Порядок слов в предложениях

Министерство образования Республики Саха (Якутия)

МКУ «Управление образование» МР «Мегино-Кангаласский улус (район)»

МБОУ «Балыктахская средняя общеобразовательная школа»

Саха уонна аангылыйа тылларыгар этиигэ тыл бэрээдэгэ

(«Туом Тит Туом» аангылыйа остуоруйатын Мария Титова тылбааьынан)

ҮЛЭНИ ТОЛОРДО: Балыктаах орто оскуолатын 5-с кылааһын үөрэнээччитэ Местникова Муся

ҮЛЭНИ САЛАЙДА: Балыктаах орто оскуолатын саха уонна аангылыйа тылыни учуутала Иванова Куннэй Дмитриевна

Иһинээҕитэ

Киирии...........................................................................................................3

1 баһа. ЭТИИГЭ ТЫЛ БЭРЭЭДЭГЭ

1.1.Саха тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгин туһунан...................................................................................................................4

1.2. Аангылыйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгин туһунан.....................................5

2 баһа. «ТУОМ ТИТ ТУОМНА» ЭТИИГЭ ТЫЛ БЭРЭЭДЭГЭ

2.1.Көнө бэрээдэк

2.1.1.Туһаан уонна кэпсиирэ..................................................................6

2.1.2.Быһаарыы — туһаан..........................................................................6

2.1.3.Толоруу – кэпсиирэ............................................................................6

2.1.4.Сиһилии — кэпсиирэ........................................................................6

2.2.Көҥүл бэрээдэк....................................................................................7

2.3.Төттөрү бэрээдэк.................................................................................8

Түмүк.................................................................................................11

Туһаныллыбыт литэрэтиирэ.................................................................. 15

КИИРИИ

Чинчийии тоҕоостооҕо: Төрөөбүт тылы чиҥник биллэххэ атын омук тылын үөрэтэр судургу. Онон аангылыйа тылын чэпчэкитик үөрэтэргэ саха тылын кытта тэҥнээн үөрэтэр тоҕоостоох.

Үлэ сыала: «Туом Тит Туом» остуоруйа5а этиигэ тыл хайдах бэрээдэктэммитин быһаарыы, таарыйа остуоруйа сахалыы тылбааьыгар этии бэрээдэгэ хайдах уларыйарын тэҥнээһин.

Үлэ соруга: Үлэ сыалын ситиһэргэ маннык чопчу соруктар тураллар:

Чинчийээччилэр үлэлэрин ааҕыы, билсиһии, кылгатан бэлиэтэнии;

-Тыл бэрээдэгин саха уонна аангылыйа тылларыгар тэҥнээһин;

-«Туом Тит Туом» аангнылыйа остуоруйатын ааҕыы, бэлиэтэнии;

-Саха уонна аангылыйа тылларыгар тутаах уонна ойоҕос чилиэннэр этиигэ турар бэрээдэктэрин, бэриллиилэрин быраабылатын эбии үөрэтии, билии;

Туһааннаах научнай грамматиканы, үөрэнэр босуобуйаны, грамматическай ыйынньыктары туһаныы;

Үлэ сонуна: Айымньыны икки тылынан (сахалыы уонна аангылыйалыы) тэҥнээн көрөн анаан ырытыы суох. Онон бу үлэ этиигэ тыл хайдах бэрээдэктэммитин дьоһуннаахтык сырдатан көрдөрөр бастакы холонуу буолар.

Чинчийии көдьүүһэ: Чинчийии матырыйаалыгар олоҕуран тыл бэрээдэгин туһунан ыстатыйа эбэтэр аангылыйа тылын үөрэтэр о5олорго анаан босуобуйа бэчээттиэххэ, тыл бэрээдэгин туһунан үөрэх кинигэтэ тахсарыгар холобурдары мантан ылыахха сөп.

