Органикалык химия №8

№ 8- сабак

I.Сабактын темасы. Чексиз углеводороддор боюнча маселелерди чыгаруу

3. Теориялык билимдерди практикалык жактан бекемдөө

Нефтидеги көмүрсуутектердин ажырашынан, молекуласында көмүртек атомдорунун саны аз углеводороддордун пайда болуу процесси крекинг деп аталат.

Крекинг процесси көмүрсуутектин тизмектери үзүлүп, бир кыйла жөнөкөй чектүү жана чексиз көмүрсуутектердин пайда болушу менен жүрөт. Мисалы:

С ₁₆Н ₃₄ С ₈Н ₁₈ + С ₈Н ₁₆

Гексадекан октан октен

Пайда болгон заттар андан ары ажырашы мүмкүн:

С ₈Н ₁₈ С ₄Н ₁₀ + С ₄Н ₈ ; С ₄Н ₁₀ С ₂Н ₆ + С ₂Н _4.

Октан бутан бутен бутан этан этен

Крекинг процессинде бөлүнүп чыккан этилен полиэтиленди жана этил спиртин өндүрүү үчүн пайдаланылат.

Крекингди негизинен эки түргө бөлөт. Термикалык жана катализдик крекинг деп. Катализдик крекинг бензиндин бир кыйла жогорку сапатка ээ болгону алынат. Ошону менен бирге катализдик крекингде органикалык синтез үчүн баалуулугу жогору болуп эсептелген бутактанган тизмектүү углеводороддор (изобирикмелер) көп пайда болот.

700 ⁰ С температурада жана андан жогору болгондо пиролиз жүрөт.

Органикалык заттардын жогорку температурада аба катышпай ажырашы пиролиз деп аталат.

Нефтини пиролиздөө реакциясынын негизги продуктулары болуп. Газ абалындагы чексиз углеводороддор (этилен, ацетилен) жана ароматикалык углеводороддор – бензол, толуол ж.б. саналат.

а) Көнүгүүлөр

№ 82-көнүгүү. Алкендерге изомериянын кайсы типтери мүнөздүү?

а) көмүртек скелетинин,функционалдык топтордун өз ара абалынын изомериялары.

б) структуралык изомерия, транс- изомерия

в)класстар аралык изомерия,цис-изомерия

г) мейкиндик, органикалык заттардын класстарынын арасындагы изомерия, кош

байланыштын абалынынизомериясы, көмүртек скелетинин изомериясы

д ) геометриялык изомерия, структуралык изомерия. (Жообу: г)

№ 83- көнүгүү. Алкенге кайсы углеводород кирет?

а) С ₆Н₆ б) С ₆Н ₁₀ в) С ₆Н ₁₂ г) С ₆Н ₁₄ д) С ₆Н₅ ОН (Жообу: в)

№ 88. Этиленди калий перманганатынын эритмеси менен кычкылдандырганда пайда болгон бирикме кайсы?

а) НО- СН ₂ - СН₂ -ОН б ) С ₃Н₇ -ОН в ) СО ₂ , Н₂ О

г ) С Н ₃ -СООН д ) СН₃ –СНО . (Жообу: а)

№ Дивинил каучугунун изомери кайсы?

а) 1,2 – бутадиен б) 1,3 - бутадиен в) 2- метилбутадиен -1,3

г) 2- хлорбутадине -1,3 д ) 1.3- бутадиен стирол. (Жообу: б)

№43. Этилен катарындагы углеводороддорго көмүртек атомдорунун булуттарынын

кандай гибриддешүүсү мүнөздүү?

а) SP б ) SP² в ) S- S г ) SP³ д ) S-P(Жообу: б)

№ 49. Этин хлордуу суутек менен аракеттенишкенде кайсы зат пайда болот?

а) С ₂Н₅ С1 б) СН ₂= СН₂ в) С ₆Н ₁₂ г) С ₆Н ₁₄ д) Н ₂С = С НС1. (Жообу: д)

б) Маселелер

Маселе № 23 20 г этанды алыш үчүн канча көлөмдөгү этилен суутек менен реакцияга кирет?

Берилди: Чыгаруу:

m(С ₂Н₆ )

= 20г. Хл 20г

1. С ₂Н₄ + Н _{2 _} С ₂Н₆

22,4л 30г

2.Мr (С ₂Н₆) = 12 х 2 + 6 = 30г Ү моль.

V(С₂Н₄) =?

Хл 20г

-------- = ----------

22,4л 30г

22,4л * 20г

х = ---------------------- = 14,9 _л

30 г

Маселе № 56 л пропанды хлордоодо, (н.ш.) канча көлөмдөгү хлордуу суутек пайда болот (реакция биринчи баскычта жүрөт).

Берилди: Чыгаруу:

56л Хл

V(пропан) С ₃Н ₈ + С1 ₂ С ₃ Н ₇ С1 + Н С1

22,4 л 22,4л

= 56 л

Х = 56л.

V(НС1)= ?

1. Үйгө тапшырма. Көнүгүүлөр № 31,33,38,45,46. Маселелер № 11,14-17