Росси гүрэн, Мухар-Шэбэр аймаг, Хүсөөтэ нютаг
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 09.10.2022 16:03
Маншеева Баирма Григорьевна
Буряад хэлэ бэшэгэй ба уран зохёолой багша
41 год
704
67 143 
Местоположение
Специализация
Рабочая программа курса «Бурятский язык» для 9 класса
Категория:
Родной язык и литература
20.11.2021 06:58
Просмотр содержимого документа
«Рабочая программа курса «Бурятский язык» для 9 класса»
1.Тайлбари бэшэг.
Рабочая программа курса «Бурятский язык» для 9 класса разработана на основе следующих нормативно-правовых документов:
Федерального закона «Об образовании в Российской Федерации» № 273 от 29.12.2012 г.;
Примерной основной программы образовательного учреждения. Основная школа (сост.Е.С.Савинов, М-Просвещение, 2011)
Законом «О языках народов РФ» от 25.10.1991г.
Законом «О языках народов Республики Бурятия» от 10.06.1992 г.
Программы по бурятскому языку как родному РБ авторов: Д.Б.Базарова, Д.Д.Санжина, Г.Д.Будаева, Б.Б.Будаин, С.Г.Ошоров, В.Д.Патаева, рекомендованной Министерством образования и науки Республики Бурятия.
Регионального перечня учебников (учебных пособий), реализующих региональный компонент образования, рекомендованных (допущенных) Министерством образования и науки Республики Бурятия к использованию в образовательном процессе в общеобразовательных учреждениях на 2020-2021 учебный год.
Образовательной программы основного общего образования МБОУ «Кусотинская СОШ»
Устава МБОУ «Кусотинская средняя общеобразовательная школа»
Учебный план МБОУ «Кусотинской СОШ»
Положения о рабочей программе.
Программа иимэ хубинуудhаа бүридэнэ: тайлбари бэшэг, hуралсалай- тематическа түсэб, программын байгуулга ба удха, календарно-тематическа түсэб, hурагшадай мэдэсэ шадабариин гол эрилтэнүүд, hуралсалай методическа хангалга, хабсаргалта.
Һургуулиин шухала зорилгонь хадаа ургажа ябаа үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэһэ һууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ, тэдэниие ажал дээрэ хэрэглэхэ, дадал шадабаритай болгохо, хүгжэлтын юрэнхы үзэл бодолтойгоор хүмүүжүүлхэ гэһэн юм. Һурагшадай түрэлхи хэлэ үзэлгэ хадаа оршон тойронхи байдалые ойлгоходонь, мүн ород хэлэ болон бэшэшье предмедүүдые үзэхэ хэрэгтэнь ехэ туһа хүргэдэг. Гадна һурагшадые болбосоруулха, хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ туһалха арга боломжотой. Ушар тиимэһээ түрэлхи хэлэнэй үүргые саашань улам дээшэлүүлхэ, энэ предмет заалгые, хэшээл бүхэнэй үрэ дүнгые һайжаруулха шухала. V-IX классуудай буряад хэлэнэй программа соо буряад хэшээлэй гол удха болон шухала шэглэлнүүд хараалагдана. Эдэ шэглэлнүүдэй тон шухалань хадаа һургалга хүмүүжүүлгэ хоёрые түрэлхи хэлэ, литературын хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор эмхидхэхэ гэһэн эрилтэ болоно. Түрэлхи хэлэндэ, тэрэнэй үүргэдэ һурагшадай һонирхолые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, тон дуратайгаар хүмүүжүүлхэ шухала. Тиигэхын тула буряад хэлэнэй баялигые, тэрэнэй уран аргануудые – зэргэсүүлгэ, эпитет, метафора гэхэ мэтые—хэшээлдээ хэрэглэхэ, тэдэниие һурагшадай хэлэлгэдэ хэрэглүүлжэ һургаха. Тиихэтэеэ хамта түрэлхи хэлэ заахадаа, һурагшадта гүнзэгы, бата бэхи эрдэм болбосорол олгохо хэрэгтэй.
Буряад хэлэ заахадаа, багша болбол теоретическэ асуудалнуудта тусхай анхарал хандуулха: абяанай болон үгын шэнжэлэлгэдэ, үгын бүридэлдэ, хэлэлгын хубинуудта, мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холболгодо, мэдүүлэлэй байгуулгада, бэшэгэй дүримүүдтэ, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ гэхэ мэтэ.
Россиин Федерациин һуралсалай эмхинүүдэй федеральна һуралсалай түсэбөөр 5-дахи класста түрэлхи хэлэндэ 105 саг үгтэгдэнэ.