1 БАС ЭТИГЭ ТЫЛ БЭРЭЭДЭГЭ

1.1.Саха тылыгар тыл бэрээдэгин туһунан

Этии чилиэннэрэ бэйэ-бэйэлэригэр сыһыаннаһан наарданан турууларын тыллар бэрээдэктэрин курдук өйдөнөр. Тыл этиигэ түбэһиэх турбат. Бэйэтэ туспа өлүүскэ быһыытынан этиигэ да, тыл ситимигэр да тус миэстэлээх буолар.

Саха тылыгар литературнай нуормаҕа эппиэттиир, куруутун көстөр көнө бэрээдэккэ этии чилиэннэрэ сааһылаһыыларын маннык көрдөрүөххэ сөп (туһаан — Т, кэпсиирэ — К, быһаарыы — б, толоруу — т, сиһилии — с):

Т - - К (тэнийбэтэх этиигэ).

б-Т-т-с-К (ортотук тэнийбит этиигэ).

с-б-Т - б- т- т- б- с- К (лаппа тэнийбит этиигэ).

Төттөрү бэрээдэк (инверсия) дэнэр. Инверсия нуорматтан туорааһын курдук сыаналанар.

Саха билиҥҥи литературнай тылын грамматикатыгар сурулларынан, тыл бэрээдэгэ үс функцияны толорор:

1.Грамматическэй.

2.Коммуникативнай (актуальнай).

3.Стилистическэй.

Тыл бэрээдэгин уларытыы этии грамматическэй өйдөбүлүн эбэтэр кини чаастарын уларытыыга тиэрдиэн сөп. Холобура: Куөх халлаан (быһаарыылаах туһаан). Халлаан күөх (халлаан — туһаан, күөх — кэпсиирэ). Халлаан күөх (быһаарыы, өҥү быһаарар).

1.2. Аангылыйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгин туһунан

Аангылыйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгин үөрэтэргэ санааны этэр тыллар миэстэлэрин кытта көмө тыллар тутаах тылларга сыһыаннаһан бэрээдэктэнэллэрин икки ардыларыгар кытаанах араарыы баар буолуохтаах. Маҥнайгы көстүүгэ этиигэ тыл бэрээдэгэ суолтата улахан. Этиигэ санааны этэр биир эмэ тылы атын сиргэ туруордахха, кини синтаксистыы оруола уларыйан тахсар уонна этиигэ бэриллэр санаа суолтата уларыйар. Холобур, Peter saw John Питер көрөр Джону. Питер бу этиигэ кэпсиирэ иннигэр турбутун быһыытынан туһаан буолар. Оттон Джон кэпсиирэ кэннэ туран көнө толоруу буолар. Оттон арай бу тыллары миэстэлэрин уларытан кэбистэххэ, оччоҕо этиибит этэр санаата уларыйан хаалар.

Аангылыйа тылыгар литературнай нуормаҕа эппиэттиир, куруутун көстөр көнө бэрээдэккэ этии чилиэннэрэ сааһылаһыыларын маннык көрдөрүөххэ сөп (туһаан — Т, кэпсиирэ — К, быһаарыы — б, толоруу — т, сиһилии — с):

Т - - К (тэнийбэтэх этиигэ).

б-Т- К т-с- (ортотук тэнийбит этиигэ).

с-б-Т - К- б- т- т- б- с (лаппа тэнийбит этиигэ).

Саха тылыгар этиини араас кырааскалаах оҥороору тыллары хайдах баҕарар көһөрөр эбит буоллахха аангылыйа тылыгар оннук көһөрөр уустуктардаах. Аангылыйа тылыгар көһөрөр түгэҥҥэ тыллар икки ардыларыгар синтэксистии сибээс ыһыллан хаалар. Ол эрээри, үөһээ этиллибитин курдук, аангылыйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгэ кырамаатыкалыы эрэ оруолу толорбот.

2 БАҺА “ТУОМ ТИТ ТУОМНА” ЭТИИГЭ ТЫЛ БЭРЭЭДЭГЭ.

