Туган тел дәресләрендә презентация

ХИКМӘТЛЕ ДӘ, БИЗӘКЛЕ ДӘ ТУГАН ТЕЛ! .

21 февраль – Халыкара

туган тел көне.

Интеллектуаль уен.

БЕРЛӘШКӘН МИЛЛӘТЛӘР ОЕШМАСЫ (БМО) КАРАРЫ БУЕНЧА 21 НЧЕ ФЕВРАЛЬ ХАЛЫКАРА ТУГАН ТЕЛ КӨНЕ БУЛАРАК БИЛГЕЛӘП ҮТЕЛӘ.

1999 НЧЫ ЕЛНЫҢ НОЯБРЕНДӘ, БАНГЛАДЕШ ДӘҮЛӘТЕ ТӘКЪДИМЕ БЕЛӘН, ЮНЕСКО ГЕНЕРАЛЬ КОНФЕРЕНЦИЯСЕ, ЮНЕСКОГА КЕРГӘН ИЛЛӘР ҺӘМ БЕРЛӘШКӘН МИЛЛӘТЛӘР ОЕШМАСЫ 21 ФЕВРАЛЬ КӨНЕН ТУГАН ТЕЛ КӨНЕ ДИП ИГЪЛАН ИТТЕ. БЕРЕНЧЕ МӘРТӘБӘ УЛ 2000 НЧЕ ЕЛНЫҢ 21 ФЕВРАЛЕНДӘ ПАРИЖДА ЮНЕСКО ШТАБ-КВАРТИРАСЫНДА ТАНТАНАЛЫ РӘВЕШТӘ БИЛГЕЛӘП ҮТЕЛДЕ.

НИ ӨЧЕН ХАЛЫКАРА ТУГАН ТЕЛ КӨНЕ ИТЕП 21 ФЕВРАЛЬ БИЛГЕЛӘНГӘН СОҢ? ЭШ ШУНДА: 1952 НЧЕ ЕЛНЫҢ 21 ФЕВРАЛЕНДӘ ПАКЫСТАНДА БАНГЛЫ ТЕЛЕНӘ ДӘҮЛӘТ ТЕЛЕ СТАТУСЫ ТАЛӘП ИТЕП КӨРӘШКӘН 5 СТУДЕНТ ҮТЕРЕЛГӘН БУЛА. БИЛГЕЛЕ БУЛГАНЧА, ПАКЫСТАННЫҢ КӨНЧЫГЫШ ӨЛЕШЕ СОҢРАК БАНГЛАДЕШ БӘЙСЕЗ ДӘҮЛӘТЕНӘ ӘЙЛӘНӘ.

ЮНЕСКО ХАЛЫКАРА ТУГАН ТЕЛ КӨНЕН БИЛГЕЛӘП ҮТҮНЕ ХУПЛАП ЧЫГА. ЧӨНКИ БУ ОЕШМА ДӨНЬЯ ХАЛЫКЛАРЫНЫҢ МАТДИ БУЛМАГАН МИРАСЫН САКЛАУ ӨЧЕН КӨРӘШӘ, ТРАДИЦИОН ЯИСӘ ХАЛЫК МУЗЫКАСЫН, БИЮЛӘРЕН, ГОРЕФ-ГАДӘТ ҺӘМ ЙОЛАЛАРНЫ, АВЫЗ ИҖАТЫН ҺӘМ ҖИРЛЕ ХАЛЫКЛАРНЫҢ ТУГАН ТЕЛЛӘРЕН САКЛАП КАЛУ БУЕНЧА ЗУР ЭШЧӘНЛЕК АЛЫП БАРА.

