Тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү

Сабактын темасы: «Тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү»

Солдатбек кызы Махабат Р. Айдаралиев орто мектеби

Сабактын максаты:

• Окуучуларды тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү менен тааныштыруу;

• Ар кандай жашоо чөйрөлөрүнүн мүнөздүү өзгөчөлүктөрүн билүү ;

• Жашоо чөйрөлөрүнүн ортосундагы окшоштуктарды жана айырмачылыктарды аныктоо .

Жашоо чөйрө

Бул эмне?

Жашоо чөйрө – тирүү организмди курчап турган жана ага таасир этүүчү тирүү жаратылыштын бир бөлүгү.

Эң негизги жашоо чөйрө

Аба-жер

Суу

Топурак

Организмдер

Аба-жер чөйрөсү

Тирүү организмдердин айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу:

1. Кургак жерлерде - суу жана майдын топтолушу (кактус, төө);

2. Температура өзгөргөн жерлерде - күзгү жалбырактардын түшүшү, келгин канаттуулардын кетиши, жаныбарлардын жүнүнүн өзгөрүшү;

3. Кыймылга көнүү (чуркоо, секирүү, учуу).

Өзгөчөлүктөрү:

1. Жетиштүү өлчөмдө кычкылтек;

2. Көбүнчө нымдуулук жетишсиз (талаа, чөл);

3. Температуранын олуттуу өзгөрүшү.

Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү

Өсүмдүктөр

Раффлезия

Titan Arum 

Hydnora africana

Сагуаро

Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү

Жаныбарлар

Чымчыктар

ПТИЦА-КЕНГУРУ

АДЖИР

ГОАЦИН

Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү

Жаныбарлар

Сүт эмүүчүлөр

ЕХИДНА

УТКОНОС

ЖИРАФ

ГЕПАРД

ЩЕЛЕЗУБ

Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү

Жаныбарлар

Курт-кумурскалар

Жук-черепаха

Олеандровый бражник

Суринамская фонарница

Суу чөйрөсү

Өзгөчөлүгү:

Тирүү организмдердин айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу :

• Абанын температурасынан төмөн температура; кычкылтек жетишсиздиги; Жарыктын жоктугу.
• Абанын температурасынан төмөн температура;
• кычкылтек жетишсиздиги;
• Жарыктын жоктугу.

1. Сууда сүзүү үчүн – канат, сүзгүчтөр, манжалардын ортосундагы кабыкчалар;

2. Сууда сүзүүчү коңуздардын сүзүүчү буттары бар.

Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү

КИТ

Сүт эмүүчүлөр

НАРВАЛ

Калифорнийская морская свинья

Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү

Рыба-карлик

Малоротая макропинна

Балыктар

Лягушка-рыба

Летучая рыба

Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү

МОЛЛЮСКАЛАР

Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү

ИЧЕГИКУРТТАР

Топурак чөйрөсү

Тирүү организмдердин айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу:

1. Көздөрү кичинекей же жок; 2. Мүчөлөрү казууга ыңгайлуу; 3. Денеси компакттуу, сүйрү (мең, мең келемиш), узун (курттар).

Өзгөчөлүгү:

1. Жылмакай температуранын өзгөрүшү;

2. жарыктын жоктугу;

3. Кычкылтектин жетишсиздиги, көбүрөөк көмүр кычкыл газы;

4. Кээде суу өтө көп болот.

Топурак чөйрөсүнүн өкүлдөрү

ЧЕРВИ

НАСЕКОМЫЕ

ГЕОБИОНТЫ

МЛЕКОПИТАЮЩИЕ

КРОТ

СЛЕПЫШ

Топурак чөйрөсүнүн өкүлдөрү

ЩЕЛКУН

ГЕОФИЛЫ

ХРУЩ

КОМАР

КОЛОРАДСКИЙ ЖУК

Топурак чөйрөсү

Суу чөйрөсү

Аба-жер чөйрөсү

КОРУТУНДУ:

1. Тирүү организмдер ар кандай чөйрөдө жашайт: аба-жер, топурак, суу, организм;

2. Бардык чөйрөлөр тыгыздыгы, жарыктандыруусу жана кычкылтектин саны боюнча айырмаланат;

3. Бардык организмдер өздөрү жашаган чөйрөгө ыңгайлашкан.

Үй тапшырма:

суроолорго жооп берүү, викторина даярдоо