Сабак иштелмеси

№28 О. Абдрахманов атындагы иновациалык орто мектеби

Химия 11- класс

Мугалим: Курсанали кызы Назира.

Электр-химия — иондук системалар физ.-хим. касиеттерин жана эки фазанын чегиндеги заряддалган бөлүкчөлөр (иондор, электрондор) катышуусу менен жүргөн кубулуштарды изилдөөчү физикалык химиянын бөлүгү. Эки фазалуу системанын бир фазасы көпчүлүк учурда металл же жарым өткөргүч, экинчиси — эритме же б. эриген электролит. Э.-х. энергиянын Э.-х. жана химиялык формаларынын өз ара айланышы закон ченемдүүлүктөрүн изилдейт. Э.-х. эки бөлүктөн турат: 1. Электролиттер эритмесинин теориясы — электролиттер теңдештик эмес абалдары касиеттеринин закон ченемдүүлүктөрү; 2. Э.-х. термодинамика жана кинетика — фазалар заряддалган чегинин теңдештигинини жалпы шарттарын, ал чектин түзүлүшүн, фазалар аралык бет аркылуу заряддалган бөлүкчөлөр өтүшүнүн кинетикалык закон ченемдүүлүктөрүн жана механизмин изилдейт. Э.-х. илим катарында өнүгүшү Гальвани, Воль-та жана Петров ысымдары менен байланыштуу. А. Вольта биринчи жолу электр энергиясынын химиялык булагын «вольта мамычасын» жасаган. Анын өнүгү-шүнүн негизги этаптары гальва-никалык элемент электрдик кыймылдаткыч күчүнүн (ЭКК) пайда болуу меха-низмин жана электр энергиясы булагын аныктоо болгон. Вольта: гальваникалык элементте электр энергиясы ар түрдүү эки металл тийишкен кезде бир металл оң, ал эми экинчи металл терс заряддалышынын негизинде пайда болот деген. Бирок Вольта теориясы гальваникалык элемент иштегенде электр энергиясынын пайда болушун түшүндүрө алган эмес. Нернст химиялык теориясы, электр энергиясы булагы гальваникалык элементте жүргөн химиялык реакция деген. Вольта менен Нернст теорияларынын синтези болгон Фрумкин теориясы боюнча ЭКК чоңдугу эки металлдын чегиндеги контакттык потенциалдын айырмасынан жана электролит эритмеси менен электрод чегиндеги электрдик кош катмарлар потенциалынын айырмаларынын суммасынан турат. 19-к. башында электролиттер эритмеси аркылуу ток өткөндө химиялык айлануунун негизинде электроддо реакциянын продуктулары бөлүнүп чыгып, электролиз процесси жүрөрү аныкталган. Электролиз процессинин Э. х. практикада колдонулушуна кеңири жол ачкан.

Электр тогу -электр заряддалган бөлүкчөлөрдүн же макроскопиялык нерселердин багытталган (иреттүү) кыймылы.

Электр тогунун багыты катары шарттуу түрдө оң заряддалган бөлүкчөлөрдүн кыймыл багыты алынган. Эгер токту терс заряддалган бөлүкчөлөр (электрондор) түзсө, анда токтун багыты бөлүкчөлөрдүн кыймыл багытына каршы деп эсептелет. Электр тогу туруктуу жана өзгөрмөлүү болуп бөлүнөт. Туруктуу Электр тогунун багыты жана чоңдугу убакыттын өтүшү менен өзгөрбөйт. Өзгөрмөлүү Электр тогунун чоңдугу, багыты үзгүлтүксүз өзгөрүп турат. Бирдик убакыттагы (секундада) толук термелүүлөрдүн саны өзгөрмөлүү Электр тогунун жыштыгы деп аталып, ал герц менен өлчөнөт. Электр тогунун чени - ток күчү жана ток тыгыздыгы. Ток күчү - скалярдык чоңдук; ток тыгыздыгы - вектордук чоңдук.

БЕКЕТОВ, Николай Николаевич

13 января 1827 г. – 13 декабря 1911 г.

Р усский химик Николай Николаевич Бекетов, один из основоположников физической химии, родился в с. Новая Бекетовка Пензенской губернии. Учился в 1-й Петербургской гимназии; в 1844 г. поступил в Петербургский университет, но с 3-го курса перешел в Казанский университет, который окончил в 1849 г. В 1849-1853 гг. Бекетов работал в С.-Петербурге в Медико-хирургической академии в химической лаборатории Н.Н. Зинина. В 1854 г. Бекетов получил степень магистра химии, в 1855 г. назначен адъютантом по кафедре химии в Харьковский университет, в котором в 1859 г. стал профессором химии. В Харькове Бекетов работал до 1886 г., когда был избран ординарным академиком Петербургской академии наук. В 1886 г. Бекетов переехал в Петербург, где работал в академической химической лаборатории и преподавал на Высших женских курсах. В 1890 г. читал в Московском университете курс «Основные начала термохимии». Несколько раз избирался Президентом Русского физико-химического общества (1889-1890, 1896-1897, 1900, 1902, 1903, 1911).

В начале научной деятельности Бекетов работал в обрасти органической химии. Совместно с Зининым он исследовал поведение органических веществ при высоких температурах. В 1852 г. синтезировал бензуреид и ацетуреид. Главной областью научной деятельности Бекетова стала зарождающаяся физическая химия. В 1865 г. Бекетов выдвинул ряд теоретических положений о зависимости направления реакций от состояния реагентов и внешних условий. Он открыл вытеснение металлов из растворов их солей водородом под давлением, установил, что магний и цинк при высоких температурах вытесняют другие металлы из их солей. Бекетов создал термохимические лаборатории, в которых вместе с учениками исследовал химическое сродство. Бекетов определил теплоты образования оксидов и хлоридов щелочных металлов, впервые получил (1870) безводные оксиды щелочных металлов. В 1859-1865 гг. он показал, что при высоких температурах алюминий восстанавливает многие металлы из их оксидов; позднее эти опыты послужили отправной точкой для возникновения алюминотермии.

Огромной заслугой Бекетова является развитие физической химии как самостоятельной научной и учебной дисциплины. Ещё в 1860 г. в Харькове Бекетов читал курс «Отношение физических и химических явлений между собой», а в 1865 г. – курс «Физическая химия». В 1864 г. по предложению Бекетова в Харьковском университете учреждено физико-химическое отделение, на котором наряду с чтением лекций был введён практикум по физической химии и проводились физико-химические исследования.