2.1.Көнө бэрээдэк

2.1.1.Туһаан уонна кэпсиирэ

Саха уонна аангылыйа тылларыгар тутаах чилиэннэр этии суолтатын уонна тутулун быһааралларын таһынан тыллар этиигэ наарданан турууларын сүрүннүүллэр. Кинилэр ханна туралларыттан ойоҕос чилиэннэр миэстэлэрэ быһаччы тутулуктаах.

Туһаан этиигэ ким, туох туһунан этиллэрин бэлиэтиир, ол иһин куруук да инники турар. Үгэс курдук, хайааччы (субъект) буолар.

Саха тылыгар туһаан сүнньүнэн этии иннигэр тардыһар, онтон кэпсиирэ этии кэннигэр турар. Оттон аангылыйа тылыгар туһаан, саха тылыгар курдук, иннигэр турар эбит буоллаҕына, кэпсиирэ туһаан кэннигэр тутатына турар. Холобур:

• Ийэтэ онуоха сөбүлэһэр.

• Mother agreed.

Аангылыйа тылыгар туһаан холбуу этии тутаах чааһын иннигэр турар.

• When that heard her? He shruk awfully and disappeared in the dark.

• Ону истэн абааһы ынырыктык часкыйар уонна хараҥаҕа сүтэн хаалар.

Өскөтүн биһиги этии структуратыгар болҕомтобутун уурдахпытына, саха да , аангылыйа да тылларыгар этиигэ тыл бэрээдэгэ кытаанах уларыйбат тутуллаах диэн, ол эрээри аангылыйа тылыгар ол туһаан-кэпсиирэ-толоруу S+P+O, эбит буолла5ына, саха тылыгар S+O+f+P буолар.

• Ким эрэ ааны тоҥсуйар.

• Somebody knocking at the door.

Тутаах чилиэннэр этиигэ итинник туруулара бастаан туох туһунан этиллэрин иһитиннэрииттэн уонна салгыы ону бигэргэтииттэн тутулуктаах.

2.1.2. Быһаарыы - туһаан.

Саха тылыгар быһаарыы быһаарар тылын иннигэр. Итинник нуорма тыллар уопсай сокуоннара буолар.

• Уьун кутуруктаах кыра-хара ба5айыны.

• Small black thing with a long tail.

Аангылыйа тылыгар быһаарыы тылларга этии чилиэнин курдук буолбакка саҥа чааһын курдук сыһыаннаһар. Ол иһин этиигэ турар миэстэтэ быһаарыллар тылы кытта сибээстээх: быһаарар тыл иннигэр турар дуу, кэнниттэн дуу диэн. (Смирницкий 244)

Аангылыйа тылларыгар, эмиэ түүр тылларын курдук, быһаарар тыл быһаарыллар тыл инигэр турар. Ол эрээри -able, -ible сыһыарыылаах даҕааһыннар аат туохтуурга сыһыаннаһан тураллар: the only person visible, a pice of information not at all realiable.

1.1.1.Толоруу — кэпсиирэ

Толоруу кэпсиирэ илин өттүгэр туһаан бөлөҕүн кэнниттэн турар:

• Онтон ыла кыыс кинини хаһан да көрбөтөх.

Аангылыйа тылыгар көнө толоруу кэпсиирэ кэннигэр турар:

• She never saw it no more.

Төрүт түһүккэ турар көнө толоруу салайар тылыттан тэйбэт. Аангылыйа тылыгар толоруу турар сирэ эмиэ кэпсиирэ хана турарыттан тутулуктанар. [Смирн 215]

2.1.3. Сиһилии — кэпсиирэ

Саха тылыгар сиһилии син толоруу курдук кэпсиирэ иннигэр, аттыгар турар, ол эрээри сорох арааһа толоруутааҕар быдан көҥүл соҕус миэстэлээх. Ол курдук миэстэ уонна кэм сиһилиилэрэ этии иннигэр балачча тураллар. Холобур:

• Хоско сап хатартан уонна олох мастан ордук туох да суох эбит.

