Саясий режимдер

11-класс Сабактын темасы: § 12. САЯСИЙ РЕЖИМДЕР

Сабактын максаты:

Саясий режим, анын типтери, демократиянын негизги принциптери жана Кыргыз Республикасындагы демократия тууралуу окуп билим аласыңар.

Саясий режим түшүнүгү.

• Саясий режим – саясий бийликти ишке ашыруунун ыкмаларынын жана каражаттарынын системасы. Саясий режим саясий бийликтин белгилүү бир образын түзүүчү институттук, социалдык жана идеологиялык элементтердин жыйындысын камтыйт. Саясий системага сапаттык маанини берген саясий режим болуп саналат. Мисалы, демократиялык саясий режим – демократиялык саясий система, тоталитардык саясий режим – тоталитардык саясий система ж.б. Саясий режим – башкаруунун формасы менен мамлекеттик түзүлүштүн формасын аныктайт, алардын негизин түзөт. Саясий режим кеңири түшүнүк. Анын ичине мамлекеттик бийлик, саясий партиялар, кыймылдар, коомдук бирикмелер кирет.

Мамлекеттин формалары

Башкаруу формасы:

Монархия Республика

--Абсолюттук ---Парламенттик

---Конституциялык ---Президенттик

----Президенттик-

парламенттик

Мамлекеттик аймактык түзүлүш формасы

--- Унитардык

----Федерациялык (Россия,Германия)

----Конфедерациялык (Швецария)

Саясий режим

---Демократиялык

---Тоталитардык

----Авторитардык

Саясий режим —Коомдогу саясий бийликти жүзөгө ашыруу ыкмасы жана конкреттүү формасы,бийлик институттарынын аныкталган түзүлүштөрү болуп саналат.

Мамлекеттик саясий режимдин үч түрү белгилүү:

Демократиялык, Тоталитардык, Авторитардык.

Демократия- ( гр . «demos» – эл , «kratos»- бийлик ) бийликтин булагы эл болгон саясий режим,бийлик элдин атынан жана элдин кызыкчылыгында жүргүзүлөт.

Байыркы демократия монархиялык башкаруудан айырмаланып жарандарды түздөн-түз башкарышкан.

Анда жарандар аянтта чогулушуп өз ойлорун ачык айтышкан,маанилүү чечимдерди кабыл алышкан.

Байыркы демократия көпкө жашаган эмес жана охлократияга (топураган элдин бийлиги) өтүп кеткен, натыйжада залимдик (тирания)жаралган.

Демократиянын формалары

1.Түз демократия(шайлоо, референдум, митинг)

2. Өкүлчүлүк (депутаттар, делегаттар )

Демократия- бул элдин эл аркылуу жана эл үчүн башкаруусу болуп саналат .(1863-жылы АКШнын президенти Аврахам Линкольн берген)

Азыркы мезгилдеги демократиянын шарттары

Англиялык (1640) революциянын, АКШнын көз карандысыздык күрөшүнүн(1776),Француз революциясынын (1789) жүрүшүндө негизделген.

Анда бардык адамдардын мыйзам алдында теңдигине,эркиндигине негиз салган.

1. Демократиялык режимдин белгилери

1.Бийликтин коомго баш ийүүсу;

2.ММК эркиндиги;

3.Саясий оппозиция эркиндиги;

4.Коомдук уюмдардын эркиндиги;

5.Бийлик бутактарынын бөлүнүшү;

6.Укук жана эркиндиктердин кепилдиги;

7.Мыйзам алдында жарандардын бирдейлиги;

8.Эл-бийлик булагы.

КРнын Конституциясында бекитилген.

2. Тоталитардык режим

«Мыйзам уруксат бербегендин баары тыюу салынат».

Тоталитаризм (лат .-бүтүн,жалпы )-мамлекеттин бардык саясий системаны,бийликти колуна топтоп,коомдук турмушту колуна алуусу.

«Тоталитардык мамлекет» түшүнүгү 1920-жылдардын башында Бенито Муссолининин (италиялык диктатор) режимин мүнөздөө үчүн пайда болгон.

Тоталитардык режимге төмөнкүлөр кирет:

Италиялык фашизм(Муссолини);

Германиялык нацизм (Гитлер);

Советтик коммунизм(Сталин).

Тоталитардык режимдин белгилери

• Коомдун бардык тармагына үстөмдүк кылуу.
• Диктатордун керт башына сыйынуучулук.
• Цензуранын көзөмөлү(мамлекетке туура келбеген нерселерди жок кылуу).
• Жазалоо иш чаралары жана массалык репрессиялар.
• Оппозициянын жоктугу.
• Дин жана интеллигенциянын кийлигишүүсүнө чек коюу.

3. Авторитардык режим

«Саясаттан башкасынын баарына уруксат»

Авторитаризм (лат. – бийлик,таасир ) бул тоталитардык жана демократиялык режимдин ортосундагы абалды ээлеп демократияга каршы бийлик жүргүзүлөт.

Авторитардык режим -бул жеке адамдын же анча көп эмес адамдар тобунун башкаруусу. Бул режимде аткаруу бийлиги каттуу өнүгөт,бардык чечимдер коомчулуктун ой мүдөөсү эсепке алынбастан кабыл алынат. Жетекчилер буйрук берүүчү мүнөзгө ээ болот.

Авторитардык режимдин белгилери

• Бир же бир топ партиянын бийликтеги монополиясы.
• Парламенттин минималдык ролу.
• Оппозицияга жол берилет,бирок каттуу көзөмөлдөнөт.
• Бийликтин армияга болгон таянычы.
• Бийликтин динге болгон таянычы.
• Салтуулуктун ролунун жогору турушу.
• Саясий сферанын көзөмөлгө алынуусу.

Саясий режим -бул бийликти ишке ашыруунун ыкмасы жана конкреттүү формасы,бийлик институттарынын аныктамасы болуп эсептелет.

Франциянын демократиялык лидери (Премьер-министр) Клемансо «бардыгы көп сүйлөгөн өлкөгө даңк,бардыгы унчукпаган өлкөгө маскарачылык»- деп айткан. ????

Мамлекеттик саясий режимдердин тоталитардык жана авторитардык режимдери андидемократиялык режимдерге кирет.

Алар демократиянын режимдеринен баш тартат жана жеке адамды басынтууга негизделет.

Кайсы бир топтордун же партиялардын диктатурасын орнотот.

Диктатура - бул адамдын же адамдар тобунун мажбурлоо жана зомбулук жолу менен бийликке келүүсү.

Бышыктоо:

1 . Саясий режим деген эмне? канчага бөлүнөт?

2. Демократия деген эмне?

3. Охлократия жана тирания

4. Демократиянын формалары кайсылар?

5. Демократиялык режимдин белгилери?

6. Азыркы мезгилдеги демократиянын шарттары.

7. Аврахам Линкольн демократия жөнүндө кандай аныктама берген?

8. Тоталитардык режим деген эмне,тоталитардык мамлекет түшүнүгү качан п.б.?

9. Тоталитардык режимге кимдердин режимдери кирет?

10. Тоталитардык режимдин белгилери кайсылар?

11. Авторитардык режим деген эмне?

12. Авторитардык режимдин белгилери кайсылар?

13. Диктатура деген эмне?

14. Франциянын демократиялык лидери Клемансо эмне деп айткан?

Үй тапшырма:

§ 12. САЯСИЙ РЕЖИМДЕР

Окуп келүү жана берилген суроолорго

жооп берүү.