Мүнөө үеын федеральна һуралсалай стандартын ёһоор буряад хэлээр үхибүүд иимэ личностнэ дүнгүүдые харуулха еһотой:
Һурагшад түрэлхи хэлэ шудалан үзэхэдөө, буряад хэлэнэйнгээ баялигтай гүнзэгыгөөр танилсаха, һайнаар хэлэдэг, уншадаг, бэшэдэг болгохоһоо гадна, буряад арадайнгаа ажабайдал, түүхэ, заншал, зан абари үзэжэ байгаа зохёолнууд дээрэ үндэһэлэн, һайнаар ойлгохо, ухаан сэдьхэлдээ шэнгээхэ;
Һурагшад түрэл хэлэнэйнгээ сэнтэйень ойлгохо, хүндэлхэ, түрэл хэлээрээ омогорхохо ёһотой;
Үндэһэн соелойнгоо гол хубинь болохо түрэл хэлэндээ гамтайгаар, наринаар хандахые оролдохо, тордиһогүй дуугаржа һураха, бэшэмэл ба холбоо хэлэлгэдээ жэл бүхэндэ үгынгөө сан баяжуулха шухала.
Буряад хэлээр һурагшадай метапредметнэ дүнгүүдынь иимэ байха жэшээтэй:
Хэлэлгын ажаябуулгын ямаршье түхэлөөр хаанашье хэлэеэ хэрэглэжэ шадаха;
Интернетһээ гү, али бэшэшье материалһаа мэдээнүүдые суглуулан бүридхэжэ шадаха;
Элдэб толинуудые, номуудые хэрэглэжэ шадаха;
Ойлгоһон материалаараа бэшэмэлшье, сээжэшье харюусажа шадаха;
Багахан элидхэлнүүдые бэлдээд, нүхэдэйнгөө урда хэлэжэ шадаха;
Һанаһанаа сээжээршье, бэшэмэлээршье дамжуулха;
Һурагшадай предметнэ дүнгүүдынь иимэ байха ёһотой:
Хэлэн тухай бүхэли мэдэсэтэй болохо;
Гуманитарна эрдэмүүд соо буряад хэлэнэй олоһон һуури;
Лингвистикын үндэһэ һууриие үзэһэниинь;
Уран хурса үгэнүүдые, тогтомол холбуулалнуудые хэрэглэжэ, хэлэеэ хурса болгохо, хэлэнэй орфографическа, лексическэ, грамматическа, сэглэлтын дүримүүдые мэдэхэ;
2. Программын бүридэл.
1. 5-8 классуудта үзэһэнөө дабталга: фонетикэ, морфологи, тэдэнэй шүүлбэри
2. Синтаксис: холбуулал ба тэрэнэй бүридэлдэ ороһон үгэнүүдэй харилсаан. Холбуулалай илгарал: тогтомол ба сүлѳѳ холбуулалнууд. Холбоо үгэнүүд, тэдэнэй илгарал. Холбоо үгэнүүдые хэлэлгэдээ зүбѳѳр хэрэглэжэ һуралга.
3. Орѐо мэдүүлэл тухай ойлгосо
4. Ниилэлдэһэн орѐо мэдүүлэл
5. Дахалдаһан орѐо мэдүүлэл
6. Тайлбарилһан нүхэсэл мэдуулэлтэй дахалдаһан орѐо мэдүүлэл
7. Элирхэйлһэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орѐо мэдүүлэл
8. Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орѐо мэдүүлэл
9. Хэдэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орѐо мэдүүлэл
10. Холболтогүй орѐо мэдүүлэл
11. Сэхэ ба ѳѳршэлэн хэлэлгэ
12. Холилдоһон орѐо мэдүүлэл
13. Үгүүлэл
14. Хэлэлгын стильнүүд
15. Текст ба тэрэнэй байгуулга
16. Дабталга
3. Календарно-тематическа түсэблэлгэ
Буряад хэлэн, 1 четверть (27 час)
| № | Хэшээлэй сэдэб | Саг | Һурагшын ажаябуулгын шэнжэ | Хараалагдаһан дүнгүүд | Гэрэй даабари | ||
| предметнэ | личностнэ | метапредметэ | |||||
| I | Буряад хэлэн – буряад арадай үндэһэн хэлэн. | 1 | Оролто хэшээл Индивидуаль на хүдэлмэри- уншалга. Бүлэгѳѳр хүдэлмэри – литературна буряад хэлэнэй шэнжэнүүдые шүүмжэлхэ. Фронтальна- шалгалтын асуудалнуудта харюусаха. | Хэлэн гээшэ хүнүүдэй хоорондоо харилсаха, ухаан бодолоо андалдан ойлголсохо зэбсэг юм. Дэлхэй дээрэ элдэб олон хэлэн бии, тэдэ үгынгөө бүридэлөөр ба грамматическа байгуулгаараа бэе бэеһээ булта ондоо байдаг. | Хөөрөө бэлдэхэ. | Буряад арад болон буряад хэлэн тухай видеофильм. | Хөөрөө бэлдэхэ. |
| II | Урда үзэһэнөө дабталга. | 7ч. |
|
|
|
|
|
| 1. | Фонетикэ дабталга | 1 | Хэшээл – дабталга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Хэлэлгын абяануудые тэдэнэй илгаралые дабталга ба бэхижүүлгэ. | Дүрим мэдэхэ. | Буряад хэлэнэй таблица | Фонети-ческа шүүлбэри |
