Ցմաքային կենդանիներ

Կենդանիների հատկանիշները և բազմազանությունը

Կենդանիներն ունեն կարևոր և ընդհանրական առանձնահատկություններ, որոնց շնորհիվ կազմում են առանձին թագավորություն: Այդ առանձնահատկությունների միջոցով կենդանիները տարբերվում են այլ կենդանի օրգանիզմներից, օրինակ՝ բույսերից և սնկերից:

Կենդանիները՝

- սնվում են պատրաստի օրգանական նյութերով՝ հետերոտրոֆ են,

- ակտիվ տեղաշարժվում են,

- անդադար չեն աճում ողջ կյանքի ընթացքում,

- ունեն միջավայրից ազդակներ ստանալու և պատասխանելու հատկություն:

Տվյալ առանձնահատկությունները միաբջիջներից մինչև մարդ պայմանավորում են կենդանիներին բնորոշ հատկանիշները:

Կենդանիները հետերոտրոֆ են, ուստի չեն կատարում ֆոտոսինթեզ և չունեն պլաստիդներ:

Հետևաբար բույսերին բնորոշ քլորոֆիլի կանաչ գույնը բացակայում է կենդանիների մոտ:

Կենդանիների մոտ առաջնային դրսևորում են ստանում սննդառության ձևերի դրսևորումները. ըստ սննդառության՝

կամ ըստ սննդի տեսակի՝

Ուշադրություն

Քանի որ կենդանիները հետերոտրոֆ են, հետևաբար ստիպված են որոնել, գտնել և պայքարել սննդի համար:

Արդյունքում այդ ամենը իրականացնելու համար կենդանիները ի վերջո սկսում են շատ ակտիվ տեղաշարժվել:

Ըստ տեղարժման ձևի և բնակության միջավայրի՝ կենդանիներին դասակարգում ենք՝

• լողացողների՝ ձկներ, կետեր, դելֆիններ,
• սուզվողների՝ պինգվիններ /ջրային միջավայր/,
• թռչկոտողների՝ կենգուրուներ,
• վազողների՝ ընձառյուծներ, ձիեր, զեբրեր, հովազներ,
• սողացողների՝ օձեր, որդեր, թրթուրներ, խխունջներ,
• գետնափորների՝ խլուրդներ /ցամաքային միջավայր/,
• թռչողների՝ թռչուններ, չղջիկներ ու միջատներ /օդացամաքային միջավայր/:

Ակտիվ տեղաշարժումը հանգեցնում է նրան, որ կենդանիների մոտ զարգանում են տեղաշարժումը ապահովող օրգաններ և օրգան - համակարգեր:

Սննդի որոնումը իրենից ներկայացնում է նաև էներգիայի մեծ չափաբաժնի ծախս և նյութափոխանակության բնույթի փոփոխություն ու օրգան - համակարգերի գործառնական վերափոխում:

Այսպես.

• Կենդանիները դառնում են ֆոտոսինթեզի թթվածնի ակտիվ սպառողներ, որի ազդեցությամբ սնունդը քայքայվելով` վերածվում է էներգիայի: Անջատված էներգիան ուղղվում է ոչ թե անընդհատ ու ցկյանս աճին, այլ ապահովում է կենդանիների ամենօրյա ակտիվ տեղաշարժը: Այդ պատճառով կենդանիները ակտիվ աճում են միայն սահմանափակ ժամանակահատվածում:

• Փոխվում է ջրի նշանակությունն օրգանիզմում: Ջուրը, որը այլևս չի մասնակցում օրգանական նյութերի սինթեզին, հանդիսանում է ներքին կայուն միջավայր: Այդ միջավայրում են ընթանում կենսաապահովման բոլոր գործընթացները: Արդյունքում ջուրը վերածվում է կենդանիների գոյության կարևորագույն գործոնի:

Առանց ջրի կենդանիների օրգանիզմներում դադարում են նյութափոխանակության գործընթացները, որը անխուսափելիորեն հանգեցնում է ոչնչացման:

Նյութափոխանակության փոփոխությունը և անցումը ջրային հիմքով կենսագործունեության, ինչպես նաև պատրաստի սննդի որոնումն ու կլանումը հանգեցնում են զուտ կենդանիներին բնորոշ օրգան - համակարգերի կազմավորման՝

1. արյունատար,

2. արտաթորության,

3. մարսողության,

4. փոխադրման և հենաշարժիչ,

5. գրգռական կամ նյարդային:

Ցանկացած առարկայի, այդ թվում նաև սննդի որոնումը ենթադրում է ակտիվ փոխազդեցություն շրջակա միջավայրի հետ: Ի տարբերություն բույսերի, որոնք պասիվ հարմարվում էին միջավայրի փոփոխվող իրականությանը, կենդանիները ընդունակ են ազդակներ ստանալ միջավայրից, վերլուծել դրանք և դրան համարժեք կազմակերպել սեփական վարքը:

Վարքը կենդանիների կենսագործունեության բարձրագույն ձևն է, որը նպատակաուղղված է սեփական գոյության ապահովմանը:

Այսպիսով, մենք դիտարկեցինք, թե ինչ կենսաբանական փոփոխությունների է հանգեցրել ավտոտրոֆ սննդառությունից անցումը հետերոտրոֆ սննդառության, և ինչպես է այդ անցումը նպաստել կյանքի առաջընթացի զարգացմանը:

Կենդանիների դասակարգման աստիճանակարգը մեզ հուշում է, որ կյանքի զարգացման ճանապարհին, այն նպատակաուղղված և պարբերաբար ընթացել է հետևյալ 4 հիմնական ուղիներով.

I. արժեք  ͢   պարզ  ͢    բարդ  ͢   բարդագույն

II. որակ  ͢    միավոր  ͢   մասնակի ͢    ամբողջակի

III. երևույթ  ͢   պատահականություն ͢   օրինաչափություն ͢   կանոնակարգություն

IV. քանակ  ͢    խմբավորում ͢   համախումբ  ͢   համակարգ

Արդյունքում որոշակի որակական երևույթը մարմնավորվում է արժեք ներկայացնող նյութական քանակության մեջ, որն էլ վերափոխվում է բարդագույն կանոնակարգված ամբողջական համակարգի:

Այդ վերափոխումն էլ ներկայանում է որպես երկրագնդի վրա կյանքի զարգացման պատմական ճանապարհ:

Տվյալ պատմական ճանապարհը անցել են նաև կենդանիները, որոնց դասակարգման աստիճանակարգի պարագայում այն հատկապես ակնառու է: