Традиционное шитьё "Кыбытык"

Саха художнига

Эллэй Сивцев

Эллэй Сивцев- Саха сирин Искусствотыгар графика салаатын сайыннарбыт профессиональнай художник

• Нам улууһун талааннаах уруһуйдьут дьонунан, уруһуй идэтигэр бэриниилээх, улэһит дьонунан баай. Кинилэр айбыт үлэлэрэ олох сайдыытын көрдөрөллөр, кэрэни тарҕатар, кэрэҕэ иитэр, кэрэҕэ үөрэтэр аналлаахтар.
• Бу дьыл ахсынньы дь! Күнүгэр, Саха АССР народнай художнига, РСФСР үтүөлээх художнига, Саха сирин комсомолун бириэйэтин лауреата, СССР хдожниктарын союһун чилиэнэ, график художник Эллэй Семенович Сивцев төрөөбүтэ үҕ сааһын туолар.
• Эллэй Семенович Сивцев Нам улууһун Хатын – Арыы нэһилиэгэр 1928 сыллаахха ахсынньы 31 күнүгэр төрөөбүтэ. Аҕата, Семен Тимофеевич Сивцев гражданскай сэрии кыттыылааҕа, 1941 сыллаахха учууталлыы сылдьан Аҕа дойду сэриитигэр доброволеһынан баран, уоттаах сэрии толоонугар

• Сураҕа суох сүппүтэ . Ийэтэ, Анастасия Егоровна Сивцева, икки оҕотун, Семену уоннаМарфаны бэйэтэ иитэн атахтарыгар туруорбута. Анастасия Егоровна саха ииһинэн дьарыктаммыт, норуот маастара
• Э.С.Сивцев Дьокуускайдааҕы художественнай училище бастакы выпуснига, П.П.Романов, Ф.Т.Павлов, П.В.Попов, Л.А.Ким курдук үтүөлээх художник учууталларга үөрэммитэ. Үөрэҕин салгыы !:ҕ: сыллаахха В.И.Суриков аатынан Москватааҕы государственнай художественнай институт графика факультетыгар үөрэнэ киирбитэ. Онно оччотооҕуга да, билигин да аатырар Советскай союз народнай художнигар, профессор Е.А.Кирбрик мастерскойугар дьарыктаммыта, советскай графика биллэр маастардарыгар Д.С.Моорга, М.ЕЧеремнахка билиитин ханаппыта. Үрэнэр сылларыгар ситиһиилээхтик үөрэммитэ, үөрэҕин түмүктүүр «Мин дойдум – Советскай Сха сирэ» диэнааттаах графическай лиистэри (серия)линогравюра техникатынан эдэр художник москва, Дрезден, Брюссель куораттарыгарга буолбут улахан художественнай быыстапкаларгакыттыыны ылбыта.
• Ити сыл, 1956 сыллаахха Эллэй Семенович СССР художниктарын союһугар чилиэнинэн киирбитэ.
• Эллэй Семенгович айар үлэтэ 60-с сыллар саҕаланыыларыгар саҕаламмыта. Оччотооҕуга, Иннокентий Избеков, Лев Габышев , Ефим шапошкинов, Макар Филиппов, Олег Ковалевскай, муосчуттар Терентий Аммосов, Семен Пестерев, театр художнига Георгий Тура Лысов, норуот маастардара Анастасия

• Сивцева, Елена Аммосова, Анна Скрябина уо.д.а., айар үлэлэрин үөһүгэр сылдьаллара.
• Бу сылларга , Саха сирин искусствота өссө биир күүстээх хамаанданнан байбыта, ол курдук үөрэхтэрин бүтэрээт Дьокуускайга үлэлии кэлбиттэрэ саҥа специалистар;живопись художниктара – Семен Александров , Афанасий Осипов, Афанасий Собакин, Михаил Лукин, Наум Засимов, Иннокентий Корякин, Виктор Петров, графика художниктара Эллэй Сивцев, Владимир Карамзин, театр художнига Василий Антонов, искусствовед Иннокентий Потапов. Эллэй Семенович үлэтин Дьокуускай куоракка кинигэ издательствотыгар художественеменович Саха сирин искусствотыгар графика салаатын сайыннарбыт, сүрүн укулааты уурбут үтүөлээх.
• Кини станковай графика араас техникаларын, о.э. Литография, линогравюра,офорт техникаларын толору баһылаабыт художник. Ааттаах художник элбэх үлэтин, кинигэ иллюстациятын оҥоһуутугар Д.К. Исвцев-Суорун Омоллоон «Чөөчө» ( 1965) кэпсээнэригэр, эрилик Эристиин айымньыларыгар (1969), С.Эллэй-Кулачиков «Үс ыстыык үөһүгэр» (1977) романна көрөбүт . Онтон 1975 сыллаахха В.Державин нууччалыы тылбааһынан таһаарбыт «Дьулуйар Ньургун Боотур» олонхо иллюстрациятын Эллэй Семенович В.С.Карамзин, И.Д.Корякин буолан уруһуйдаабыттара. Бу улахан үлэҕэ сюжеты, оруолу дьоһуннук арыйбыттара, олонхо улахан эпическай айымньы буоларын уруһуй нөҥүө итэҕэтиилээхтик көрдөрбүттэрэ.

• Художник айар үлэтин көрдөрөр, түбүктээх үлэтэ түмүктэнэр сирэ художественнай быыстапка буолар.Билигин да буоларын курдук республиканскай, зональнай, бүтүн Россиятааҕы художественнай быыстапкалара көхтөөхтүк ааһалларыгар Саха республикатын художественнай музейа уонна Саха сирин художниктарын союһа күүстээх үлэни ыыталлара. Эллэй Семенович ити түбүктэн туора турбакка Саха сирин художниктарын союһун правлениятын чилиэнинэн, Илин Сибиирдээҕи зональнай быыстапка комитетын чилиэнинэн, СССР художниктарын союһун айар үлэтин комиссиятын чилиэнинэн араас сылларга үлэлээбитэ.
• Э.С.Сивцев искусство сайдыытыгар бэйэтин кылаатын киллэрбитин, айар үлэтигэр үрдүк ситиһиилэрин иһин 1972 сыллаахха Саха АССР народнай художнигын, онтон РСФСР үтүөлээх художнигын (1976) бочуоттаах ааттара иҥэрэллибитигэрэ. Россия художниктарын союһун үсъеһин делагатынан таллыллыбыта, «бочуот знага» орденынан, Верховнай Совет Презедимун почетнай грамоталарынан наҕараадаламмыта.
• Эллэй Семенович «Советская Россия», «Художники Урала Сибири иДальнего Востока», «Советский Дальный Восток» уо.д.а. Улахан художественнай быыстапкалар кттыылааҕа, кини айбыт дьоһун үлэтэ Россия музейдарын фондатыгар хараллар сытар. Улахан художник, үтүө киһи дьиэтин кэргэнигэр, чугас дьонугар, коллегаларыгар өрүү эйэҕэс сыһыаннааҕа, кинилэргэ сүбэһит, доҕор этэ.

• Художник саҥаттан саҥаны айан испит үлэтигжр, төрөөбүт сахатын норуотун ааспыт уонна бүгүҥҥү олоҕо, күннээҕи түбүгэ, үөрүүтэ истин кэпсээн буолан ааҕыллар.
• Онтон, «Олонхоһуттар» (1966), «Сха оонньуулара» (1969), «Саха дьахталлара» (1968) диэн сериаллара, уонна «Сахалыы матыыттара» (1968), «Ыалдьыт» (1977), «Ойууттар» (1990), уо.д.а. Норуот быһыытынан уратыбытын көрдөрөр, үрдүк таһымна тахсыбыт айымньылар булаллар.

Екатрина ШИРЯЕВА

Намнааҕы художественнай музей салайааччыта.