| 2. | Лексикэ дабталга | 1 | Хэшээл – дабталга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха
| Лексикын илгарал элирүүлхэ ба илгаруулха дадалтай болгохо. | Дүрим ба илгарал мэдэхэ. | Мультимедийна слайд | Лексичес-ка шүүлбэри |
| 3. | Морфологи дабталга | 2 | Хэшээл - дабталга | Хэлэлгын хубинууд ба тэдэнэй илгарал элирүүлхэ, илгаруулха дадалтай болгохо. | Хэлэлгын хубинуудай илгарал мэдэхэ | Шүүлбэриин схемэ | Морфоло-гическа шүүлбэри |
| 4. | Синтаксис дабталга | 1 | Хэшээл - дабталга | Холбуулал. Мэдүүлэл. Үгүүлэл зүбөөр хэрэглэжэ ба бэшэг дээрэ зүбөөр сэглэлтэ табижа һургалга. | Холбуулал ба мэдүүлэлэй дүрим ба илгарал мэдэхэ. | Текстнууд | Юрын мэд-й синт-ка шүүлбэри |
| 5. | Юрын ба бэеэ дааһан дахуулалнуудые яажа илгаруулхаб. | 2 | Комбиниро-ванна хэшээл Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Өөрын тусгаар үйлэдэгшэгүй дахуулалые бэеэ даагаагүй гү,али юрын дахуулал гэнэ. Өөрын тусгаар үйлэдэгшэтэй дахуулалые бэеэ дааһан дахуулал гэнэ. | Тестировани. | Схемэ болон слайдууд дээрэ буулгаһан зурагууд. | Багшын дураар упражнени. |
| х\х | Изложени | 2 | Хэлэлгэ хүгжөөлгын хэшээл | Урда классуудта үзэһэнөө дабтан, хэр зэргэ бэшэг дээрэ хэрэглэнэб гээшые шалган элирүүлгэ. |
| Тусхай зураг болон схемэнүүд | Текст һайнаар уншалга. |
|
| Шалгалтын диктант | 2 | Шалгалтын хэшээл | Урда классудта гараһан темэнүүдээ хэр зэргэ мэдэнэб гээшые элирүүлхэ. |
|
| Дабтаха. |
| III | Орёо мэдүүлэл | 2 |
|
|
|
|
|
| 1. | Орёо мэдүүлэл тухай ойлгосо. Юрын мэдүүлэл орёо мэдүүлэл хоёрой илгаа. | 2 | Шэнэ материалтай танилсалга. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Хоёр гү, али хэдэн простой мэдүүлэлнүүдэй хабсаралые сложно мэдүүлэл гэнэ. | Слайд хэхэ | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| IV | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл | 7ч |
|
|
|
|
|
| 1. | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл | 1 | Шэнэ материалтай танилсалга. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Ниилэлдүүлһэн союзуудаар холболдоһон хоёр гү, али хэдэн простой мэдүүлэлнүүдэй хабсаралые ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл гэнэ. | Дүрим сээжэлдэхэ. | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Холбоhон харилсаатай ниилэлдэhэн орёо мэдуулэл | 1 | Хэшээл-бэхижүүлгэ Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Холбоһон союзуудаар хэдэн простой мэдүүлэлнүүдэй холболдоод байhан хабсаралые холбоhон харилсаатай ниилэлдэһэн сложно мэдүүлэл гэнэ. | Шүүлбэри хэхэ | Мультимедийна слайд | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Зүрилдэһэн харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл. | 1 | Комбиниро-ванна хэшээл Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Зүрилдэһэн харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлэй юрын мэдүүлэлнүүд бэе бэедээ зүршэһэн удхатай байдаг. | Холболтонуу-дые сээжэлдэхэ. | Схемэ. | Багшын дураар упражнени. |
| 4 | Илгаһан харилсаатай ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэл | 1 | Хэшээл-бэхижүүлгэ Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Илгаһан союзуудаар хэдэн простой мэдүүлэлнүүдэй холболдоод байhан хабсаралые илгаhан харилсаатай ниилэлдэһэн сложно мэдүүлэл гэнэ. | Шүүлбэри хэхэ | Элдэб янзын схемэнууд | Багшын дураар упражнени. |
| 5. | Залгаһан харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл. | 1 | Хэшээл- бэхижүүлгэ Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Залгаһан харилсаатай ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлэй юрын мэдүүлэлгүүд ба, мүн, баһа гэжэ холболтонуудаар холболдожо, нэг зэргэ боложо байһан үйлэ байдал тэмдэглэнэ. | Дүрим болон холболтон-ые сээжэлдэхэ. | Таблица | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 6. | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүдтэ сэглэлтын тэмдэгүүдые табилга. | 2 | Комбиниро-ванна хэшээл Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүдэй холболто болон холболто үгэнүүдэй хаана зүбөөр сэглэлтын тэмдэгүүдые табихаб гээшые ойлгохо. | Схемэ сээжэлдэхэ. | Схемэ хэхэ. | Текст өөдөө зохёохо. |
| 7. | Самостоятельна хүдэлмэри | 1 | Шалгалтын хэшээл. | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл хэр зэргэ ойлгоһоноо өөдөө элирүүлгэ. |
|
| Дабтаха. |
| х/х | Найруулга | 2 | Хэлэлгэ хүгжөөлгын хэшээл | «Турэл хэлэн» гэhэн нэрэтэй найруулга уран гоёор үргэлжэлүүлэн бэшэхэ. | Тус темэдэ хабаатай шүлэгүүдые мэдэхэ. | Ном болон сэтгүүлнүүдые хэрэглэхэ. |
|
| 8 | Шалгалтын диктант | 1 | Шалгалтын хэшээл. | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэлнүүдтэ сэглэлтын тэмдэгүүдые зүбөөр табилга гээшые шалгалга. |
|
| Гараһан темэнүүдээ дабталга. |
| 9. | Шалгалтын хүдэлмэри. | 1 | Шалгалтын хэшээл. | Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл хэр зэргэ ойлгохые шалгалга. |
|
|
|
| 10. | Алдуу дээрэ хүдэлмэри. | 1 | Шалгалтын хэшээл. | Диктантай болон шалгалтын хүдэлмэриин алдуунуудые заһан шэнжэлхэ. |
|
|
|
| II ЧЕТВЕРТЬ | |||||||
| V | Дахалдаһан орёо мэдүүлэл | 15ч |
|
|
|
|
|
| 1. | Дахалдаһан орёо мэдүүлэл | 1 | Шэнэ материалтай танилсалга. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Нүхэсэл мэдүүлэлынь шухала мэдүүлэлдээ дахалдуулһан холболто болон холболто үгэнүүдэй хусоор холболдоhон хэдэн юрын мэдүүлэлhээ бүридэhэн орёо мэдүүлэлые дахалдаhан орёо мэдүүлэл гэнэ. | Дүрим хөөрэхэ | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Тайлбарилһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэл. | 2 | Хэшээл – бэхижүүлгэ Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Шухала мэдүүлэл соо хэлэгдэhэниие тодорхойлон, хэн? Юун? Хэндэ? Юундэ? Хэниие? Хэн гэжэ? Юун гэжэ? гэhэн асуудалнуудта харюусадаг нүхэсэл мэдүүлэлнүүд болоно. | Даабари дүүргэхэ | Мультимедийна слайд ба дидактическа материал | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Тайлбарилһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд. | 1 | Шэнэ материал ойлгуулга | Тайлбарилһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд гурбан янзаар табигдана. | Схемэ болон гурим сээжэлдэхэ. | Схемэ. | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 4. | Тайлбарилһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри | 1 | Комбиниро-ванна хэшээл | Тайлбарилһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлые схемэтэйгээр дүүрэн синтаксическа шүүлбэри хэлгэ. | Текстээр хүдэлхэ | Ном болон сэтгүүл | Орёо мэдүүлэлэлй синтаксическа шүүлбэри. |
| х/х | Изложени «Генерал Занданов | 2 | Хэлэлгэ хүгжөөлгынхэшээл | Тодоор, дэлгэрэнгыгээр изложени бэшэлгэ. |
|
| Дабтаха. |
| 4. | Элирхэйлһэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэл. | 2 | Шэнэ материалтай танилсалга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Шухала мэдүүлэл соохи үгые тодорхойлон, ямар? Гэhэн асуудалда харюусажа, тэрээнтэеэ гэhэн, гэдэг, гэхээр, гэхэ мэтэ, гэжэ г.м. союзуудаар болон союзна үгэнүүдээр харилсан холболдоно. | Тестировани | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 5. | Элирхэйлһэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд. | 1 | Хэшээл бэхижүүлгэ. | Элирхэйлһэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд хоёр ушарта табигдадаггүй, ямар-тиимэ, ямар-тэрэ г.м. союзуудай дунда зурлаа. | Дүрим сээжэлдэхэ. | Буряад хэлэнэй таблица болон схемэ. | Багшын дураар упражнени. |
| 6. | Элирхэйлһэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри | 1 | Комбиниро-ванна хэшээл Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Элирхэйлһэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлые схемэтэйгээр дүүрэн синтаксическа шүүлбэри хэлгэ. | Даабари дүүргэхэ | Мультимедийна слайд ба дидактическа материал | Орёо мэд-дые зохёожо, синтаксическа шүүлбэри хэхэ. |
| х\х | Текст оршуулга. | 1 | Хэлэлгэ хүгжөөлгын хэшээл | Дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүдые хэрэглэжэ,текст оршуулжа уран гоёор бэшэлгэ. |
|
| Гараһан темэеэ дабтаха. |
| 7. | Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэл. | 2 | Шэнэ материалтай танилсалга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Шухала мэдүүлэлэй гү, али тэрээн соохи гэшүүнэй тэмдэглэhэн үйлэ болон байдалай арга, байра, саг, шалтагаан, зорилго, хэмжээ г.м. харуулан, юрын ушарлагшын асуудалнуудта харюусадаг нүхэсэл мэдүүлэл болоно. | Тестировани | Элдэб янзын схемэнүүд | Багшын дураар упражнени. |
| 8. | Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд. | 1 | Комбиниро-ванна хэшээл | Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд 8 янзаар хубаагдажа табигдадаг. | Дүрим болон сэглэлтын гурим сээжэлдэхэ. | Буряад хэлэнэй таблица болон схемэ. | Багшын дураар упражнени. |
|
| Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри. | 1 | Хэшээл бэхижүүлгэ. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Ушарлаһан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри 8 илгаралаар тон һайнаар хэжэ һураха. | Тестировани. | Зурагууд. | Орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри. |
| 9. | Хэдэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэл. | 2 | Шэнэ материал ойлгуулга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Удхаараа нэгэдэһэн бодолнуудые хамтаруулан тэмдэглэһэн, шухала мэдүүлэлынь хэдэ нүхэсэл мэд-һээ бүридэһэн. | Дүрим сээжэлдэхэ. | Мультимедийна слайд ба дидактическа материал | Багшын дураар упражнени. |
|
| Шалгалтын диктант | 1 |
|
|
|
| Темэеэ дабтаха. |
|
| Темээр шалгалтын худэлмэри | 1 | Шалгалтын хэшээл | Ниилэлдэhэн ба дахалдаhан мэдүүлэл хэр зэргэ ойлгооб гээшые шалгалга. |
|
|
|
|
| Алдуу дээрэ худэлмэри | 1 | Шалгалтын хэшээл | Диктантай болон шалгалтын хүдэлмэриин алдуунуудые заһан шэнжэлхэ. |
|
|
|
| III ЧЕТВЕРТЬ | |||||||
| VI | Холболтогүй орёо мэдүүлэл | 8 ч |
|
|
|
|
|
| 1. | Холболтогүй орёо мэдүүлэл | 1 | Шэнэ материалтай танилсалга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Союзуудаар бэшэ, харин удхын болон үгүүлбэриин хүсөөр холболдоһон хоёр гү, али хэдэн простой мэдүүлэлнүүдэй хабсаралые союзгүй сложно мэдүүлэл гэнэ. | Дүрим сээжэлдэхэ | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 2.
