2: Сурия

Арадан тамам бир асыр кечкен сонъ миллетни саргъан зульметте кичкене бир ышыкъ пейда олды, бу – келеджекте шаркъкъа ве гъарпкъа, дженюп ве къутупкъа узанаджакъ Исмаил бей Гаспринскийнинъ зиясы эди. О, озюнинъ «Терджиман»ынен дигер бир чокъ неширлеринен маарифет, бильги, фикир байрагъына виранелерге чевирильген миллетнинъ узеринде котерди. Исмаил бей Гаспринскийнинъ вефатындан бир къач йыл кечер-кечмез онынъ ташыдыгъы агъыр юкю Номан Челебиджиханнынъ омузларына тюшти. Номан Челебиджихан бу юкни миллий уянув, миллий къуртулыш юкюни башкъа ёлнен алып кетмеге меджбур олды…

1. Н. Челебиджиханнынъ «Сары тюльпан» шиири Якубова Зудие окъуй (музыканен берабер):+ слайды

Сары тюльпан

Ильк баарьни мужделеген сары тюльпан,

4арии, бойле солмасайдынъ ич бир заман.

Гузель ёсма, гондженъ иле эндамынъны

Эр кунь север, опер эдим сайгъыларман.

Гонълюмизни хошландырдынъ, сары тюльпан,

Мен де сени эльден, ельден къыскъанаман.

Узакълардан, коктен, ерден чокъ суемен, -

Кунешлернинъ, йылдызларнынъ козю яман.

Сары тюльпан, багъчамызны шенълендирдинъ,

Пек аз заман къырыкъ гонълюм эглендирдинъ,

Ярын сен де къырыладжакъ, оледжексинъ,

Оледжексенъ, бу джихангъа нечюн кельдинъ?

Слайды: степь+скачущий человек на лошади

1. Биография:Ведущий 1: Сейран

…Уджу-буджагъы корюнмеген чёллер… Дюльбер, назик, къулан шиддетли, къудретли, джумерт ве саран чёллер. Иште, шу чёллер багърында Буюк-Сонакъ коюнде 1885 сенеси Ибраим Челебининъ къорантасы даа бир джангъа артты. Огъланчыкънынъ адыны Номан къойдылар.

Номан гъает сезгир, инсан адалетсизлигине инджеден, ичинден сесленген бир бала эди. О, табиатынджа мерхаметли бала эди. Лякин, о, агъламагъа бильмей эди. О, къуветли севги, къуветли ираде, къуветли рух саиби, дедигини япкъан, дедигинден таймагъан, дедигини озюне хас бир сувукъкъанлыкъ ве ираде иле яптыргъан, керек олмагъан, арткъач, бош арекетлер япмагъан бир бала олып осьти.

Слайды: сельская школа + медресе+ школа+«Зынджырлы медресе»

1. Биография: Ведущий 2: Сурия

Номан башлангъыч тасилини кой мектебинде алды. Лякин кой мектебиндеки тасилини токътатмагъа меджбур олды. Къырымнынъ онларнен койлериндеки мектеплер, бу джумледен Сонакътаки кой мектеби рус мемурлары тарафындан къапатылды. Чар укюметининъ эмиринен кой мектеби къапатылгъан сонъ Номанны Джанкой дживарындаки Акъчокъра медресесине бердилер. Мында бир къач вакъыт окъугъан сонъ Акъмесджит рушдиесине авушты. Бу ерде де чокъ къалмады. Тасилини Багъчасарайда Зынджырлы медреседе девам эттирди.

Сейран

1. Н. Челебиджиханнынъ «Айгиди, татар яшлары» шиирини Кадиров Эмиль 9- А сыныф талебеси окъуй (музыканен берабер):

Айгиди, татар яшлары

Айгиди,татар яшлары, окъумайлар!

Эренлерге эш болуп ёл къувмайлар.

Башта акъыл бар экен, козьде къарув,

Корьмей, бильмей юрьмектен утанмайлар!

Айгиди, татар яшлары, окъумайлар!

Окъусалар кимседен кем къалмайлар.

Истамбулда, Парижде биринджи бола,

Японлар да оларгъа еталмайлар.

Айгиди, татар яшлары, ёкъ башлары,

Тёрелермен тёрде оськен ёлбашлары.