ҖИР ЙӨЗЕНДӘ БҮГЕНГЕ КӨНДӘ 6000 ТЕЛ БАР ДИП ИСӘПЛӘНӘ. ШУЛАРДАН ИҢ КҮП САНЛЫ КЕШЕЛӘР ТАРАФЫННАН КУЛЛАНЫЛА ТОРГАНЫ — КЫТАЙ ТЕЛЕ, БУ ТЕЛДӘ 1,2 МЛРД. КЕШЕ СӨЙЛӘШӘ, ИНГЛИЗ ТЕЛЕНДӘ — 478 МЛН, ХИНДИ ТЕЛЕНДӘ — 437 МЛН, ИСПАНДА — 392 МЛН, РУС ТЕЛЕНДӘ — 284 МЛН, ГАРӘПТӘ — 225 МЛН, ПОРТУГАЛДА — 184 МЛН, ФРАНЦУЗ ТЕЛЕНДӘ 125 МЛН КЕШЕ СӨЙЛӘШӘ.

БЕЛГЕЧЛӘР ЯКЫНДАГЫ ЙӨЗЬЕЛЛЫКТА БАРЛЫК ТЕЛЛӘРНЕҢ 95% Ы ЯШӘҮДӘН ТУКТАР ДИП ФАРАЗ ИТӘ. МӘСӘЛӘН, БЕР ЕЛ ЭЧЕНДӘ 10 ТЕЛ ЮККА ЧЫГА ДИГӘН ФИКЕР БАР. ДӨНЬЯДА БИК КҮП ТЕЛЛӘРГӘ БЕТҮ КУРКЫНЫЧЫ ЯНЫЙ. ТЕЛ ЮККА ЧЫКТЫМЫ, ШУЛ ТЕЛДӘ СӨЙЛӘШКӘН ХАЛЫК ТА ЮККА ЧЫГА ДИГӘН СҮЗ, ЧӨНКИ УЛ ИНДЕ БАШКА ТЕЛДӘ СӨЙЛӘШӘ БАШЛЫЙ, ШУЛ ТЕЛДӘГЕ МӘГЪЛҮМАТНЫ ҮЗЛӘШТЕРӘ, Ә АНЫҢ ҮЗ БАБАЛАРЫНЫҢ ЙӨЗЛӘРЧӘ ЕЛ ҮСЕП-ФОРМАЛАШЫП КИЛГӘН МӘДӘНИЯТЫ ТЕЛ БЕЛӘН БЕРГӘ ЮККА ЧЫГА.

ТАТАРСТАНДА ТУГАН ТЕЛЛӘРНЕ САКЛАУ, ӨЙРӘНҮ ҺӘМ ҮСТЕРҮ ЮНӘЛЕШЕНДӘ “ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДӘҮЛӘТ ТЕЛЛӘРЕ ҺӘМ ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАШКА ТЕЛЛӘР ТУРЫНДА” ТР ЗАКОНЫ ЭШЛӘП КИЛӘ. 2014-2020 ЕЛЛАРГА ТР ДӘҮЛӘТ ТЕЛЛӘРЕН ҺӘМ ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАШКА ТЕЛЛӘРНЕ САКЛАУ, ӨЙРӘНҮ ҺӘМ ҮСТЕРҮ БУЕНЧА ДӘҮЛӘТ ПРОГРАММАСЫ ЭШЛӘНЕП, ТР МИНИСТРЛАР КАБИНЕТЫ ТАРАФЫННАН КАБУЛ ИТЕЛДЕ.

Нинди сүз төшеп калган?

Шигырьнең дәвамын бел!

50

100

50

Фразеологик әйтелмәләр

150

100

Мәкальләр

50

200

150

100

50

250

200

150

100

300

250

200

150

350

300

250

200

350

300

250

350

300

350

1 сорау 50 балл Нинди сүз төшеп калган:

“ Кеше үзенең телен туган телен кагыйдәсез дә белер һәм һич тә ялгыш әйтмәс һәм хата сөйләмәс. Ләкин башка телне өйрәнәсе булсаң, ул вакытта үз телеңнең ........ Белү кирәк. Чөнки кеше үзенең телен яхшы белмәсә, башка телгә төшенә алмас, тик бик озак вакытлардан соң гына аңа күнегә алыр.