| Ниилэлдэhэн харилсаатай холболтогүй орёо мэдүүлэл. | 2
| Шэнэ материалтай танилсалга. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Ниилэлдэhэн харилсаатай холболтогүй орёо мэдуулэл Иигэжэ илгардаг:- тоолоһон: - һубариһан;- зүрилдэһэн; | Тестировани | Элдэб янзын схемэнууд | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Дахалдаhан харилсаатай холболтогүй орёо мэдүүлэл | 2 | Шэнэ материалтай танилсалга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Дахалдаhан харилсаатай холболтогүй орёо мэдүүлэл иигэжэ илгардаг: Тайлбарилһан; Шалтагаалһан Хойшолонгой. | Тестировани | Мультимедийна слайд | Багшын дураар упражнени. |
| 4. | Холболтогүй орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд. | 2 | Шэнэ материалтай танилсалга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | - Холболтогүй орёо мэдүүлэлнүүдые удхалан, хоолойн аялгын хүсөөр хуби хубяарнь илгаруулха, сэглэлтын тэмдэгүүдые зүбөөр табилга. | Тестировани | Дидактическа материал | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 5. | Холболтогүй орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри. | 1 | Хэшээл бэхижүүлгэ. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Холболтогүй орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри удха болон түхэлөөрнь хэхэ. | Сээжээр дүрим хөөрэхэ. | Дидактическа материал | Синтаксическа шүүлбэри. |
| х/х | Изложени | 2 | Хэлэлгэ хугжөөлгынхэшээл | «Дайнай hүүлээрхи үе» гэhэн нэрэтэй изложени бэшэлгэ. |
|
|
|
| VII | Сэхэ хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэл | 4ч. |
|
|
|
|
|
| 1. | Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэ. | 1 | Шэнэ материалтай танилсалга. Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Хүнэй хэлэһые нэгэшье хубилгангүй, тэрэ хэбээрнь дамжуулхые сэхэ хэлэлгэ гэнэ. Хүнэй хэлэһые өөрынгөө нюурһаа болгожо хубилгаад дамжуулхые өөршэлэн хэлэлгэ гэнэ. | Даабари дүүргэхэ | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Сэхэ хэлэлгэтэй мэдүүлэлнүүдтэ сэглэлтын тэмдэгүүдые табилга | 2 | Хэшээл- бэхижүүлгэ | Сэхэ хэлэлгэ ехэ үзэгөөр эхилдэг, хашалта соо абтадаг. Авторай үгын хойно, сэхэ хэлэлгын урда хоёролжон точко табидаг. | Текстээр хүдэлхэ | Элдэб янзын схемэнууд | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри. | 1 | Комбиниро-ванна хэшээл | Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри схемын хүсөөр хэлгэ. | Схемэ зураха. | Буряад хэлэнэй таблица | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 4. | Шалгалтын диктант | 1 | Шалгалтын хэшээл | Холболтогүй ба сэхэ хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэл гэһэн темэнүүдые хэр зэргэ ойлгооб гээшые шалгалга. |
|
| Дабтаха. |
| 5. | Алдуу дээрэ хүдэлмэри. | 1 |
|
|
| ||
| х/х | Найруулга | 2 | Хэлэлгэ хугжөөлгынхэшээл | «Сагаалган–манай hайндэр» гэhэн нэрэтэй найруулга бэшэлгэ. Энэ найруулга соогоо буряад арад энэ hайндэроо ямар ёhо гуримаар унгэрдэг бэ гэжэ харуулха. | Сагаалган тухай шүлэг. | Буряад арадай ёhо заншалай элдэб зурагууд. | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| VIII | Холилдоһон орёо мэдүүлэл. | 4ч |
|
|
|
|
|
| 1 | Холилдоһон орёо мэдүүлэл тухай ойлгосо | 1 | Шэнэ материалтай танилсалга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Холболтотой, холболтогүй, сэхэ хэлэлгэтэй юрын мэдүүлэлнүүдһээ бүридэһэн орёо мэдүүлэлые холилдоһон орёо мэдүүлэл гэнэ. | Дүрим хөөрэхэ | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Холилдоһон орёо мэдүүлэлэй байгуулга | 1 | Хэшээл-бэхиүулгэ | Холилдоһон орёо мэдүүлэл хэдэн мэдүүлэлhээ бүридөөд байхадаа, причастна ба деепричастна дахуулалнуудтай байжа болохо.
