Турдакун Усубалиев

Турдакун Усубалиев

Мамазаирова Жаннаткан

Усубалиев Турдакун Усубалиевич

•   1919-жылы Нарын облусунун Кочкор районуна караштуу Теңдик айылында туулган. Кыргыз мамлекеттик мугалимдер институ тун (1941), КПСС БКга караштуу Жогорку партиялык мектепти (1945), В. И. Ленин атындагы  Москва мамлекеттик пединститу тун (1965) бүтүргөн.

1941-жылы Кочкор айылындагы орто мектепте окуу бөлүмүнүн башчысы, 1941–45-жылдары Кыргызстан КП Кочкор  райком унун пропаганда жана агитация бөлүмүнүн инструктору, 1945–55-жылдары КПСС БКнын аппаратында жооптуу кызматта

Кызмат жолунда

• 1955–56-жылдары  « Советтик Кыргызстан» гезити нин редактору.
• 1956–58-жылдары Кыргызстан КП БКнын пропаганда жана агитация бөлүмүнүн башчысы.
• 1958–61-жылдары Кыргызстан КП Фрунзе шааркомунун 1-катчысы.
• Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин (1990-жылдан) депутаты.

• Турдакун Усубалиев кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн калыптанышы, алдыңкы өнөр жай өлкөсүнө айланышына, маданий жактан өнүгүшүнө, парламенттик системанын түптөлүшүнө, ошондой эле Кыргызстанды жана анын борбор шаарын социалдык-экономикалык жактан өнүктүрүүдө зор эмгек сиңирген

• 1960–70-жылдары өлкөнү индустриалдаштыруу, машина куруу өнөр жайын өнүктүрүү, гидроэлектростанцияларды куруу маселесине өзгөчө көңүл бурулуп. 150дөн ашык ири өнөр-жай имараттары, 511 миңден ашык көп квартиралуу үйлөр, борбор шаарда онкологиялык оорукана ишке киргизилген жана ар бир райондо райондук ооруканалар, маданият үйлөрү, китепканалар ачылган.

• Булардан тышкары азыркы Бишкек шаарында Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын имараты, Өкмөт үйү, Борбордук китепкана, цирк, бир нече кичи райондор, «Манас» аэропорту сыяктуу ири курулуштар ишке киргизилген.

• Космосту изилдөө боюнча институт ачылып, айдын топурагын ала турган атайын аппарат жасалган. Токтогул ж. б. ГЭСтери, лампа, цемент заводдору курулуп, 1970–80-жылдары республикада 7 эт комбинаты иштеген жана жылына 25 миң тонна жогорку сапаттагы эт даярдалган жана койдун башы 12 млн жетип, өндүрүлгөн 40 миң тонна меринос жүнү союздук башка республикаларга жөнөтүлүп турган.

Чыгармалары

• “ Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003. “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору” “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети” “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”. “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”

Билими жана илимий ишмердиги

• 1919-ж. Нарын облусунун  Кочкор районундагы  Кочкор кыштагында туулган.
• 1938-1941-жж. Кочкор кыштагында мугалим, окуу иштери боюнча директордун орун басары
• 1941-ж. Кыргыз мамлекеттик педагогика институтун бүтүргөн
• 1945-ж. ВКП(б) БКнын алдындагы жогорку партиялык мектебин бүтүргөн

Саясый ишмердиги

• 1941-ж. партиянын Кочкор райкомунда бөлүм башчынын орун басары
• 1941-1945-жж. Кыргызстан КП БКнын (1941–45) инструктору
• 1945-1955 КПСС БКнын инструктору
• 1955-1956-жж. Республикалык «Советтик Кыргызстан» гезитинин редактору
• 1956–1958-жж. Кыргызстан КП БКнын бөлүм башчысы
• 1958-1961-ж. Кыргызстан КП Фрунзе шааркомунун 1-секретары.

• 1961.09.05 - 1985. 02.11 Кыргызстан КП БКнын 1-секретары.
• 1985-ж. тартып пенсионер
• 1961-ж. тартып КПССтин мүчөсү. 1985-ж. партиялык дооматтар менен 1985-ж. партиядан чыгарылган, бардык льготаларынан ажыратылган. Бирок КПСС БК бул чечимге макулдук берген эмес.

• 1988-ж. кайра  Т. Усубалиевдин  арызы каралып, коюлган дооматтардан акталып,партиядагы мүчөлүгү жана льготалары толугу менен калыбына келтирилген.
• СССР Жогорку Кеңешинин 6-11 чакырылыштарын депутаты.

• 1995-ж. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин 1-2 чакырылыштарында эл өкүлдөр жыйынын депутаты, депутаттардын ыйгарым укуктары, этика, жалпы маалымат каражаттары жана коомдук бирикмелер менен байланышуу комитетинин төрагасы.

• 2008-ж. "Бирдиктүү Кыргызстан" партиясынын түптөөчүлөрүнүн бири болгон.

Сыйлыктары жана наамдары

• Мамлекеттик, партиялык саясий ишмер.
•   Кыргыз Республикасынын Баатыры  (1999).
• «Ак Шумкар» өзгөчө белгиси,
• 3 Ленин, Эмгек Кызыл Туу, Октябрь Революциясы, Достук (РФ), 1-даражадагы  « Манас » ордендери  менен сыйланган.

Тирүүсүндө легендага айланган

• Турдакун атанын жасаган иши, башкаларга кылган мамилеси, жөнөкөйлүгү эл ичинде узун сабак болуп айтылып жүрөт. Борбор калаабыздагы «Ала-Тоо» аянты, Ак үй, Улуттук китепкана, «Айчүрөк» борбордук дүкөнү, Кыргыз-орус драма театрлары, цирк жана башка мраморго оролгон Бишкектин көркүн ачкан имараттар Турдакун Усубалиев жетекчилик кылган убакта курулган.

«БАШКАЧА БОЛУШУ МҮМКҮН ЭМЕС»

• Кезинде Турдакун атадан  «Кеткен убак кайра артка кайтса, жашооӊузда эмнени өзгөртөсүз?»  деп сурашкан экен. Чачын ак баскан Турдакун Усубалиев:  «Эч нерсени. Мен өз өлкөм, өз элим үчүн эмгектендим. Башкача болушу мүмкүн эмес» ,- деген жооп кайтарыптыр. Бул жообунан анын кандай адам болгону айдан ачык көрүнүп турат.

• Турдакун Усубалиев менен коштошуу зыйнаты адегенде Тарых музейинде болору айтылган. Бирок элдин көп келгенине байланыштуу акыркы сапарга узатуу зыйнаты «Ала-Тоо»аянтында болуп өттү. Маркумду акыркы сапарга узатууга президент Алмазбек Атамбаев, Жогорку Кеӊештин төрагасы Асылбек Жээнбеков, өкмөт башчы Темир Сариев баштаган өкмөт мүчөлөрү, санаалаштары, айылдаштары, Бишкектин тургундары жана жакын туугандары катышты. Турдакун Усубалиев Бишкектеги Ала-Арча көрүстөнүнө, байбичесинин жанына коюлду.

Көӊүл бурганыӊыз-дарга чоӊ рахмат!!!