Аангылыйа тылыгар миэстэ уонна кэм сиһилиитэ этии иннигэр да кэннигэр турар.

• In the room there was nothing but a spinning wheel and a bench.

Кэм уонна миэстэ сиһилиилэрэ этии ортотугар, кэпсиирэ аттыгар турар түбэлтэлэрэ баар. Ону маннык холобурдарга көрүөххэ сөп.

Этии ортотугар:

Ыраахтааҕы кэргэнин биир хоско илдьибит уонна онно хаалларан кэбиспит.

King took his wife to a room and left her there.

2.2. Көҥүл бэрээдэк.

Тыл бэрээдэгин сүрүн арааһын — көнө бэрээдэги көрдүбүт.

Аны көҥүл бэрээдэк туһунан кэпсэтиэҕин.

Көҥүл бэрээдэк диэнинэн, аата да этэ сылдьарын курдук, этиигэ тыл бэрээдэгэ кытаанахтык тутуһуллубакка, көҥүллүк туттуллар түбэлтэтэ өйдөнөр.

Саха тылыгар көнө бэрээдэк кытаанахтык тутуһуллар. Ол эрээри биир чопчу этиини хайааһынын, бэлиэтиир предметин, быһаарар тылын хайатын эмит ордук чорботон этэргэ көҥүл бэрээдэк туттуллара хойуутук көстөр. Холобур, бу этиини маннык уларытыахха сөп.

• Сарсын мин самолётунан көтөбүн (чопчу тугунан көтөрө суруллар).

• Мин самолётунан сарсын көтөбүн (чопчу ким көтөрө суруллар).

• Сарсын самолётунан мин көтөбүн (чопчу хаһан көтөрө суруллар).

Аны остуоруйаҕа этии чилиэннэринэн барар буоллахха, маннык.

2.3. Төттөрү бэрээдэк

"Инверсия" диэн тыл латинскай "inversio" диэн тылтан үөскээбит, ол эбэтэр уларытан туруоруу.

Онтон төттөрү бэрээдэк туһунан эмиэ М.А. Черосов уонна И.П. Винокуров "Саха тылын синтаксиһа. Судургу этии" диэн кинигэлэригэр бэлиэтииллэринэн: "Төттөрү бэрээдэк ылыллыбыт нуорматтан туорааһын курдук сыаналаныан сөп. Арай поэзия тылын синтаксическэй тутула букатын атын: уус-уран литература бу жанрыгар төттөрү бэрээдэк нуорма кэриэтэ буолбут. Атын истиилгэ сүрдээх кыараҕастык туттуллар, дьыала-куолу тылыгар, научнай үлэҕэ төрүт да көстүбэт. Кэпсэтии тылыгар саҥарыы сүүрээнигэр сөп түбэһиннэрэн тыллары көҥүл соҕустук сааһылааһын син баар буолар." (40 171).

Инверсия, көнө бэрээдэккэ киириэх иннинэ, тыл бэрээдэгин бэлиэтээһиҥҥэ этиллибитин курдук, стилистическэй оруоллаах.

Аангылыйа тылыгар биллэрин курдук хас биирдии этии чилиэнигэр бэйэтигэр турар анал миэстэлээх. Аангылйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгэ улахан суолталаах. Холобур, нуучча тылыгар тыл этиигэ оруола кини сыһыарыытыттан тутулуктаах буоллаҕына, аангылыйа тылыгар, аналитическай тыл буоларын быһыытынан, тыл оруола кини этиигэ турар миэстэтиттэн тутулуктаах.

Аангылыйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгин кэһэн этии биир элемэнин чорботоллор. Маннык чорботуу инверсия дэнэр. Аангылыйа тылыгар инверсия бэйэтэ туспа быраабылаҕа олоҕуран туттуллар.

Саҥарар да, суруйар да киһи хайаан да туох эрэ сыаллаах-соруктаах тыл бэрээдэгин уларытар, олохтоммут нуорманы "кэһэр". Оттон туох да сылтаҕа, матыыба суох төттөрү бэрээдэк гыныы итэҕэһинэн ааҕыллар. Холобур:

• Дьэ арай олорбуттара үһү биир дьахтар.

• Once upon a time there lived a woman.

Ааптар бу этиини тылбаастыырыгар төттөрү бэрээдэк көмөтүнэн остуоруйа таайтарыылааҕын, алыптааҕын, аптааҕын ааҕааччыга тиийимтиэ гынар. Онон тыл маастара тыл бэрээдэгин уларытара этии тутулун алдьаппат, төттөрүтүн саха тылын ордук этигэн, тупсаҕай онорор.

ТҮМҮК

Үлэбин суруйан бүтүүбэр маннык түмүккэ кэллим. Этии чилиэннэрэ бэйэ-бэйэлэригэр сыһыаннаһан наарданан турууларын тыл бэрээдэгэ дэнэр. Тыл этиигэ түбэһиэх турбат, бэйэтэ туспа өлүүскэ быһыытынан этиигэ (тыл истилиигэр да) тус миэстэлээх буолар. Итиниэхэ сөптөөх грамматическэй усулуобуйа наада. Тыл этиигэ миэстэтэ хас да суолтан тутулуктаах: этии тутулуттан, ис хоһоонуттан, тыл ханнык чилиэн буоларыттан, хайдах бэриллибититтэн о.д.а.

Тыл бэрээдэгэ саха уонна аангылыйа тылларыгар үс оруоллаах:

Бастакытынан, грамматическэй суолталаах. Кини этии чилиэннэрин сыһыаннарын - сибээстэрин көрдөрөр, сыстыы ситимигэр ньыма (ааттыын тыл бэрээдэгэ) буолар, тыл синтаксическэй сыһыанын бэлиэтиир (тэҥ.: эриэн кыл сэлээппэ, үрүҥ кыл сэлээппэ).

Иккиһинэн, стилистическэй суолталаах. Тыл бэрээдэгин олохтоммут нуорманы, үөрүйэҕи (узуһу) мээнэ уларытыллыбат, хайаан да туох эрэ сыаллаах-соруктаах буолар (этэр санааны күүрдэн- күүркэтэн, чуолкайдаан этии, араас дэгэт суолтатын биэрии о.д.а.).

Үсүһүнэн, тыл бэрээдэгин уларытыы сороҕор истиилтэн биллэр-көстөр тутулуктаах буолар

Этиигэ тыл бэрээдэгэ олус наадалаах. Ханнык баҕарар саныыр санаа өйдөнүмтүөтүк, бэрээдэктээхтик бэриллиэхтээх. Онон үлэ сүрүн чааһын үһүс түһүмэҕэр этиигэ тыл көнө, көҥул, төттөрү бэрээдэгэ бэрээдэктэрэ диэн үс олукка арааран, этиигэ тыл хайдах турбутун «Туом Тит Туом» остуорйуаттан холобур ылан быһаардым, ырыттым.

«Туом Тит Туом» аангыылыйа остуоруйатын сахалыы тылбааһыттан, тутаах уонна ойоҕос чилиэннэр көнө бэрээдэккэ хайдах бэриллибиттэрин тэҥнии тутан көрдөрдүм. Саха тылыгар туһаан, толоруу, сиһилии, быһаарыы кэнниттэн, этии ортотугар, этии иннигэр уонна суолтатын чорботор туһуттан кэпсиирэ иннигэр турар. Аангылыйа тылыгар көнө бэрээдэккэ туһаан кэннэ кэпсиирэ, оттон толлоруу уонна сиһилии тураллар. Маныаха сөптөөх холобурдары ылан тэҥнээн көрдүм.