| Шүүлбэри хэхэ | Мультимедийна слайд | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Холилдоһон орёо мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүд | 1 | Комбиниро-ванна хэшээл Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүдые удхаарнь илгаруулжа, сэглэлтын тэмдэгүүдые зүбөөр табижа hураха шухала. | Текстээр хүдэлхэ | Элдэб янзын схемэнүүд | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 4. | Холилдоһон орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри. | 1 | Хэшээл бэхижүүлгэ. | Холилдоһон орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри гуримай ёһоор дүүргэхэ. | Схемэ болон гурим сээжээр мэдэхэ. | Зурагууд. | Мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри. |
| IX | Үгүүлэл | 5ч |
|
|
|
|
|
| 1. | Үгүүлэл тухай ойлгосо | 1 | Шэнэ материалтай танилсалга | Дүүрэһэн һанал тэмдэглэһэн нэгэ гү, али хэдэн мэдүүлэлнүүдэй бүридэлые үгүүлэл гэнэ. | Дүрим сээжээр мэдэхэ | Мультимедийна слайд | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Үгүүлэлэй байгуулга. | 1 | Хэшээл бэхижүүлгэ | Үгүүлэл соо ороһон мэдүүлэлнүүд хоорондоо удхын харилсаа байгуулхын тула дүрбэн аргаар хэрэглэгдэнэ. | Тестировани. | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Хөөрэһэн үгүүлэл | 1 | Хэшээл практикум | Хөөрэһэн үгүүлэл юумэнэй болон үйлын хубилалта тухай юрэ мэдээсэһэн һанамжа тэмдэглэнэ. | Текстын анализ | Элдэб янзын зурагууд ба хэрэгсэлнүүд. | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 4. | Зураглаһан үгүүлэл. | 1 | Хэшээл практикум | Зураглаһан үгүүлэл юумые болон үйлые хубилалтагүй байһан соонь харуулһан һанамжа тэмдэглэнэ. | Текстын анализ | Элдэб янзын зурагууд ба хэрэгсэлнүүд | Текст дээрэ хүдэлмэри |
| 5. | Бодомжолһон үгүүлэл. | 1 | Хэшээл практикум | Бодомжолһон үгүүлэл юумэнэй болон үйлын зүрилдөө харуулһан һанамжа тэмдэглэнэ. | Текстын анализ | Мультимедийна слайд | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| 6. | Шалгалтын диктант | 1 | Шалгалтын хэшээл | Тус гараһан темэнүүдээ хэр зэргэ ойлгожо, аман ба бэшэмэл хэлэлгэдэ хэрэглэжэ шадахыень шалгалта |
|
| Дабтаха. |
| 7. | Темэнүүдээр шалгалтын хүдэлмэри. | 1 | Шалгалтын хэшээл | Һурагшадай гараһан темэнүүдээр мэдэсэ болон шадабари шалгалта. |
|
|
|
| 8. | Алдуу дээрэ хүдэлмэри | 1 | Диктантай болон шалгалтын хүдэлмэриин алдуунуудые заһан шэнжэлхэ |
|
|
| |
| IV ЧЕТВЕРТЬ | |||||||
| X | Хэлэлгын стильнүүд | 2ч | Комбиниро-ванна хэшээл | Буряад хэлэндэ литературна-яряанай, эрдэм-һуралсалай, ниитэ-толилолгын, уран-һайханай, хэрэгэй стильнүүд бии. | Стильнүүдэй илгарал сээжээр мэдэхэ. | Номууд, сэтгүүл ба газетэ болон видео. | Багшын дураар упражнени. |
| XI | Текст ба тэрэнэй байгуулга | 5ч |
|
|
|
|
|
| 1. | Текст ба тэрэнэй байгуулга | 1 | Хэшээл-бэхижүүлгэ Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Текст удхынгаа талаар гурбан янза байдаг. | Тестировани | Буряад хэлэнэй таблица | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Текст ба тэрэнэй түхэлнүүд | 4 | Хэшээл-практикум | Түсэб, Тезис. Конспект. Реферат. Аннотации. Рецензии. Абзац. Эссе. | конспект | байгалиин үзэгдэлтэй фотозурагууд | Өөдөө зохёохо. |
| х/х | Текстын оршуулга | 2 | Хэлэлгэ хүгжөөлгынхэшээл | Буряадhаа ородто гу, али ородhоо буряадта текстнүүдые оршуулха. |
| Толинууд | Текст дээрэ хүдэлмэри. |
| XII | Дабталга | 6ч. |
|
|
|
|
|
| 1. | Ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэл | 1 | Хэшээл-дабталга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха
| Ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэлые дабтажа, ойлгоогүй юумыень дахин ойлгуулха. | Тестировани | Элдэб янзын схемэнүүд | Багшын дураар упражнени. |
| 2. | Дахалдаhан орёо мэдүүлэл | 1 | Хэшээл-дабталга | Дахалдаhан орёо мэдүүлэлые дабтажа, ойлгоогүй юумыень дахин ойлгуулха | Тестировани | Мультимедийна слайд | Багшын дураар упражнени. |
| 3. | Холболтогуй орёо мэдүүлэл | 1 | Хэшээл-дабталга | Холболтогуй орёо мэдуулэлые дабтажа, ойлгоогүй юумыень дахин ойлгуулха | Тестировани | Элдэб янзын схемэнүүд | Багшын дураар упражнени. |
| 4. | Холилдоһон орёо мэдүүлэл | 1 | Хэшээл-дабталга | Холимог орёо мэдүүлэлые дабтажа, ойлгоогүй юумыень дахин ойлгуулха | Тестировани | Мультимедийна слайд | Багшын дураар упражнени. |