2 сорау 100 балл Нинди сүз төшеп калган:

Татар теле килеп чыгышы ягыннан ......... гаиләсенә керә.

3 сорау 150 балл Нинди сүзләр төшеп калган :

Татар егетенең милли баш киеме - ...., кызларныкы - ....., халкыбызның милли ризыклары- .......

4 сорау 200 балл Нинди сүзләр төшеп калган :

Элек әти-әниләре кунакка киткәч, өйдә егетләр-кызлар җыелып үткәрелә торган бәйрәм ..... ... дип аталган.

5 сорау 250 балл Нинди сүз төшеп калган:

Апрель.

Кемнәр көтми ышанулар, гөлләр

Һәм яшәүләр биргән бу айны?

Яздан, гаделлектән, киләчәктән

Мөмкин түгел аеру ......

6 сорау 300 балл Нинди сүзләр төшеп калган :

Татарча да яхшы бел,

Русча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен

Иң кирәкле ..... ...

7 сорау 350 балл Нинди сүз төшеп калган:

Арттырмыйм да, киметмим дә, шуны бел-

Татар теле – энҗе, мәрҗән тулы тел.

Моңлы тел ул, нурлы тел ул- Туган тел-

Баш очында .... булып тора гел!

1 сорау 50 балл: Шигырьнең дәвамын бел!

Анда бик салкын вә бик эссе түгел, урта һава?

2 сорау 100 балл Шигырьнең дәвамын бел!:

Салкын карга басып Алсу килә,

Үзе көлә,

Үзе сөйкемле,

Үзе усал?

3 сорау 150 балл Шигырьнең дәвамын бел!:

Син яшәмә җирдә файдасыз бер

Түмгәк булып тигез урында

4 сорау 200 балл Шигырьнең дәвамын бел!:

Бирде дөнья кирәкне:

Еламаска өйрәтте...

5 сорау 250 балл Шигырьнең дәвамын бел!:

Ана-бөек исем!

Нәрсә җитә ана булуга!

6 сорау 300 балл Шигырьнең дәвамын бел!:

Үлем турында уйлама,

Илең турында уйла.

7 сорау 350 балл Шигырьнең дәвамын бел!:

Кем сокланмас көчкә, тимер сынса

Һәм су чыкса баскан эзеңнән

Тик ни файда .. .

1 сорау 50 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1.Беречь как зеницу ока.

2.Гнаться за двумя зайцами

2 сорау 100 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1.Сесть на мель

2.Слюнки потекли

3 сорау 150 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1.Ехать в Тулу со своим самоваром

2.Искры посыпались из глаз

4 сорау 200 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1.Волосы встают дыбом

2.Отвечать головой

5 сорау 250 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1.Держать камень за пазухой

2.Замыкаться в свою скорлупу

6 сорау 300 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1. Бросать слова на ветер

2.Как гром среди ясного неба

7 сорау 350 балл Фразеологик әйтелмәләр :

1.Заблудиться в трёх соснах

2.Впитать с молоком матери

1 сорау 50 балл Мәкальләр :

1.Үзеңне мактама, кеше .....

2.Беләкле берне егар, ...

2 сорау 100 балл Мәкальләр :

1.Эше барның ... бар

2.Хезмәтнең тире ачы,...

3 сорау 150 балл Мәкальләр :

1.Ананың балага биргән иң зур бүләге- ...

2.Алтыда белгән ана телең ...

4 сорау 200 балл Мәкальләр :

1.Кылыч ярасы төзәлер, .....

2.Батыр бер үләр, ......

5 сорау 250 балл Мәкальләр :

1.Батыр яуда .....

2. Бүгенге эшне.....

6 сорау 300 балл Мәкальләр :

1.Эшне башлаганда ..... уйла

2.Чит җирдә солтан булганчы, ........ олтан бул.

7 сорау 350 балл Мәкальләр :

1.Ни чәчсәң, .......

2.Кайда татулык, шунда т.....