Этиилэрбин аангылыыйа тылыттан саха тылыгар тылбаастаммытын кытта тэҥнээн ырытан көрдөрдүм. Ол түмүгэр, саха уонна аангылыйа тылыгар этиигэ тыл бэрээдэгэ уратылаһаллара быһаарылынна. Ону тэҥэ майгыннаһар өрүттээхтэрин бэлиэтэннэ. Саха тылыгар туһаан сүнньүнэн этии иннигэр тардыһар, онтон кэпсиирэ этии кэннигэр турар. Оттон аангылыйа тылыгар туһаан, саха тылыгар курдук, иннигэр турар эбит буоллаҕына, кэпсиирэ туһаан кэннигэр тутатына турар.

Саха тылыгар быһаарыы быһаарар тылын иннигэр турар., Аангылыйа тылыгар быһаарыы тылларга этии чилиэнин курдук буолбакка саҥа чааһын курдук сыһыаннаһар. Ол иһин этиигэ турар миэстэтэ быһаарыллар тылы кытта сибээстээх: быһаарар тыл иннигэр турар дуу, кэнниттэн дуу диэн.

Толоруу кэпсиирэ илин өттүгэр туһаан бөлөҕүн кэнниттэн турар. Төрүт түһүккэ турар көнө толоруу салайар тылыттан тэйбэт. Маны тэҥэ толоруу кэпсиирэ кэннигэр туруута сэдэх, маннык түбэлтэ төттөрү бэрээдэккэ көстөр. Аангылыйа тылыгар көнө толоруу туохтуур кэннэ турар диэн быһаарар. Көнө толоруу уонна туохтуур икки ардыгар ойоҕос толоруу эрэ туруон сөп.

Сиһилии кэпсиирэҕэ сыһыаннаах ойоҕос чилиэн буоларынан этиигэ сүрүн миэстэтэ этии кэннэ: кэпсиирэ иннигэр турар. Ол эрэн сорох арааһа толоруутааҕар быдан көҥүл бэрээдэктээх. Аангылыйа тылыгар миэстэ уонна кэм сиһилиитэ эмиэ саха тылын курдук этии кэннигэр турар. Ол эрээри эмиэ арыый көҥүл бэрээдэктээх: этии иннигэр эмиэ туруон сөп.

Бу үлэҕэ араамаан икки барыйааныгар биир тэҥ этиилэргэ миэстэ, кэм сиһилиилэрэ этии иннигэр, ортотугар, кэпсиирэ аттыгар, кэннигэр (төттөрү бэрээдэккэ) турбут холобурдарын ылан тэҥнээтибит, ырыттыбыт. Ону сэргэ этиигэ тыл бэрээдэгин уларытан көрдүм. Ол түмүгэр ордук миэстэ, кэм сиһилиилэрэ этии иннигэр тардыһаллар эбит диэн санааҕа кэллим.

Саха, аангылыйа тылларыгар сиһилии кэпсиирэ кэннигэр туруута толоруутааҕар быдан элбэхтик көстөр. Ол эрэн арамаан икки барыйааныгар тэҥнии тутан көрүөххэ сөптөөх тэн этии суох. Онон сиһилии кэпсиирэ кэннигэр турбут түбэлтэтин арамаан иккис барыйааныттан холобурдаатым.

Этиигэ тыл бэрээдэгэ кытаанахтык тутуһуллубакка көҥүллүк туттуллар түбэлтэтин көҥүл бэрээдэк дэнэр. Бу үлэҕэ көҥүл бэрээдэккэ сиһилии, көнө, ойоҕос толоруулар турууларын көрдүм. Аангылыйа тылыгар кэм, миэстэ сиһилиилээх этиилэри сиһилиитин этии иннигэр, кэннигэр туруордахха этиллэр санаа ис хоһооно уларыйбат, арыт уларыйыан сөп. Бу этиллэр санааттан, тыл хайдах бэрэдэктэммититтэн тутулуктаах.

Саха, аангылыйа тылларыгар, төттөрү бэрээдэк ордук туора киһи саҥатыгар көстөр эбит.