| 5. | Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэл | 1 | Хэшээл-дабталга | Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэтэй мэдүүлэлые дабтажа, ойлгоогүй юумыень дахин ойлгуулха | Тестировани | Элдэб янзын схемэнүүд | Багшын дураар упражнени. |
| 6. | Орёо мэдуулэлэй синтаксическа шүүлбэри | 1 | Хэшээл-дабталга Индвидуальна-даабари дүүргэхэ. Бүлэгөөр-текст шэнжэлхэ. Фронтально-асуудалнуудта харюусаха | Ниилэлдэhэн, дахалдаhан ба холболтогүй орёо мэдүүлэлнүүдые синтаксическа шүүлбэри хэлгэ. | Шүүлбэри хэхэ | Орёо мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэриин схемэ. | Багшын дураар упражнени. |
| XIII | Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ. | 6 ч | Хэлэлгэ хүгжөөлгын хэшээл | Изложени, найруулга, текст оршуулга, творческо проект болон уран зохёол зохёолго. | Уран гоёор уншалга болон найруулал. | Мультимедийна слайд, видео, сэтгүүл болон газетэ. | Багшын дураар даабаринууд. |
|
| Шалгалтын диктант | 1 | Шалгалтн хэшээл | Жэл соо үзэһэн юумэеэ хэр зэргэ ойлгожо, аман болон бэшэмэл хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэнэб гээшые элирүүлхэ. |
|
|
|
|
| Жэлэй шал-лтын хүдэлмэри | 1 |
|
|
| ||
|
| Алдуу дээрэ хүдэлмэри | 1 |
|
|
| ||
|
| Резервнэ час | 3 |
|
|
|
|
|
|
| Бүхы дээрээ | 105 ч. |
|
|
|
| |
4. Һурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд
Һурагшад 9-дэхи класс дүүргэхэдээ, иимэнүүд шадабаритай болон дадалтай болохо ёһотой:
- нэрэ болон холбуулалнуудай гол ба дулдыданги үгэнүүдые гаргадаг хэлэлгын хубинуудые зүбөөр олохо;
- сүлөө ба тогтомол холбуулалнуудые илгаруулха; - мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо (тааралдал, шадарлал, хүтэлбэри) зүб илгаха;
- нэгэ ба хоер бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа шадаха;
- нэгэ түрэл гэшүүдтэй, хандалгатай, оролто үгэнүүдтэй, тусгаарлагдаһан гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүдые зохеожо шадаха;
- 5-7 –дохи классуудта үзэһэн бэшэгэй дүримүүдые, 7-8 дахи классуудта үзэһэн сэглэлтын тэмдэгүүдые дахуулалтай, сэхэ хэлэлгэтэй, нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүдые болон бусад хэрэгтэй дүримүүдые зүбөөр хэрэглэхэ;
-Синтаксис шудалан үзэхэдѳѳ, һурагшад үгэнүүдэй холбоо, мэдүүлэл, мэдүүлэл доторхи үгэнүүдэй холбоо, мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүд, мэдүүлэлэй тусгаарлагдаһан гэшүүд, причастна ба деепричастна дахуулалтай мэдүүлэлнүүд, юрын ба орѐо мэдүүлэлнүүдэй гол янзанууд тухай мэдэсэ, хэрэглэхэ шадабари бата бэхеэр ойлгожо абаха ѐһотой.
5. Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд
1. В.Д. Патаева, О.-Х. Нанзанова «Буряад хэлэн», 9 класс, Улаан-Үдэ, 2012
2. А.Б.Санжаева «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд», 2010
3. А.Б.Санжаева «Буряад хэлээр лабораторна-практическа хүдэлмэринүүд», 2000
4. «Буряад хэлэн» сахим һураха бэшэг, 2006, 2010
5. С.Г.Будаин «Буряад хэлээр тестнүүд», 2006
6. Буряад һургуулиин программанууд «Буряад хэлэн» 5-9 классуд, 2008
7. Б.-Д. Батоев «Методическа заабаринууд» Буряад хэлэн 5-9 классууд, «Бэлиг», 2005
8. Д_Н.Доржиев «Мүнөөнэй буряад хэлэн». Синтаксис, Улаан-Үдэ, 2005
9. О.Б. Бадмаева «Мүнѳѳ үеын хэшээл», 2011
6. Хэрэглэгдэхэ литература
1. В.Д. Патаева, О.-Х.Н. Нанзанова «Буряад хэлэн», 9 класс, Улаан-Үдэ, 2012
2. А.Б.Санжаева «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд», 2010
3. А.Б.Санжаева «Буряад хэлээр лабораторна-практическа хүдэлмэринүүд», 2000
4.«Буряад хэлэн» сахим һураха бэшэг, 2006, 2010
5. С.Г.Будаин «Буряад хэлээр тестнүүд», 2006
6. Д_Н.Доржиев «Мүнөөнэй буряад хэлэн». Синтаксис, Улаан-Үдэ, 2005 7. К.Д. Черемисов «Буряад-ород толи»
8. Ш.Р. Цыденжапов «Бурятско-русский фразеологический словарь», Улаан-Үдэ, 1992
9. Н.Б. Будаев «Адлирхуу удхатай үгэнүүдэй толи»
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
Полезное для учителя
Реализация образовательных программ осуществляется с применением исключительно электронного обучения и ДОТ