Ёлбашлары болмагъанда хорлукъ корип,

Къайда барса тёкелер козьяшлары!

1. Ведущий 1: Сурия

Сонъра, озь бильгисини теренлештирмек ичюн, Туркиеде, Истамбул мектеплеринде ве университетинде окъуды.

О, озюнинъ ильки шиирлерини Туркиеде окъугъан йыллары дердж этип башлады. 1911 сенеси Номан анда окъугъан Бекир Чобан-заденен берабер озьлерининъ джыйынтыгъыны дердж этелер. Бу эки истидатлы яш, сонъундан белли олгъаны киби, къырымтатар халкъынынъ федакяр эвлятлары оларакъ танылдылар.

1. Ведущий 2: Сейран.

Слайд: Фото на Къурултае

1912 сенеси Номан Челебиджихан окъувны битирип, Къырымгъа къайтып келе. 1917 сенеси исе Биринджи Къырым Къурултайында Къырымтатар миллий укюметининъ башы оларакъ сайлана. Озь халкъына джан-юректен хызмет эте. Лякин, о башлагъан эйи ишлернинъ омюри къыскъа олды.

1. Н. Челебиджиханнынъ «Бастырыкъ» шиирини 9-Б сыныф талебеси Сейтаблаева Гулизара окъуй (музыканен берабер):

Бастырыкъ

Дёрт таш дивар, энъ тёпеде — бир кичкене пенджере,

Ичке демир чабакълардан ышыкъ тувул — дерт кире.

Эр кошеде дым кольгелер, ешиль куфлер копюре,

Ятакъ — тахта, емек — фена, ерден сувукъ уфюре.

Хызметчи де эр кунь буны сувлап-сувлап сипире,

Кимерде бир анайны да сёгип сала козь коре.

Акъшамлар бу къара уйге къара перделер кере,

Янъгъызлыкълар янъгъыз джангъа джанлы тюшлер косьтере.

Гъарип юрек чапалана, тёнлер, тюклер урьпере,

Тозмай* гонъюль хаваланып, алчала бом-бош ере.

Невбетчилер гедже-куньдюз къарап, джюрип тешкере,

Къапыдаки авур кильтни эр саат дёрт-беш кере.

Бу кольгели, къардан сувукъ кильтли къара мезаргъа

Яманлардан пек фазла яхшы инсан коп кире.

Киргенден сонъ ишлер белли: тура, тура, я джуре,

Я да акъсыз азапларгъа даяналмай делире...

1. Ведущий 1: Сурие.

1918 сенеси Номан Челебиджихан большевиклер тарафындан якъалана ве Акъярда бастырыкъка къапатыла. Арадан чокъ вакъыт кечмеден, вахшийджесине ольдюриле ве Къара денъизге ташлана.

Видео море + стихотворение, музыка

1. Н. Челебиджиханнынъ «Савлыкъман къал, татарлыкъ» шиири, Бекирова Алие -9-Б сыныф телебеси окъуй (музыканен берабер):

Савлыкъман къал, татарлыкъ!

Савлыкъман къал, татарлыкъ! Мен кетем дженкке,

Атымынъ башы айланды ахирет бетке.

Сенинъ ичюн яшадым, сенсиз ольсем

Бильмем, насыл кирермен бош дженнетке.

Авдарылгъан алтавлар, тамулар ташкъан,

Бу ишлерге биз тувул, мелеклер шашкъан,

Хырпалангъан менликлер, хорлангъан къызлар

Баласын ташлап анайлар чёллерге къачкъан.

Артыма бакъсам — акъ омюр, алдымда — олюм,

Коп узамаз беллиймен къарангъы ёлум.

Къарсамбадан хавф этмей, кольгеден урькмей,

Сонъ нефесте "Татар", деп узаныр къолум.

1. Конец: Ведущий 1: Сейран.

Къырымтатар халкънынъ улу огълу Номан Челебиджихан, миллий къараман оларакъ, тарихымызда ве халкъ хатырасында эбедий къалды.

Дува окъула Асан, 10 –А сыныф.

Фильм Н. Челебиджихан «Къарылгъачлар дуасы» (17 дакъкъа)

Слайд «Ант эткенмен» 1 столбик. Исполняет зал + минусовка.

7