Түмүктээн эттэххэ:

Бастакытынан, этиигэ тыллар бэрээдэктэрэ нуорма быһыытынан ирдэнэр биир уопсай сүрүннээх. Ити литературнай тылга балачча кытаанахтык тутуһуллар: туһаан этии иннин диэки, кэпсиирэ этии кэннигэр, оттон ойоҕос уонна араарыллыбыт чилиэннэр тутаах чилиэннэргэ сыһыаннаһан тураллар. Бу сүнньүнэн халбаҥнабаат бэрээдэк курдук ааҕыллыан сөп:

Иккиһинэн, ааттар үгүс ситимнэригэр тыллар бэрээдэктэрэ халбаҥнаабат. Сыстыы ситимнээх ааттар миэстэлэрэ уларыйар, бэйэ- бэйэлэриттэн тэйэр кыахтара суох. Ол кинилэр холбонууларын анал сыһыарыы көрдөрбөтүттэн уонна холбуу саҥарыллар интонациялаахтарыттан тутулуктаах. Оттон тыллар ситимнэрэ морфологическай ньыманан бэриллэр түбэлтэтигэр чилиэннэр бэрээдэктэрэ сороҕор халбаҥныыр, көҥүл соҕус. Ол кинилэр сыһыаннарын араас сыһыарыы көрдөрөрүнэн быһаарыллар: чилиэннэр синтаксическэй сибээстэрин, төһө да тэйсибиттэрин, оннооҕор төттөрү бэрээдэккэ да хабыллыбыттарын иһин, халыыптара ыйа сылдьар.

Үсүһүнэн, тыл ханнык эйгэҕэ, ханнык жанрга туттуллара тыл бэрээдэгэр сабыдыаллыыр. Ол курдук тыл бэрээдэгэ литературнай тылга, күннээҕи кэпсэтиигэ, бэчээт тиэкиһигэр кыра-кыра уратылаах. Онтон прозаҕа ордук кытаанахтык тутуһуллар. Ол иһин бу жанр этиитин тутула нуорма быһыытынан ылыллар. Фольклор тыла-өһө үйэлэр тухары чочуллан оннун-олоҕун булбут. Оттон публицистикаҕа, драматургияҕа (поэзия туһунан этэ да барыллыбат), кэпсэтии, бэчээт тылларыгар олохсуйбут нуорматтан туорааһын син биир баар буолар.

Төрдүһүнэн, тыллар үгэс курдук тутуллар, турар бэрээдэктэрин уларытыы мэлдьи туох эрэ соруктаах оҥоһуллар, ханнык эмэ стилистическэй оруоллаах, сыһыан өйдөбүллээх буолар. Миэстэтин уларыппыт тылга, ситимҥэ логическэй охсуу түһэр.

Саха тылыгар сыһыаннаах туһаныллыбыт литература:

1. Анисимов В.М., Колодезников С.К., Руфова Е.С. Саха тыла.

4 кыл.- Якутскай, 1989.

1. Афанасьев П.С., Харитонов Л.Н. Русско-якутский словарь. —М., 1968.

2. Винокуров И.П., Филиппов Г.Г., Филиппова М.Е. Саха тыла. 8-9 кыл. —Дьокуускай, 1998.

3. Грамматика современного якутского литературного языка: Синтаксис. —Новосибирск: Наука, 1995.

Аангылыйа тылыгар сыһыаннаах туһаныллыбыт литература:

1. Бархударова Л.С. Структура простого предложения современного английского языка.-- М., 1966.

2. Бархударова Л.С., Штеллинг Д.А. «Грамматика английского языка». – М., 1973.

3. Блох М.Я Теоретическая грамматика английского языка. – М.,1983.

4. Жигалдо В.Н., Иванова И.П., Иофик Л.Л. Современный английский язык. Теоретический курс грамматики. – М., 1956.

5. Смирницкий А.И. Синтаксис английского языка.

6. Стеблин-Каменский. Теоретическая грамматика английского языка. – М., 1979.

7. Фомин М.М. Сопостовительный синтаксис английского, русского и якутского.

2