Урок беларускай мовы ў 5 класе па тэме "Правапіс ў"

Правапіс ў

Казка

У казачнай краіне галосных жыла літара у , а ў суседняй краіне, краіне зычных, жыла-была літара ў. Жылі яны сабе, жылі, добрасумленна працавалі. Ведалі адна пра адну. Ім казалі, што яны знешне вельмі падобныя. І вось аднойчы…

Казка

Аднойчы літары сустрэліся, каб пазнаёміцца, пагутарыць, расказаць пра сябе.Сустрэўшыся, доўга разглядвалі адна адну, а потым…

Казка

Яны ўбачылі, што сапраўды вельмі падобныя, але лёс у кожнай свой, у кожнай сваё жыццё, свая праца, свае абавязкі. У складовае рашыла расказаць пра сябе…

Казка

У складовае расказала аб тым, што пішуць яго ў пачатку сказаў, пасля знакаў прыпынку і пасля зычных, у пачатку ўласных назваў, у некаторых запазычаных словах.

А потым ў нескладовае таксама расказала пра сваё жыццё, пра сваю працу…

Казка

Ў нескладовае расказала, што яго пішуць пасля галосных, калі яно чаргуецца з гукамі [ л ] , [ в ] .

Доўга гутарылі сяброўкі, прыводзілі прыклады слоў, дзе яны пішуцца…

Казка

Час праляцеў хутка, прыйшла пара развітвацца. Сяброўкі рашылі сустракацца. А сустрэчы іх маглі адбывацца толькі тады, калі…

Завяршыце выказванні.

• У пачатку ўласных назваў пішацца…
• На канцы запазычаных слоў пішацца…
• Літара ў нескладовае пішацца пасля злучка ці двукосся, калі папярэдняе слова заканчваецца на…
• Пад націскам пішацца…
• У запазычаных словах, якія заканчваюцца на –ус, -ум, і вытворных ад іх пішацца…

Гістарычная даведка

7 верасня 2003 года ў геаграфічным цэнтры Еўропы – горадзе Полацку – быў устаноўлены помнік літары ў (“ў нескладовае”, “ў кароткае ”). Ён зроблены ў выглядзе стэлы, на яе гранях размешчаны рэльефныя выявы літары. Помнік можа служыць сонечным гадзіннікам. Пры яго адкрыцці, што адбывалася падчас светкавання Дня пісьменства, гаварылася пра ўнікальнасць літары ў , сцвярджалася, што такой літары няма ў алфавітах свету, распавядалася пра непаўторную меладычнасць і мяккасць гуку, пазначанага ёй.

Паводле энцыклапедыі “Беларуская

мова”(1994 ), літара ў (нескладовае) была

прапанавана ў 1870 годзе рускім

філолагам Пятром Бяссонавым, які з’яўляўся

старшынёй Віленскай археаграфічнай камісіі, быў

выдаўцом твораў народнай творчасці, напрыклад,

зборніка “Беларускія песні”. Доўгі час па тэхнічных

прычынах пісалася як літара у. Больш

паслядоўна ў беларускім пісьме

выкарыстоўваецца з 1890-х гадоў. Гук [ў] уласцівы

не толькі для ўкраінскай і беларускай моў (хаця ў

першай адпаведнай літары няма), але і шматлікім

рускім гаворкам, у прыватнасці паўднёвым і

паўночным.

Выберыце правільны варыянт, запішыце яго.

Радыус – радыўс,

жанчына-урач – жанчына-ўрач,

баул – баўл,

соус – соўс,

аудыторыя – аўдыторыя,

лаўрэат – лаурэат,

паўночна-ўсходні – паўночна-усходні,

накаут – накаўт.

Размяркуйце словы ў два слупкі: у – ў:

Ма..клівы, маці-..краінка,а..кцыён,

га..птвахта, прэзіды..м, са..на,

па..годдзе, вельмі ..важлівы, Ніна

..льянаўна, жыць ва ..руччы, да

..ладзіміра, фабрыку “Камунарка”

..знагародзілі, фа..на.

Спішыце, устаўце у ці ў.

Ка..нер, красёнцы-ча..начкі,

прэзіды..м, бра..нінг, рака ..ша,

па-..чарашняму, сядзе..,

дыназа..р, ваку..м.

Запішыце словы, якія адпавядаюць наступным лексічным значэнням.

Нарада ўрачоў для вызначэння характару

захворвання і спосабаў яго лячэння.

Памяшканне, прызначанае для чытання

лекцый, дакладаў.

Падарожны куфэрак круглаватай формы.

Прыправа, падліва для стравы.

Трохмінутны перыяд у боксе, на працягу

якога вядзецца бой.

Сукупнасць усіх відаў жывёл якой-небудзь

тэрыторыі або геалагічнага перыяду.

Запішыце словы па-беларуску

Динозавр, Маугли, иудей,

альков, шоу-бизнес,

волчонок, шёлковый, клоун.

Творчая работа

…………………………………………… куточак

…………………………………………… ты

…………………………………………… ручаёчак

…………………………………………… лясы.

…………………………………………… рэчкі

…………………………………………… славечка

…………………………………………… край.

Дамашняе заданне

Практ. 78,

5 узровень – скласці

слоўнікавы дыктант па тэме ўрока

Рэфлексія

Прадоўжыце сказы:

• На ўроку мне больш за ўсё спадабалася…

• Я лічу, што сённяшнюю тэму…

• Цяжкасці выклікала…